Dị ứng thực phẩm là hiện tượng cực kì phổ biến, ảnh hưởng tới khoảng 5% người trưởng thành và 3% trẻ em (tỉ lệ này hiện đang tăng lên). Bất kì loại thực phẩm nào cũng có thể gây dị ứng, nhưng đa số trường hợp dị ứng thực phẩm đều tập trung vào tám loại thực phẩm phổ biến dưới đây.
Dị ứng thực phẩm là gì?
Dị ứng thực phẩm (dị ứng thức ăn) là các phản ứng bất lợi với thức ăn thông qua cơ chế miễn dịch. Đó là do hệ miễn dịch của cơ thể nhận nhầm một số protein có trong thực phẩm là tác nhân gây hại, tạo ra đáp ứng miễn dịch dẫn đến giải phóng các hóa chất trung gian miễn dịch như histamine.
Với những người dị ứng thực phẩm, chỉ cần tiếp xúc dù với lượng rất nhỏ loại thực phẩm gây dị ứng là đã đủ để xuất hiện những phản ứng dị ứng. Các triệu chứng có thể xuất hiện sau khi tiếp xúc từ vài phút tới vài giờ, bao gồm:
- Phù mặt, miệng, lưỡi
- Khó thở
- Hạ huyết áp
- Nôn
- Tiêu chảy
- Nổi mề đay
- Mẩn ngứa
Ở những trường hợp nặng, dị ứng thực phẩm có thể gây sốc phản vệ. Các triệu chứng sẽ xuất hiện và tiến triển rất nhanh, bao gồm mẩn ngứa, phù họng hoặc lưỡi, khó thở và hạ huyết áp. Phản ứng phản vệ có thể đe dọa tính mạng.
Nhiều trường hợp chỉ là bất dung nạp thực phẩm nhưng bị nhầm lẫn thành dị ứng thực phẩm. Bất dung nạp thực phẩm không có sự liên quan tới hệ miễn dịch, do đó dù nó có thể ảnh hưởng lớn tới chất lượng cuộc sống nhưng lại không nguy hiểm tới tính mạng.
Dị ứng thức ăn có thể phân thành hai loại chính: dị ứng IgE và dị ứng không IgE. IgE là một loại kháng thể. Kháng thể là một loại protein trong máu có vai trò miễn dịch là nhận diện và chống lại sự nhiễm khuẩn. Trong dị ứng IgE, kháng thể IgE được hệ miễn dịch giải phóng ra. Trong dị ứng không IgE, kháng thể IgE không xuất hiện, thay vào đó là các thành phần khác.
Tám loại thực phẩm hay gây dị ứng nhất
1.Sữa bò
Dị ứng sữa bò là dị ứng thực phẩm phổ biến nhất ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, ảnh hưởng tới 2 - 3% số trẻ dưới 3 tuổi. Tuy nhiên phần lớn những trẻ này sẽ dung nạp được với sữa bò sau 3 tuổi
Dị ứng sữa bò có thể xuất hiện ở cả hai dạng là dị ứng qua trung gian IgE và dị ứng không qua trung gian IgE, nhưng loại dị ứng IgE là phổ biến nhất và cũng có nguy cơ tiến triển nặng nhất.
Các trường hợp dị ứng sữa bò IgE thường xuất hiện những dấu hiệu phản ứng đầu tiên sau vài phút đến vài giờ (thương dưới 2 giờ) sau khi uống, bao gồm: phù, nổi mẩn đỏ, mề đay, nôn, và trong một số trường hợp hiếm gặp là phản ứng phản vệ.
Dị ứng sữa bò không qua trung gian IgE thường biểu hiện các triệu chứng tiêu hóa như nôn, táo bón hoặc tiêu chảy, cũng như viêm ruột. Dị ứng sữa không qua trung gian IgE rất khó để chẩn đoán, bởi các triệu chứng giống với tình trạng bất dung nạp.
Nếu thực sự bị dị ứng sữa bò, trẻ cần được chuyển sang sử dụng sữa thủy phân hoàn toàn tránh sử dụng sữa bò và các chế phẩm từ sữa bò, bao gồm các đồ ăn và thức uống như:
- Sữa tươi
- Bột sữa
- Pho mát
- Bơ
- Dầu thực vật
- Sữa chua
- Kem
Các bà mẹ đang cho con bú có thể cần loại bỏ sữa bò và các chế phẩm từ sữa bò nếu đứa trẻ bị dị ứng.
