Bệnh tiểu đường, thường được biết đến với các tác động chuyển hóa của nó, cũng ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thần kinh ruột (ENS), hệ thống này rất cần thiết trong việc điều chỉnh nhu động, tiết và hấp thụ của đường tiêu hóa (GI).
Bài viết được viết bởi ThS. BS Mai Viễn Phương - Trưởng đơn nguyên Nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
Sự phát triển của bệnh lý thần kinh ruột do bệnh tiểu đường có thể dẫn đến nhiều rối loạn chức năng đường tiêu hóa khác nhau, chẳng hạn như liệt dạ dày và thói quen đi tiêu không đều, chủ yếu là do sự gián đoạn chức năng của các tế bào thần kinh và tế bào thần kinh đệm trong ENS, cũng như stress oxy hóa và viêm. Bài xã luận này khám phá các cơ chế bệnh sinh lý cơ bản của sự phát triểnbệnh thần kinh ruột ở bệnh nhân tiểu đường. Ngoài ra, nó thảo luận về những tiến bộ mới nhất trong các phương pháp chẩn đoán, nhấn mạnh nhu cầu phát hiện sớmtection và can thiệp để giảm thiểu các biến chứng GI ở những người bị tiểu đường.
Thách thức toàn cầu
Bệnh tiểu đường, được coi là một thách thức sức khỏe toàn cầu, ảnh hưởng đến hàng triệu người và ngày càng phổ biến. Trong số vô số biến chứng của nó, bệnh thần kinh ruột nổi lên như một tình trạng nghiêm trọng nhưng thường bị bỏ qua. Bệnh thần kinh ruột do tiểu đường là một bệnh lý làm suy yếu hệ thần kinh ruột (ENS), cần thiết để điều chỉnh chức năng đường tiêu hóa (GI). Biến chứng này dẫn đến nhiều rối loạn GI ở bệnh nhân tiểu đường, ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống của họ.
Tỷ lệ mắc bệnh thần kinh đái tháo đường, bao gồm bệnh thần kinh ruột, đang tăng song song với tỷ lệ mắc bệnh đái tháo đường ngày càng gia tăng. Dữ liệu dịch tễ học chỉ ra rằng một tỷ lệ đáng kể những người mắc bệnh đái tháo đường có khả năng gặp phải một số dạng bệnh thần kinh trong quá trình mắc bệnh của họ, trong đó bệnh thần kinh ruột là một biểu hiện đặc biệt đáng lo ngại. Dạng bệnh thần kinh này được đặc trưng bởi các triệu chứng GI khác nhau, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của bệnh nhân và gây áp lực đáng kể cho các hệ thống chăm sóc sức khỏe. Đáng chú ý, Liên đoàn Đái tháo đường Quốc tế báo cáo có khoảng 537 triệu người lớn trên toàn cầu được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường, con số này dự kiến sẽ đạt 643 triệu vào năm 2030.
Sinh lý bệnh của bệnh thần kinh ruột do đái tháo đường
Sinh lý bệnh của bệnh thần kinh ruột do đái tháo đường liên quan đến sự tương tác phức tạp giữa tổn thương do tăng đường huyết, phản ứng tự miễn, stress oxy hóa và suy mạch máu, dẫn đến rối loạn chức năng ENS. Rối loạn chức năng này không chỉ là biến chứng ngoại vi mà còn phản ánh những thay đổi bệnh lý toàn thân ở bệnh nhân tiểu đường, đòi hỏi phải hiểu sâu sắc về những tác động rộng hơn của nó.
Ngoài ra, tác động về mặt kinh tế xã hội và tâm lý của bệnh thần kinh ruột đối với bệnh nhân là đáng kể. Tình trạng này thường dẫn đến giảm năng suất làm việc, thu mình lại và tăng nhu cầu sử dụng dịch vụ chăm sóc sức khỏe, nhấn mạnh nhu cầu quản lý khẩn cấp và chính xác biến chứng này
Hệ vi khuẩn đường ruột và bệnh lý thần kinh ruột ở bệnh tiểu đường
Sự tương tác của ENS với hệ vi khuẩn đường ruột đại diện cho một lĩnh vực nghiên cứu đang phát triển, đặc biệt là trong bối cảnh bệnh lý thần kinh đường ruột do tiểu đường. Rối loạn vi khuẩn đường ruột, hay sự mất cân bằng trong thành phần hệ vi khuẩn đường ruột, đã được xác định là một yếu tố chính ảnh hưởng đến cả nhu động ruột và chức năng thần kinh. Sự rối loạn điều hòa này đưa ra các mục tiêu điều trị mới, mang lại tiềm năng đáng kể cho việc kiểm soát bệnh lý thần kinh đường ruột do tiểu đường.
Mối quan hệ giữa bệnh lý ruột do đái tháo đường và hệ vi khuẩn
Đường ruột rất phức tạp và tinh vi. Những thay đổi do bệnh tiểu đường gây ra trong nhu động ruột dẫn đến những thay đổi trong thành phần của hệ vi khuẩn đường ruột. Những thay đổi này có ý nghĩa đáng kể đối với sự dẫn truyền thần kinh trong GIT. Tương tác phức tạp này được điều chỉnh một phần bởi trục não-ruột, một con đường giao tiếp quan trọng có thể liên quan đến dây thần kinh phế vị. Ở tình trạng đái tháo đường, khi chức năng phế vị thường bị suy giảm, con đường giao tiếp này có thể bị gián đoạn, làm trầm trọng thêm các triệu chứng của bệnh lý ruột.
Hệ vi khuẩn đường ruột tác động đến ENS thông qua việc sản xuất các phân tử giống chất dẫn truyền thần kinh, chẳng hạn như axit gamma-aminobutyric, serotonin, melatonin, histamin và acetylcholine. Các phân tử này đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh nhu động ruột và theo đó, ảnh hưởng đến chức năng tổng thể của GIT. Sự hiểu biết mới nổi về tương tác động này nhấn mạnh tầm quan trọng của hệ vi khuẩn đường ruột trong bệnh sinh lý của bệnh lý ruột do đái tháo đường. Hiểu biết sâu sắc này không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cơ chế gây bệnh mà còn mở ra hướng mới cho việc can thiệp điều trị, đặc biệt là nhắm vào hệ vi khuẩn đường ruột để điều chỉnh nhu động ruột và chức năng ENS.
Truyền tín hiệu insulin và bệnh lý thần kinh ruột
Ở bệnh tiểu đường, đặc biệt là loại 2, các con đường truyền tín hiệu insulin bị thay đổi trong các tế bào thần kinh ruột có thể góp phần gây ra những thay đổi về thần kinh, làm nổi bật tiềm năng phục hồi độ nhạy insulin ở ENS như một chiến lược điều trị.
Tài liệu tham khảo
1. Hansen CS, Määttä LL, Andersen ST, Charles MH. The Epidemiology of Diabetic Neuropathy. In: Tesfaye S, Gibbons CH, Malik RA, Veves A, editors. Diabetic Neuropathy. Contemporary Diabetes. Humana, Cham, 2023: 5-36.
2. Jones KL, Marathe CS, Wu T, Rayner CK, Horowitz M. Gastrointestinal Neuropathy. In: Tesfaye S, Gibbons CH, Malik RA, Veves A, editors. Diabetic Neuropathy. Contemporary Diabetes. Humana, Cham, 2023: 471-490
3. Abdalla MMI. Enteric neuropathy in diabetes: Implications for gastrointestinal function. World J Gastroenterol 2024; 30(22): 2852-2865 Gastroenterol 2024; 30(22): 2852-2865
