Bài viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Văn Khánh - Bác sĩ Giải phẫu bệnh - Khoa Xét nghiệm - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City
Khi tuyến tiền liệt sinh thiết, mẫu bệnh phẩm được nghiên cứu dưới kính hiển vi bởi một bác sĩ giải phẫu bệnh, thông tin trong kết quả giải phẫu bệnh sẽ giúp đánh giá được chính xác được tình trạng bệnh cùng việc đưa ra hướng điều trị. Các câu hỏi và các câu trả lời dưới đây có thể giúp bạn hiểu được ngôn ngữ y khoa mà bạn thường thấy trong kết quả giải phẫu bệnh sinh thiết tuyến tiền liệt
1. Kết quả sinh thiết đề cập tới từ “lõi” có nghĩa là gì?
Loại sinh thiết tuyến tiền liệt phổ biến nhất là sinh thiết lõi. Đối với thủ thuật này, bác sĩ sẽ đưa một cây kim mỏng, rỗng vào tuyến tiền liệt. Khi kim được rút ra, sẽ lấy một mảnh mô tuyến tiền liệt hình trụ được gọi là “lõi”. Điều này thường được lặp lại vài lần để lấy các mẫu mô ở các vùng khác nhau của tuyến tiền liệt.
Kết quả chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt cũng như giải phẫu bệnh của bạn sẽ được liệt kê từng lõi theo chữ số (hoặc chữ cái), với mỗi lõi (mẫu sinh thiết) có chẩn đoán riêng. Nếu có ung thư hoặc tổn thương nào được phát hiện, nó thường không nằm trong một lõi, vì vậy bạn cần xem xét chẩn đoán cho tất cả các lõi để biết điều gì đang xảy ra với bạn.
2. Ung thư biểu mô tuyến là gì?
Ung thư biểu mô tuyến là loại ung thư phát triển từ các tế bào tuyến. Nó là loại ung thư hay gặp nhất trong các ung thư của tuyến tiền liệt.
2.1 Độ Gleason hay điểm Gleason là gì? Các con số trong điểm Gleason, ví dụ 3+4=7 hoặc 3+3=6 có nghĩa là gì?
Bác sĩ giải phẫu bệnh chia độ ung thư tuyến tiền liệt bằng cách sử dụng các số từ 1 đến 5 dựa trên số lượng tế bào trong mô ung thư trông giống với mô tuyến tiền liệt bình thường dưới kính hiển vi. Đây được gọi là hệ thống Gleason. Độ 1 và 2 thường không được sử dụng cho sinh thiết, hầu hết các mẫu bệnh phẩm sinh thiết là độ 3 hoặc cao hơn.
- Nếu mô ung thư trông giống như mô tuyến tiền liệt bình thường, thì nó được xếp là độ 1.
- Nếu các tế bào ung thư và thành phần phát triển của chúng trông rất bất thường thì được xếp là độ 5.
- Độ 2 cho đến độ 4 có các đặc điểm nằm giữa hai độ trên.
Bởi vì ung thư tuyến tiền liệt ở các vùng khác nhau thường có độ ác tính khác nhau, nên bác sĩ giải phẫu bệnh sẽ lấy hai độ ở hai vùng tạo nên phần lớn ung thư. Hai độ này sẽ được cộng lại để tạo nên điểm Gleason (còn được gọi là tổng Gleason). Điểm Gleason cao nhất là 10 điểm. Số thứ nhất là độ của vùng chiếm nhiều nhất trong khối u. Ví dụ, nếu điểm Gleason là 3+4=7, có nghĩa là hầu hết khối u có độ mô học là 3 và vùng có độ mô học 4 chiếm ít hơn và chúng được cộng vào với nhau cho điểm Gleason là 7. Một cách khác điểm Gleason này có thể được liệt kê trong kết quả của bạn là Gleason 7/10, Gleason 7 (3+4), hoặc độ Gleason kết hợp là 7.
Nếu một khối u có tất cả các vùng có cùng độ mô học (ví dụ, cùng là độ 3), khi đó điểm Gleason được báo cáo là 3+3=6.