2. Trứng
Dị ứng trứng là loại dị ứng thực phẩm phổ biến thứ hai ở trẻ em. Tuy nhiên hầu hết những trẻ dị ứng với trứng sẽ khỏi dị ứng khi lớn lên mặc dù một số trẻ vẫn có thể bị dị ứng với trứng trong suốt cuộc đời.
Các triệu chứng dị ứng trứng bao gồm:
- Rối loạn tiêu hóa, chẳng hạn như đau bụng.
- Phản ứng da, chẳng hạn như mẩn đỏ, nổi mề đay.
- Các vấn đề về hô hấp.
- Phản ứng phản vệ (hiếm gặp).
Có một điểm đặc biệt, là một người có thể dị ứng với lòng trắng trứng nhưng không có vấn đề gì với lòng đỏ trứng, và ngược lại, bởi protein trong lòng trắng và lòng đỏ hơi khác nhau. Tuy nhiên dị ứng với lòng trắng trứng vẫn phổ biến hơn.
Để ngăn ngừa các phản ứng dị ứng, điều quan trọng vẫn là loại bỏ trứng khỏi chế độ ăn, khoảng 70% trẻ bị dị ứng với trứng có thể ăn được trứng nướng (bánh ngọt, bánh quy...) vì nhiệt độ cao sẽ làm phá vỡ protein gây dị ứng. Tuy nhiên cần phải tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sủ dụng các sản phẩm trứng nướng tại nhà.
Hãy đọc kĩ nhãn thực phẩm và thành phần trước khi ăn một loại thực phẩm nào đó. Mặc dù lòng trắng trứng chứa các protein thường gây ra phản ứng dị ứng với trứng, nhưng nếu bạn dị ứng với trứng, bạn cần tránh hoàn toàn cả lòng đỏ và lòng trắng vì không thể đảm bảo tách hoàn toàn lòng trắng trứng ra khỏi lòng đỏ. Nếu bạn bị dị ứng với trứng gà có thể cần tránh ăn trứng của các loài động vật khác như trứng vịt, ngỗng, chim... vì có thể gây phản ứng chéo.
3. Các loại hạt của quả có vỏ cứng
Dị ứng với các loại hạt của quả có vỏ cứng cũng là loại dị ứng thường gặp, chúng bao gồm:
- Hạt quả hạch Brazil
- Hạt điều
- Hạt hạnh nhân
- Hạt mắc ca
- Hạt dẻ cười
- Hạt thông
- Hạt óc chó
Những người dị ứng với các loại hạt của quả có vỏ cứng cũng dị ứng với các sản phẩm chứa chúng (bơ hạt, dầu thực vật,...). Đồng thời, dù có thể chỉ dị ứng với một hoặc hai loại hạt, nhưng người bị dị ứng vẫn được khuyên nên tránh sử dụng tất cả các loại hạt, bởi những người này có nguy cơ phát triển dị ứng đối với những loại hạt khác.
Dị ứng với các loại hạt của quả có vỏ cứng có thể rất nghiêm trọng, đến mức xảy ra phản ứng phản vệ đe dọa tính mạng. Và loại dị ứng này thường kéo dài suốt cuộc đời.
4. Đậu phộng
Dị ứng với đậu phộng là loại dị ứng rất phổ biến và có thể đe dọa tính mạng. Dị ứng với đậu phộng được xếp loại riêng so với dị ứng với các loại hạt của quả có vỏ cứng, dù những người dị ứng với đậu phộng cũng thường dị ứng với các loại hạt của quả có vỏ cứng.
Dị ứng với đậu phộng ảnh hưởng tới khoảng 4 - 8% trẻ em và 1 - 2% người trưởng thành, dị ứng đậu phộng thường kéo dài suốt đời, tuy nhiên khoảng 15 - 22% trẻ em bị dị ứng với đậu phộng sẽ hết dị ứng khi bước vào tuổi thiếu niên.
Đậu phộng có thể gây ra các phản ứng dị ứng dị nghiêm trọng, có khả năng đe dọa tính mạng (sốc phản vệ) thậm chí chỉ cần một lượng nhỏ. Tiếp xúc da thông thường ít có khả năng gây phản ứng tuy nhiên nếu vùng tiếp xúc với đậu phộng vô tình chạm vào mắt, mũi, miệng thì các phản ứng dị ứng có thể xảy ra. Nếu bạn có tiền sử phản vệ với đậu phộng, hãy gặp bác sĩ để được tư vấn đề các sử dụng và mang bút tiêm Adrealine theo bên người.
Những người dị ứng với đậu phộng cần phải loại bỏ hoàn toàn đậu phộng và các sản phẩm chứa đậu phộng khỏi chế độ ăn.
5. Động vật có vỏ
Dị ứng với động vật có vỏ là dị ứng với thức ăn từ các loài giáp xác và nhuyễn thể, ví dụ như:
- Tôm (shrimp)
- Tôm thương phẩm (prawn)
- Tôm hùm đất (crayfish)
- Cua
- Mực
- Sò điệp
Dị ứng với động vật giáp xác (tôm, cua, tôm hùm...) thường phổ biến hơn so với động vật thân mềm/hai vỏ (ngao, sò, sò đệp, bạch tuộc, mực...). Triệu chứng của dị ứng với động vật có vỏ thường tiến triển nhanh và tương tự như các dị ứng thực phẩm khác.
Dị ứng với động vật có vỏ thường kéo dài suốt đời, do đó người bị dị ứng cần loại bỏ hoàn toàn thức ăn bị dị ứng ra khỏi chế độ ăn. Hầu hết những người bị dị ứng với một nhóm động vật có vỏ đều bị dị ứng với các loại khác. Bạn nên tránh tất cả các loại động vật có vỏ. Nếu bạn muốn ăn các loại động vật có vỏ khác, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ. Ở bất kì khu vực nấu nướng động vật có vỏ cũng có thể khiến bạn gặp rủi ro vì protein của chúng có thể có trong hơi nước.
6. Lúa mì
Dị ứng với lúa mì ảnh hưởng nhiều nhất tới trẻ em, mặc dù khoảng 2/3 trẻ em bị ứng với lúa mì sẽ dung nạp được sau 12 tuổi.
Dị ứng với lúa mì có thể bị nhầm lẫn với bệnh celiac đều là những phản ứng bất lợi với thức nhưng nguyên nhân cơ bản của chúng rất khác nhau và dị ứng lúa mì có thể dẫn đến sốc phản vệ, đe dọa đến tính mạng.
Những người bị dị ứng với lúa mì chỉ cần tránh lúa mì (thức ăn, hóa mĩ phẩm chứa lúa mì) nhưng vẫn có thể sử dụng các loại ngũ cốc khác.
7. Đậu nành
Dị ứng với đậu nành ảnh hưởng tới khoảng 0,4% trẻ em và thường gặp nhất ở trẻ dưới 3 tuổi, tuy nhiên 70% trẻ em dị ứng sẽ tự hết khi lớn lên.
Những người bị dị ứng với đậu nành nhiều khả năng dị ứng hoặc nhạy cảm với các thực ăn hay gây dị ứng khác như lạc, các loại hạt, trứng, sữa... hơn là với các loại đậu khác như đậu Hà Lan, đậu lăng...
Vì đậu nành là thành phần phổ biến trong nhiều loại thức ăn nên cần đọc kĩ nhãn sản phẩm, bởi những người dị ứng cần loại bỏ đậu nành khỏi chế độ ăn.
8. Cá
Dị ứng với cá cũng tương đối phổ biến, ảnh hưởng tới khoảng 2% người trưởng thành. Khác với các loại dị ứng khác, dị ứng với cá có thể xuất hiện sau khi đã trưởng thành.
Dị ứng với cá có thể đe dọa tính mạng. Những người dị ứng với động vật có vỏ chưa chắc đã dị ứng với cá, và ngược lại. Một người có thể dị ứng với một hoặc nhiều loại cá khác nhau.
Các loại cá như cá hồi, cá ngừ, cá da trơn và cá tuyết là những loại cá thường được báo cáo phản ứng dị ứng nhiều. Khi bạn bị dị ứng với cá, cần tránh ăn cá và các sản phẩm từ cá, luôn đọc kĩ nhãn thực phẩm và thành phần. Tránh xa các nhà hàng hải sản, tránh chạm vào cá khi đi chợ và tránh những khu vực nấu nướng vì protein của cá có thể trong hơi nước.
Tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec hiện có Gói khám và tư vấn điều trị viêm da cơ địa dị ứng giúp khách hàng đánh giá tổng quan về tình trạng bệnh đồng thời tư vấn các biện pháp giúp phòng tránh bệnh tái phát.
Khi đăng ký gói khám và tư vấn điều trị viêm da cơ địa dị ứng, khách hàng sẽ được: Khám chuyên khoa Da liễu. Thực hiện các xét nghiệm như: định lượng IgE, vi nấm soi tươi, định lượng IgE đặc hiệu với các dị nguyên dị ứng hô hấp – thức ăn (Panel 1 Việt), xét nghiệm Rida Allergy Screen (panel 1)...
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Bài viết tham khảo nguồn: Healthline.com
