Tác nhân gây dị ứng da là những yếu tố từ môi trường hoặc bên trong cơ thể kích hoạt hệ miễn dịch, gây ra các phản ứng viêm trên da. Các tác nhân này có thể là chất hóa học trong mỹ phẩm, chất tẩy rửa, lông động vật, phấn hoa, thực phẩm, thuốc men,... Việc xác định chính xác tác nhân gây dị ứng sẽ giúp mọi người có biện pháp điều trị hiệu quả, phòng ngừa tái phát.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của bác sĩ Đỗ Thiên Ân, chuyên khoa Nội cơ xương khớp và Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng, tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
1. Phản ứng của cơ thể khi hệ thống miễn dịch bị kích thích
Hệ miễn dịch trong cơ thể có thể bị kích thích bởi nhiều tác nhân gây dị ứng da, chẳng hạn như phấn hoa, lông thú hoặc một số loại thực phẩm, dẫn đến các dị ứng. Những phản ứng dị ứng này thường gây ngứa ngáy, khó chịu và có thể tự thuyên giảm hoặc được kiểm soát bằng các biện pháp phù hợp. Tuy nhiên, trong một số trường hợp nghiêm trọng, dị ứng da có thể tiến triển thành tình trạng nguy hiểm đến tính mạng, gọi là sốc phản vệ.
2. Các tác nhân gây dị ứng da phổ biến trong đời sống hàng ngày
2.1 Phấn hoa
Phấn hoa là một trong những tác nhân gây dị ứng da phổ biến, thường liên quan đến các bệnh như “dị ứng theo mùa” hay “sốt cỏ khô”. Tình trạng này thường xảy ra vào mùa xuân, khi hoa bắt đầu nở rộ.
Các dấu hiệu bị dị ứng da thường gặp bao gồm hắt hơi, nghẹt mũi, sổ mũi, ngứa mắt và chảy nước mắt. Cách điều trị chủ yếu sử dụng thuốc kê đơn, thuốc không kê đơn hoặc tiêm ngừa dị ứng. Để giảm nguy cơ bị dị ứng, mọi người nên hạn chế ra ngoài vào những ngày có gió mạnh và lượng phấn hoa trong không khí cao, hoặc che chắn cơ thể kỹ lưỡng khi ra ngoài.
2.2 Lông động vật
Với những ai yêu mến thú cưng, đây có lẽ là một trong những tác nhân gây dị ứng da phiền toái nhất. Trong các loại dị ứng da do thú cưng, tình trạng phổ biến nhất là dị ứng do tiếp xúc với protein trong nước bọt của chó mèo khi chúng liếm hoặc cọ vào người. Thông thường, các biểu hiện dị ứng lông chó mèo phải sau khoảng 2 năm mới xuất hiện.
Để chung sống với thú cưng mà không lo bị dị ứng, mọi người cần hạn chế cho chúng vào phòng ngủ, ưu tiên sử dụng thảm dễ vệ sinh. Ngoài ra, tắm thú cưng đều đặn và sử dụng máy lọc không khí là những biện pháp hiệu quả để giảm nguy cơ dị ứng.
2.3 Mạt bụi (Bọ ve)
Mạt bụi thường trú ngụ trong ga giường, nệm, các loại vải bọc, thảm và rèm cửa. Những sinh vật nhỏ bé này tiêu thụ da chết từ con người và vật nuôi, cùng với phấn hoa, vi khuẩn và nấm. Ngoài ra, chúng cũng thích nghi tốt trong môi trường ẩm ướt.
Để giảm sự hiện diện của mạt bụi và hạn chế dị ứng, hãy dùng các loại gối chống dị ứng, bọc nệm và giặt ga giường bằng nước nóng mỗi tuần. Ngoài ra, người bị dị ứng mạt bụi nên hạn chế sử dụng những vật dụng dễ tích bụi như thú bông, rèm cửa hoặc thảm, đảm bảo vệ sinh chúng thường xuyên để không gian luôn sạch sẽ và thoáng khí.
