Hội chứng ruột kích thích là một rối loạn ở hệ tiêu hóa. Tuy không gây nguy hiểm đến tính mạng, nhưng bệnh có thể gây ra nhiều khó chịu, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người mắc phải. Tình trạng này thường xuất hiện nhiều ở phụ nữ, đặc biệt là ở những người đang mang thai. Vậy đâu là nguyên nhân khiến phụ nữ dễ bị rối loạn ruột kích thích hơn nam giới?
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ thuộc khoa Tiêu hoá - Gan Mật - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Hội chứng ruột kích thích là gì?
Hội chứng ruột kích thích (Irritable Bowel Syndrome) là một rối loạn chức năng của hệ tiêu hóa, chủ yếu ảnh hưởng đến đại tràng và có thể tái phát nhiều lần. Khi kiểm tra, bệnh nhân không phát hiện bất kỳ tổn thương nào về giải phẫu, sinh hóa hay cấu trúc của ruột.
Đây là một trong những bệnh lý phổ biến nhất liên quan đến đại trực tràng và ống hậu môn, với tỷ lệ mắc lên đến 83,4%. Trong 3 người trưởng thành, có 1 người mắc phải hội chứng này, trong đó nữ giới và phụ nữ mang thai có nguy cơ cao hơn so với người bình thường.
Dù bệnh không gây nguy hiểm đến tính mạng, nhưng diễn biến kéo dài có thể tác động tiêu cực đến chất lượng cuộc sống của người bệnh, gây ra lo lắng, suy nhược cơ thể và ảnh hưởng đến tâm lý.
2. Nguyên nhân gây bệnh
Hiện nay, vẫn chưa có nghiên cứu nào làm rõ nguyên nhân chính xác của hội chứng ruột kích thích. Một số ý kiến cho rằng rối loạn chức năng có thể là một yếu tố gây ra hội chứng này. Mặc dù người bệnh luôn cảm thấy khó chịu, nhưng khi khám lại không phát hiện bất kỳ tổn thương nào ở ruột.
Ruột được cấu tạo từ hai loại cơ là cơ vòng và cơ dọc. Khi hoạt động, các cơ này co bóp để đưa thức ăn từ dạ dày qua ruột, tới trực tràng và hấp thu chất dinh dưỡng. Trong trường hợp mắc bệnh, sự co thắt của các cơ bị rối loạn. Nếu các cơ co thắt quá mạnh và kéo dài, người bệnh sẽ cảm thấy đầy hơi, chướng bụng và dễ bị tiêu chảy. Ngược lại, nếu các cơ co thắt yếu và chậm, việc vận chuyển thức ăn bị trì trệ, dẫn đến phân khô và cứng.
Bên cạnh đó, nhiều nghiên cứu còn chỉ ra rằng có mối liên quan giữa hội chứng ruột kích thích và nhiễm khuẩn đường tiêu hóa. Những người từng nhiễm khuẩn đường tiêu hóa có nguy cơ mắc bệnh cao gấp 6 lần so với người không nhiễm.
Hội chứng này có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:
- Tuổi tác: Hội chứng này phổ biến ở những người dưới 45 tuổi.
- Chế độ ăn uống không hợp lý: Ăn ít chất xơ hoặc tiêu thụ những loại thực phẩm không phù hợp như đồ uống có ga, rượu bia, chất kích thích (như cà phê, trà), cùng với các loại thực phẩm như đậu và bắp cải có thể làm triệu chứng nặng thêm.
- Tiền sử gia đình: Những gia đình có người mắc chứng ruột kích thích thường có tỷ lệ mắc cao hơn, có thể liên quan đến yếu tố di truyền hoặc môi trường sống.
- Nhiễm khuẩn hoặc nhiễm độc từ thực phẩm: Khi cơ thể nhiễm khuẩn hoặc tiêu thụ phải thức ăn bị nhiễm độc, tình trạng kích thích ruột cũng có thể xảy ra.
- Tình trạng căng thẳng và stress: Tinh thần không ổn định, căng thẳng kéo dài là yếu tố làm cho các triệu chứng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.
- Thay đổi hormone ở nữ giới: Phụ nữ có tỷ lệ mắc hội chứng này cao hơn nam giới, đặc biệt là vào thời kỳ kinh nguyệt hoặc giai đoạn có sự thay đổi hormone sinh dục nữ, thường là khi hormone này tăng cao hơn bình thường.
3. Vì sao phụ nữ dễ bị hội chứng ruột kích thích hơn nam giới?
Phụ nữ có nguy cơ mắc hội chứng ruột kích thích cao hơn nam giới, do sự thay đổi hormone. Các triệu chứng thường nặng hơn vào thời điểm trước và sau kỳ kinh nguyệt. Đặc biệt, khi mang thai, phụ nữ dễ mắc hội chứng này do sự gia tăng hormone progesterone, làm giảm nhu động ruột. Điều này có thể gây co thắt dạ dày và phát ra âm thanh lạ.
