Xử lý khi bị dị ứng thuốc là kiến thức cần thiết để bảo vệ sức khỏe và tránh các biến chứng nguy hiểm. Dị ứng thuốc có thể gây ra các triệu chứng từ nhẹ như ngứa ngáy, phát ban đến nặng như khó thở, sốc phản vệ. Khi gặp phải tình trạng này, việc nhận biết dấu hiệu sớm và thực hiện các biện pháp xử trí kịp thời là vô cùng quan trọng.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ chuyên ngành Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng, tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.
1. Tổng quan về dị ứng thuốc
Trong quá trình điều trị bệnh, dị ứng thuốc là một tình trạng rất hay gặp. Các biểu hiện lâm sàng của dị ứng thuốc cũng vô cùng đa dạng. Có thể kể đến như tổn thương da, niêm mạc hay các cơ quan nội tạng.
Tuy rằng tất cả các loại thuốc đều có thể gây dị ứng nhưng có một số nhóm thuốc nổi bật về khả năng gây dị ứng ví dụ như thuốc kháng sinh, thuốc chống co giật, thuốc chống viêm không steroid và thuốc điều trị gout.
2. Dấu hiệu và triệu chứng khi xảy ra dị ứng thuốc
Các dấu hiệu của dị ứng thuốc thường xảy ra sau khi uống thuốc khoảng 1 giờ nhưng cũng có trường hợp vài ngày thậm chí vài tuần sau đó.
Một số dấu hiệu và triệu chứng dị ứng thuốc bao gồm:
2.1 Nổi mề đay
Mề đay là tình trạng ban đầu và hay gặp nhất sau khi người bệnh sử dụng các loại thuốc như kháng sinh, huyết thanh, vắc xin, NSAID,...
Sau khi dùng thuốc vài phút hoặc vài ngày, người bệnh sẽ có cảm giác nóng bừng và râm ran ở một vài chỗ trên da như côn trùng đốt. Sau đó, da sẽ xuất hiện các đốm màu hồng hoặc đỏ, có đường kính từ vài mm đến vài cm.
Các nốt này có hình tròn hoặc bầu dục, ranh giới rõ ràng và mật độ chắc. Các nốt sẩn phù này có thể xuất hiện ở nhiều nơi hoặc chỉ khu trú ở đầu, mặt, tứ chi hoặc cổ.
Thông thường, các nốt mề đay sẽ sớm xuất hiện cảm giác ngứa ngáy, khó chịu. Điều này thường sẽ làm người bệnh mất ngủ. Không chỉ vậy, việc gãi càng làm cho các nốt này to hơn và xuất hiện các nốt sẩn phù khác.
Ngoài ra, người bệnh cũng có thể xuất hiện thêm một số triệu chứng khác. Ví dụ như khó thở, đau bụng, chóng mặt, buồn nôn, sốt cao và đau khớp. Mề đay dễ tái phát trong thời gian ngắn, khi các đốm này vừa mất đi đã xuất hiện trở lại.
2.2 Viêm da dị ứng tiếp xúc
Viêm da dị ứng tiếp xúc hay còn được gọi là chàm (eczema) cũng là một triệu chứng thường gặp. Tình trạng này xuất hiện chủ yếu do thuốc bôi hoặc các loại mỹ phẩm.
Các dấu hiệu của chàm bao gồm mụn nước, kèm theo các nốt phát ban đỏ gây ngứa. Các vùng da tiếp xúc với thuốc bôi hoặc mỹ phẩm là nơi xuất hiện các triệu chứng này. Cùng với đó, bệnh chàm sẽ tiến triển qua nhiều giai đoạn khác nhau.
Tình trạng này sẽ xuất hiện sau vài giờ kể từ khi tiếp xúc với thuốc hay mỹ phẩm. Các triệu chứng điển hình là ngứa dữ dội, nổi mụn nước, phù nề và nổi ban đỏ ở các vị trí da tiếp xúc với thuốc.
2.3 Đỏ toàn thân
Đỏ toàn thân là tình trạng đỏ da trên diện rộng, tức là ít nhất 90% diện tích da của cơ thể. Da của người bệnh sẽ có màu đỏ như tôm luộc. Tình trạng này cũng sẽ có hai giai đoạn khác nhau: đỏ da và bong vẩy trắng.
Đỏ toàn thân thường gây ra bởi các loại thuốc như penicillin, ampicillin, streptomycin, sulfamid, cloramphenicol, tetracyclin, NSAID hay thuốc an thần. Thông thường, người bệnh sẽ mắc tình trạng này sau 2-3 ngày sử dụng thuốc, tuy nhiên nhiều trường hợp có thể kéo dài tới 3 tuần thì dị ứng mới bắt đầu xuất hiện.
Ngoài tình trạng đỏ da toàn thân, người bệnh cũng xuất hiện các triệu chứng đi kèm khác ví dụ như ngứa khắp người, sốt cao, rối loạn tiêu hoá, nổi ban. Một số triệu chứng khác đi kèm với đỏ toàn thân bao gồm:
- Trên da xuất hiện các vẩy trắng có kích thước không đều.
- Kẽ chân và kẽ tay nứt, chảy nước vàng, đôi khi có mủ do bội nhiễm.
Cùng với đó, một số biểu hiện khác của dị ứng thuốc bao gồm:
- Phát ban da.
- Ngứa.
- Sốt.
- Sưng phù mặt, sưng phù mắt, môi.
- Khó thở.
- Khò khè.
- Sổ mũi.
- Ngứa, chảy nước mắt.
- Sốc phản vệ.