Mặc dù hầu hết điểm Gleason được dựa trên hai vùng chiếm phần lớn khối u, nhưng có một số ngoại lệ khi mà một mẫu lõi hoặc có nhiều ung thư độ cao hoặc có 3 độ bao gồm cả ung thư độ cao. Trong những trường hợp như vậy, cách xác định điểm Gleason được sửa đổi để phản ánh bản chất nguy hiểm của khối ung thư. Điểm Gleason càng cao, thì ung thư của bạn càng phát triển và di căn càng nhanh.
2.2 Điểm Gleason là 6, 7, 8, hoặc 9-10 thì có nghĩa là gì?
Bởi vì độ 1 và 2 thường không được sử dụng cho các mẫu bệnh phẩm sinh thiết, nên điểm Gleason thấp nhất của ung thư trên sinh thiết tuyến tiền liệt là 6. Các ung thư này có thể được gọi là biệt hóa tốt hoặc độ thấp và chúng có xu hướng tiến triển và di căn chậm.
Các ung thư có điểm Gleason 8 đến 10 có thể được gọi là biệt hóa kém hoặc độ cao. Các ung thư có khả năng tiến triển và di căn nhanh hơn, mặc dù một ung thư với điểm Gleason 9-10 có khả năng tiến triển và di căn nhanh gấp hai lần một ung thư có điểm Gleason 8.
Các ung thư có điểm Gleason 7 có thể là điểm Gleason 3+4=7 hoặc là điểm Gleason 4+3=7:
- Các khối u có điểm Gleason 3+4=7 vẫn có tiên lượng tốt, mặc dù nó không tốt bằng các khối u có điểm Gleason 6.
- Một khối u có điểm Gleason 4+3=7 có khả năng tiến triển và di căn nhanh hơn một khối u có điểm Gleason 3+4=7, nhưng không bằng một khối u có điểm Gleason 8.
2.3 Các mẫu bệnh phẩm sinh thiết lõi khác nhau có điểm Gleason khác nhau có nghĩa là gì?
Các lõi bệnh phẩm có thể là mẫu được lấy từ các vùng khác nhau của cùng một u hoặc các u khác nhau trong tuyến tiền liệt. Bởi vì độ mô học có thể khác nhau trong cùng một u hoặc giữa các u khác nhau, nên các lõi bệnh phẩm khác nhau được lấy từ tuyến tiền liệt của bạn có thể có các điểm Gleason khác nhau. Điển hình, điểm Gleason cao nhất (chữ số lớn nhất) sẽ là một thông số được bác sĩ sử dụng để dự đoán tiên lượng của bạn và quyết định các phương pháp điều trị cho bạn.
2.4 Điểm Gleason trên sinh thiết có thực sự cho biết mức độ ung thư trên toàn bộ tuyến tiền liệt hay không?
Bởi vì sinh thiết tuyến tiền liệt là các mẫu bệnh phẩm được lấy từ các phần khác nhau của tuyến tiền liệt, cho nên điểm Gleason trên sinh thiết thường phản ánh mức độ thực sự ung thư của bạn. Tuy nhiên, khoảng 1 trong 5 trường hợp có độ mô học trên sinh thiết thấp hơn so với độ mô học thật sự, bởi vì sinh thiết bỏ sót vùng ung thư có độ cao hơn (ác tính hơn). Cũng có thể độ mô học thật sự của khối u sau mổ thấp hơn độ mô học trên sinh thiết.
2.5 Điểm Gleason quan trọng như thế nào?