2.4 Vết đốt côn trùng
Côn trùng đốt có thể khiến da sưng tấy và tình trạng này thường kéo dài từ một tuần trở lên. Người bị đốt cũng có thể gặp các triệu chứng như đau bụng, mệt mỏi và sốt nhẹ. Trong một số trường hợp hiếm gặp, vết đốt có thể dẫn đến sốc phản vệ, gây nguy hiểm đến tính mạng. Đối với những người bị dị ứng nghiêm trọng, họ cần sử dụng Epinephrine ngay lập tức và có thể tiêm phòng dị ứng theo chỉ định của bác sĩ để phòng ngừa các phản ứng nguy hiểm.
2.5 Nấm mốc
Môi trường ẩm ướt là điều kiện lý tưởng để nấm mốc sinh sôi, thường gặp ở phòng tắm hoặc tầng hầm. Đây là một trong những tác nhân gây dị ứng da phổ biến. Các bào tử nấm do nấm mốc tạo ra có thể khiến chúng ta bị dị ứng. Để ngăn ngừa vấn đề này, việc duy trì vệ sinh sạch sẽ trong không gian sống là giải pháp hiệu quả nhất.
2.6 Một số loại thực phẩm
Sữa, động vật có vỏ, trứng và hạt là những tác nhân gây dị ứng da phổ biến. Bên cạnh đó, cá, đậu nành và lúa mì cũng nằm trong danh sách các loại thực phẩm có nguy cơ cao gây dị ứng. Khi bị dị ứng thực phẩm, cơ thể sẽ phản ứng nhanh chóng, thường trong vài phút sau khi ăn, với các biểu hiện như khó thở, phát ban, nôn mửa hoặc sưng vùng miệng. Trong trường hợp phản ứng dị ứng nghiêm trọng, bệnh nhân cần nhanh chóng tìm kiếm sự trợ giúp y tế.
2.7 Dị ứng latex
Latex, thường được sử dụng trong găng tay, bao cao su và thiết bị y tế dùng một lần, có thể là tác nhân gây dị ứng da với các mức độ dị ứng từ nhẹ (ví dụ: da bị đỏ, ngứa) đến nặng (sốc phản vệ kèm khó thở). Ngoài ra, người bị dị ứng còn có thể gặp phải các triệu chứng như phát ban, nổi mề đay, kích ứng ở mắt, sổ mũi, ngứa mũi, hắt hơi hoặc thở khò khè. Để tránh nguy hiểm, bệnh nhân cần luôn mang theo các loại thuốc do bác sĩ kê đơn.
2.8 Các loại thuốc cũng có thể là tác nhân gây dị ứng da
Một số loại thuốc như Penicillin, Aspirin có thể gây ra các phản ứng dị ứng như phát ban da, ngứa mắt, nghẹt mũi hoặc sưng mặt, miệng và cổ họng. Nếu bị dị ứng thuốc, hãy tránh sử dụng chúng và tham khảo ý kiến bác sĩ để tìm các phương pháp điều trị khác phù hợp.
2.9 Phân gián - Tác nhân gây dị ứng da đầy bất ngờ
Gián chứa một loại protein có thể gây dị ứng nếu vô tình tiếp xúc. Việc loại bỏ hoàn toàn gián khỏi môi trường sống là điều khá khó khăn, đặc biệt ở những nơi có khí hậu ấm áp và các khu chung cư. Chúng ta có thể diệt gián bằng thuốc xịt côn trùng và giữ cho bếp luôn sạch sẽ để giảm bớt nơi trú ngụ của chúng. Hơn nữa, chúng ta cần kiểm tra kỹ các vết nứt, khe hở trên các bề mặt như sàn nhà, tường và cửa sổ để ngăn gián không xâm nhập.
3. Cách trị dị ứng da tại nhà
Khi bị dị ứng da, ngoài việc áp dụng các phương pháp điều trị chuyên khoa, người bị dị ứng cũng nên chủ động chăm sóc bản thân và điều trị tại nhà. Có những cách đơn giản nhưng hiệu quả để giảm nhẹ các triệu chứng dị ứng da. Dưới đây là một số cách trị dị ứng da mọi người có thể tham khảo:
- Chườm lạnh hoặc tắm nước mát: Một trong những cách đơn giản nhất để giảm ngứa và sưng đỏ là chườm lạnh hoặc tắm bằng nước mát. Khi cơ thể tiếp xúc với nhiệt độ lạnh, các mao mạch sẽ co lại, giúp làm dịu da và giảm ngứa ngáy. Nếu vùng da bị dị ứng lan rộng, mọi người có thể tắm bằng nước mát để làm sạch da, loại bỏ bụi bẩn và giảm cơn ngứa hiệu quả.
- Sử dụng nha đam để làm dịu da: Nha đam là một nguyên liệu thiên nhiên được biết đến với khả năng làm dịu da và giảm viêm. Gel nha đam chứa nhiều nước, axit amin và vitamin giúp dưỡng ẩm và phục hồi làn da tổn thương. Để sử dụng, mọi người chỉ cần làm sạch vùng bị dị ứng da nổi mẩn đỏ, cắt lấy gel nha đam và thoa lên da. Sau khoảng 10 phút, rửa lại bằng nước sạch.
- Bột yến mạch chữa dị ứng da: Yến mạch có chứa kẽm, acid ferulic, beta-glucan và avenanthramides, giúp làm dịu và phục hồi làn da bị dị ứng. Mọi người có thể đun bột yến mạch với nước để tạo thành hỗn hợp đặc sệt, rồi thoa lên da. Nếu vùng da bị dị ứng lan rộng, mọi người có thể tắm bột yến mạch để làm dịu và phục hồi da.
- Uống nhiều nước: Uống đủ nước giúp cơ thể thanh lọc độc tố, giúp da mềm mại và khỏe khoắn. Điều này còn giúp duy trì cân bằng điện giải trong cơ thể, hỗ trợ phục hồi da khi bị dị ứng.
- Trà hoa cúc giúp giảm dị ứng da: Trà hoa cúc không chỉ có tác dụng thư giãn mà còn là phương pháp hiệu quả để giảm các triệu chứng dị ứng da. Trà hoa cúc hỗ trợ làm dịu da, thúc đẩy quá trình tái tạo và phục hồi da tổn thương. Ngoài ra, trà hoa cúc còn giúp tăng cường khả năng bài tiết, làm cho da cảm thấy dễ chịu hơn.
- Kem vitamin B5 hoặc kem chứa kẽm: Các sản phẩm dưỡng da chứa vitamin B5 giúp cấp ẩm sâu và tăng cường hàng rào bảo vệ da. Vitamin B5 còn kích thích quá trình phục hồi và tái tạo da, rất hiệu quả đối với những làn da bị dị ứng hoặc khô ráp. Bên cạnh đó, các kem chứa kẽm có tác dụng ngăn ngừa viêm nhiễm và làm dịu các vết sưng đỏ trên da.
- Mật ong trị dị ứng da: Mật ong là một nguyên liệu tự nhiên chứa nhiều dưỡng chất giúp cải thiện các vấn đề về dị ứng da. Mật ong có tính kháng khuẩn và tăng cường hệ miễn dịch, giúp làm dịu da bị kích ứng. Mọi người có thể thoa mật ong nguyên chất lên vùng da bị tổn thương và để trong 15 phút trước khi rửa sạch.
- Tắm lá chè xanh: Các hoạt chất trong chè xanh giúp phục hồi da, giảm ngứa và ngăn ngừa sẹo. Mọi người có thể tắm nước lá chè xanh để làm dịu da và giảm triệu chứng dị ứng.
- Bạc hà giúp làm dịu da bị dị ứng: Bạc hà có khả năng làm dịu da và chống viêm nhờ các thành phần như axit salicylic và vitamin A. Mọi người có thể tắm lá bạc hà hoặc giã nát lá bạc hà trộn với nha đam và mật ong để đắp lên da mặt, giúp giảm mẩn đỏ và làm dịu da.
- Thuốc kháng H1 không kê toa: Nếu các biện pháp tự nhiên không giúp giảm triệu chứng, mọi người có thể tham khảo thuốc kháng H1 từ bác sĩ. Thuốc này giúp ức chế các phản ứng dị ứng, phục hồi vùng da bị tổn thương nhanh chóng. Tuy nhiên, trước khi sử dụng, cần đảm bảo rằng cơ thể không bị mẫn cảm với thuốc và cần có sự chỉ định của bác sĩ.
Các biện pháp điều trị dị ứng da tại nhà tuy đơn giản nhưng nếu thực hiện đúng cách, chúng có thể giúp cải thiện tình trạng da. Nhìn chung, nếu xuất hiện các dấu hiệu dị ứng, mọi người nên đến các cơ sở y tế để được thăm khám và tư vấn phương pháp điều trị phù hợp.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