Sốc phản vệ là một tình trạng nghiêm trọng cần cấp cứu ngay lập tức khi bị dị ứng thuốc vì có thể đe dọa tới tính mạng của người bệnh. Các dấu hiệu và triệu chứng của sốc phản vệ bao gồm:
- Co thắt đường thở và phù nề cổ họng và đường thở, gây khó thở cho người bệnh.
- Buồn nôn, đau quặn bụng.
- Nôn hoặc tiêu chảy.
- Người bệnh bồn chồn, hoảng hốt.
- Mạch nhanh, nhỏ, khó bắt mạch.
- Hạ huyết áp.
- Mất ý thức.
3. Ai là người dễ bị dị ứng thuốc kháng sinh?
Bất kỳ ai cũng có thể mắc phải các phản ứng dị ứng với thuốc, đặc biệt là thuốc kháng sinh. Tuy nhiên, có một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ bị dị ứng, bao gồm:
- Có tiền sử dị ứng với một số chất khác, dị ứng thực phẩm hoặc dị ứng phấn hoa.
- Xuất hiện phản ứng dị ứng với một loại thuốc khác.
- Có người thân trong gia đình dị ứng thuốc.
- Sử dụng các loại thuốc kháng sinh lâu dài, lặp lại liên tục với liều dùng cao.
Ngoài ra, có một số bệnh cũng liên quan đến tình trạng dị ứng thuốc. Có thể kể đến các bệnh như HIV hoặc người bệnh nhiễm virus Epstein-Barr.
4. Làm gì khi bị dị ứng thuốc?
Cách xử lý khi bị dị ứng thuốc đầu tiên là gọi ngay 115 khi phát hiện tình trạng dị ứng trên cơ thể hoặc người thân sau khi sử dụng thuốc. Các triệu chứng bao gồm:
- Thở khò khè hoặc khó thở.
- Co thắt trong cổ họng, hoặc người bệnh cảm giác rằng đường thở đang đóng lại.
- Khàn giọng hoặc khó nói chuyện.
- Sưng môi, lưỡi hoặc cổ họng.
- Buồn nôn, nôn hoặc đau bụng.
- Nhịp tim nhanh hoặc mạch đập.
- Lo lắng hay chóng mặt.
- Mất ý thức.
- Phát ban và khó thở.
- Một số triệu chứng khác của tình trạng phản ứng dị ứng nghiêm trọng (sốc phản vệ).
Các bước xử lý khi bị dị ứng thuốc tiếp theo bao gồm:
- Ngưng sử dụng loại thuốc gây dị ứng hoặc nghi ngờ gây ra dị ứng.
- Tiêm thuốc epinephrine ngay khi có biểu hiện sốc phản vệ. Hãy chích thuốc vào khu vực bắp thịt đùi phía ngoài, có thể xuyên qua quần áo nếu cần.
- Đặt người bệnh nằm ngửa, đầu thấp, chân cao. Nếu người bệnh bị buồn nôn hoặc nôn, cho người bệnh nằm nghiêng một bên. Không nên để người bệnh ngồi dậy hoặc đứng lên khi bị dị ứng thuốc.
- Nếu các triệu chứng không đỡ hơn hoặc tồi tệ hơn, tiêm epinephrine lần thứ 2 cho người bệnh sau khi tiêm liều thứ nhất 5 phút.
Ngoài ra, cần phải chắc chắn đưa bệnh nhân tới bệnh viện càng sớm càng tốt.
5. Điều trị dị ứng thuốc tại bệnh viện
Bên cạnh việc xử lý khi bị dị ứng thuốc, người bệnh cũng không nên tiếp xúc với các loại thuốc gây nên dị ứng. Cùng với đó, người bệnh cần hạn chế sử dụng các loại thuốc khác vì có nguy cơ gây dị ứng chéo.
Trong quá trình điều trị, người bị dị ứng thuốc có thể sử dụng một số loại thuốc chống dị ứng kháng histamin H1 thế hệ 2 ví dụ như cetirizin, rupatadine, loratadin, fexofenadin, desloratadine astemizol.
Trong trường hợp nặng, người bệnh sẽ được sử dụng kết hợp thêm các loại thuốc corticoid như prednisolon, methylprednisolon đường tiêm. Ngoài ra, bác sĩ có thể phối hợp với các loại thuốc điều trị triệu chứng khác.
Khi người bệnh bị tổn thương da nặng do hội chứng Stevens-Johnson, Hội chứng Lyell, việc xử lý khi bị dị ứng thuốc sẽ khác đi đôi chút. Lúc này, bệnh nhân cần điều trị hỗ trợ bằng nhiều phương pháp khác như bù dịch, điều trị giảm đau, dự phòng bội nhiễm và chăm sóc da bọng nước.
Trong một số trường hợp, người bệnh nên bù nước và chất điện giải khi được yêu cầu, kể cả việc dùng thuốc lợi tiểu. Trong các trường hợp có hiện tượng bội nhiễm, người bệnh có thể dùng kháng sinh. Tuy nhiên, cần lựa chọn loại kháng sinh thích hợp và đảm bảo sử dụng hợp lý, an toàn.
Để phòng ngừa sốc phản vệ có thể xảy ra, người bệnh cần xử lý kịp thời các tình trạng khác như đỏ da, hội chứng Stevens-Johnson hay hội chứng Lyell. Cùng với đó, bác sĩ cũng cần phải xử lý can thiệp đối với các trường hợp nặng do dị ứng thuốc, ngoài ra cũng cần chú ý đến công tác hỗ trợ, giúp đỡ và hộ lý.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Bài viết tham khảo nguồn: Webmd.com; Mayoclinic.org