Điểm Gleason là thông số rất quan trọng trong việc dự đoán sự tiến triển của ung thư tuyến tiền liệt và xác định phương pháp điều trị tốt nhất. Một số thông tin khác cũng quan trong, ví dụ như:
- Mức PSA máu
- Các dấu hiệu trên thăm khám trực tràng
- Các dấu hiệu trên chẩn đoán hình ảnh
- Số lượng lõi có chứa ung thư
- Ung thư có ở hai bên của tuyến tiền liệt hay không
- Ung thư đã lan ra ngoài tuyến tiền liệt hay chưa
3. Các nhóm độ mô học là gì?
Các nhóm độ mô học là một cách mới để phân độ cho ung thư tuyến tiền liệt để giải quyết một số vấn đề với hệ thống phân độ Gleason. Như đã lưu ý ở trên, điểm Gleason thấp nhất trong thực hành hiện nay là 6, mặc dù điểm Gleason trên lý thuyết dao động từ 2 đến 10. Điều này dẫn đến một số bệnh nhân nghĩ rằng ung thư của họ trên sinh thiết là nằm ở giữa thang điểm. Điều này có thể làm cho họ lo lắng hơn về chẩn đoán của mình và khiến họ cảm thấy rằng họ cần được điều trị ngay lập tức.
Vấn đề khác với hệ thống phân độ Gleason là điểm Gleason thường chỉ được chia thành 3 nhóm (6, 7 và 8-10). Điều này không chính xác, vì điểm Gleason 7 được tạo nên từ hai độ (3+4=7 và 4+3=7), với 4+3=7 thì có tiên lượng xấu hơn. Tương tự, điểm Gleason 9 hoặc 10 có tiên lượng xấu hơn điểm Gleason 8.
Để giải quyết cho sự khác biệt này, các nhóm độ mô học từ 1 (tiên lượng thuận lợi nhất) đến 5 (tiên lượng ít thuận lợi nhất):
- Nhóm độ mô học 1 = Gleason 6 (hoặc nhỏ hơn)
- Nhóm độ mô học 2 = Gleason 3+4=7
- Nhóm độ mô học 3 = Gleason 4+3=7
- Nhóm độ mô học 4 = Gleason 8
- Nhóm độ mô học 5 = Gleason 9-10
Mặc dù cuối cùng hệ thống nhóm độ mô học có thể thay thế cho hệ thống Gleason, nhưng hai hệ thống hiện tại được báo cáo song song với nhau.
Điều này có nghĩa là gì nếu kết quả sinh thiết của bạn đề cập tới các xét nghiệm đặc biệt ví dụ như cytokeratin trọng lượng phân tử cao (HMWCK), ck903, ck5/6, p63, p40, AMACR (racemase), 34BE12, PIN4 cocktail, hoặc ERG? Đây là các xét nghiệm đặc biệt mà bác sĩ giải phẫu bệnh đôi khi sử dụng để giúp chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt. Không phải tất cả bệnh nhân đều cần các xét nghiệm này. Việc kết quả c có đề cập đến các xét nghiệm này hay không cũng không ảnh hướng tới mức độ chính xác của chẩn đoán.
4. Kết quả sinh thiết đề cập tới xâm nhập quanh thần kinh có nghĩa là gì?
Xâm nhập quanh thần kinh có nghĩa là các tế bào ung thư được thấy bao quanh hoặc chạy dọc theo sợi thần kinh bên trong tuyến tiền liệt. Khi thấy trên sinh thiết, có nghĩa là khả năng cao ung thư đã lan ra ngoài tuyến tiền liệt. Tuy nhiên, sự xâm nhập quanh thần kinh không có nghĩa là ung thư đã lan rộng và các yếu tố khác quan trọng hơn, ví dụ như điểm Gleason và số lượng ung thư trong các lõi. Trong một số trường hợp, dấu hiệu xâm nhập quanh thần kinh có thể ảnh hưởng tới điều trị, cho nên nếu báo cáo của bạn có đề cập tới xâm nhập quanh thần kinh thì bạn nên thảo luận với bác sĩ.
5. Nếu ngoài ung thư, kết quả sinh thiết đề cập đến tân sản nội biểu mô tuyến tiền liệt độ cao hoặc PIN độ cao có nghĩa là gì?
Tân sản nội biểu mô tuyến tiền liệt độ cao (PIN độ cao) là một tổn thương tiền ung thư của tuyến tiền liệt, nó không quan trọng ở những người đã bị ung thư tuyến tiền liệt. Trong trường hợp này, thuật ngữ “độ cao” đề cập đến PIN và không phải là ung thư, vì vậy nó không liên quan gì tới điểm Gleason hoặc mức độ ác tính của ung thư của bạn.