Trong thai kỳ, nhiều phụ nữ bị táo bón do các nguyên nhân như:
- Tác dụng phụ từ việc uống viên sắt bổ sung.
- Giảm hoạt động thể chất khi mang thai.
- Thay đổi đột ngột trong chế độ ăn uống.
- Áp lực từ thai nhi lên ruột gây khó khăn cho việc tiêu hóa.
4. Triệu chứng
Người mắc hội chứng ruột kích thích thường gặp các triệu chứng rối loạn tiêu hóa như:
- Đầy hơi, chướng bụng, cảm giác bụng sôi hoặc đau quặn bụng.
- Thường xuyên ợ hơi, do ảnh hưởng từ trào ngược dạ dày - thực quản.
- Cảm giác mót rặn hoặc bị táo bón.
- Đi ngoài nhiều lần với phân nhão, lỏng hoặc phân có chất nhầy, máu, mủ hoặc nhiều bọt.
Ngoài ra, bệnh nhân có thể gặp các triệu chứng ngoài đường ruột như: cảm giác lo âu, mệt mỏi, đau đầu, mất ngủ, suy giảm thể lực và khả năng tập trung.
Dù có nhiều triệu chứng khó chịu, các kết quả xét nghiệm mô bệnh học đại tràng, xét nghiệm máu và phân thường không cho thấy bất kỳ bất thường nào.
5. Biến chứng của hội chứng ruột kích thích
Hội chứng ruột kích thích có thể gây ra một số biến chứng như sau:
- Thiếu dinh dưỡng: Do người bệnh phải kiêng một số loại thực phẩm để giảm triệu chứng, cơ thể có nguy cơ không được bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng, dẫn đến thiếu hụt các dưỡng chất cần thiết.
- Tình trạng rối loạn tiêu hóa như táo bón hoặc tiêu chảy kéo dài có thể làm khiến bệnh trĩ trở nên trầm trọng hơn.
- Ảnh hưởng đến cuộc sống và tâm lý: Người mắc hội chứng này thường xuyên cảm thấy lo âu và căng thẳng do các triệu chứng khó chịu, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
6. Chế độ dinh dưỡng cho người mắc hội chứng ruột kích thích
6.1 Người bị hội chứng ruột kích thích nên bổ sung những gì?
Người mắc bệnh nên chú ý bổ sung những thực phẩm sau:
- Chất xơ: Các loại thực phẩm giàu chất xơ như rau xanh, bột bắp, gạo lứt và đặc biệt là cám gạo, thường được khuyến khích. Chất xơ có thể hỗ trợ giảm các triệu chứng táo bón hoặc tiêu chảy ở một số người. Tuy nhiên, cần điều chỉnh lượng chất xơ tùy theo cơ địa từng người để tránh gây khó chịu cho hệ tiêu hóa.
- Cách ăn uống: Người bệnh nên ăn chậm và nhai kỹ để giảm tải cho hệ tiêu hóa và tăng cường hiệu quả hấp thu dinh dưỡng.
6.2 Thực phẩm nên hạn chế
Để giảm bớt các triệu chứng của hội chứng ruột kích thích, người bệnh nên hạn chế một số loại thực phẩm sau:
- Các loại rau dễ gây đầy hơi: Tránh các loại rau như cải bắp, cải xanh và hành, vì chúng có thể làm gia tăng tình trạng đầy hơi.
- Thực phẩm có tính axit hoặc vị chua.
- Đường: Hạn chế bánh kẹo, siro, mứt và các loại trái cây hoặc nước trái cây có hàm lượng đường cao. Các loại thực phẩm này có thể dẫn đến tình trạng đầy hơi, tiêu chảy hoặc táo bón.
- Đồ ăn chế biến sẵn và thực phẩm chứa nhiều chất béo: Tránh các loại thực phẩm như phô mai, mayonnaise, bánh quy và các món chiên rán nhiều dầu mỡ. Thay vì dùng mỡ động vật, mọi người nên chọn chất béo thực vật không bão hòa.
- Đồ uống có ga, cồn, chất kích thích và đồ ăn cay nóng.
4.3 Chế độ sinh hoạt, tập luyện
Bên cạnh chế độ ăn uống, bệnh nhân mắc hội chứng ruột kích thích cần xây dựng một chế độ sinh hoạt và tập luyện lành mạnh:
- Tạo thói quen đi vệ sinh trong khoảng thời gian cố định. Xoa bóp nhẹ vùng bụng vào mỗi buổi sáng để giúp dễ đi ngoài hơn.
- Có chế độ làm việc, nghỉ ngơi hợp lý, khoa học.
- Tăng cường thể lực bằng cách tập luyện thể dục thể thao.
Tóm lại, hội chứng ruột kích thích là một bệnh lý phổ biến. Mặc dù không đe dọa đến tính mạng, nhưng bệnh có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Vì vậy, người mắc bệnh cần tuân thủ chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh, điều độ. Đặc biệt, phụ nữ mắc hội chứng này cần chú ý hơn đến việc điều chỉnh chế độ ăn uống và sinh hoạt để giảm nhẹ các triệu chứng.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