6. Kết quả sinh thiết đề cập đến viêm cấp tính (tuyến tiền liệt viêm cấp tính) hoặc viêm mạn tính (tuyến tiền liệt viêm mạn tính)?
Hầu hết các trường hợp sinh thiết tuyến tiền liệt viêm được báo cáo trên sinh thiết không phải do nhiễm trùng và không cần phải điều trị. Trong một số trường hợp, viêm có thể làm tăng mức PAS của bạn, nhưng nó không liên quan tới ung thư tuyến tiền liệt. Dấu hiệu của viêm tuyến tiền liệt trên sinh thiết của người đã bị ung thư tuyến tiền liệt không làm ảnh hưởng tới tiên lượng hoặc phương pháp điều trị ung thư của họ.
7. Kết quả sinh thiết đề cập đến teo, bệnh tuyến hoặc quá sản u tuyến không điển hình?
Tất cả các tổn thương này đều là các tổn thương lành tính (không phải là ung thư) mà bác sĩ giải phẫu bệnh quan sát thấy dưới kính hiển vi, nhưng đôi khi nó có hình ảnh giống như ung thư.
Teo là thuật ngữ được sử dụng để mô tả sự co lại của mô tuyến tiền liệt (khi nó được quan sát thấy dưới kính hiển vi). Khi ảnh hưởng tới toàn bộ tuyến tiền liệt nó được gọi là teo lan tỏa. Điều này thường là do hormon hoặc do liệu pháp xạ trị vào tuyến tiền liệt. Khi teo chỉ ảnh hưởng tới một số vùng nhất định của tuyến tiền liệt, được gọi là teo khu trú. Teo khu trú đôi khi có thể trông giống ung thư tuyến tiền liệt dưới kính hiển vi.
Quá sản u tuyến không điển hình đôi khi còn được gọi là bệnh tuyến là một bệnh lành tính khác đôi khi được quan sát thấy trên sinh thiết tuyến tiền liệt. Việc tìm thấy bất kỳ dấu hiệu nào trong số các tổn thương này không quan trọng nếu sinh thiết cũng có ung thư tuyến tiền liệt.
8. Kết quả sinh thiết đề cập tới túi tinh nghĩa là gì?
Các túi tinh là các tuyến nằm ngay sau tuyến tiền liệt. Đôi khi một phần túi tinh được lấy trong quá trình sinh thiết. Đây không phải là nguyên nhân đáng lo ngại.
Điều này có nghĩa là gì nếu ngoài ung thư, kết quả sinh thiết của bạn cũng đề cập tới các tuyến không điển hình, tăng sinh túi tuyến nhỏ không điển hình, không điển hình tuyến hoặc tăng sinh tuyến không điển hình? Khi bác sĩ giải phẫu bệnh quan sát thấy các tổn thương này dưới kính hiển vì thì rất có thể có tổn thương ung thư đâu đó, nhưng không phải 100% các trường hợp là có ung thư. Nếu đã có ung thư tuyến tiền liệt rồi thì các tổn thương này là không quan trọng.
Trong trường hợp nếu bác sĩ yêu cầu các xét nghiệm phân tử đặc biệt được thực hiện trên mẫu sinh thiết thì các xét nghiệm này có thể giúp dự đoán tiên lượng bệnh ung thư tuyến tiền liệt của bạn và kết quả nên được thảo luận với bác sĩ của bạn. Kết quả của các xét nghiệm này không ảnh hưởng đến chẩn đoán, mặc dù chúng có thể ảnh hưởng tới lựa chọn điều trị.
Trên đây được coi là những lý giải quan trọng về kết quả giải phẫu bệnh ung thư tuyến tiền liệt. Hy vọng có thể mang đến những kiến thức bổ ích giúp bạn hiểu rõ về tình trạng bệnh hiện tại.
Xem thêm: Hướng dẫn chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Nguồn: Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ
