Bệnh viêm ruột (IBD) là tình trạng viêm mãn tính và tiến triển ảnh hưởng đến đường tiêu hóa, được phân loại thành hai phân nhóm chính: bệnh Crohn (CD) và viêm loét đại tràng (UC). Các tình trạng này gây ảnh hưởng người bệnh và có thể biểu hiện bằng nhiều biểu hiện lâm sàng, bao gồm cả các triệu chứng ở ruột và ngoài ruột.
Bài viết được viết bởi ThS. BS Mai Viễn Phương - Trưởng đơn nguyên Nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
Bệnh CD quanh hậu môn là một trong nhiều kiểu hình của IBD, biểu hiện bằng các nốt da, vết nứt và hẹp hậu môn trực tràng, cũng như các lỗ rò và áp xe, ảnh hưởng đến một phần ba số bệnh nhân. Những người mắc bệnh Crohn rò hậu môn (PFCD) gặp phải tình trạng khó khăn hơn, đặc trưng bởi chất lượng cuộc sống giảm đáng kể do các triệu chứng làm mất khả năng hoạt động và hiệu quả điều trị hạn chế. Với sự phát triển của các liệu pháp mới, tỷ lệ chữa lành lỗ rò có vẻ rất hứa hẹn.
Bệnh nhân bệnh viêm ruột nào có nguy cơ ung thư hậu môn?
Bệnh viêm ruột IBD ở đại tràng có liên quan đến nguy cơ cao hơn của một số biến chứng nhất định, bao gồm cả khởi phát ung thư đại tràng (CRC). CRC góp phần đáng kể vào tỷ lệ tử vong ở những bệnh nhân mắc bệnh Crohn. Mặc dù trọng tâm chính trong IBD thường là CRC, nhưng các tài liệu mới xuất hiện cho thấy những người mắc IBD, đặc biệt là những người mắc bệnh Crohn hậu môn hoặc quanh hậu môn, có nguy cơ mắc ung thư hậu môn cao hơn.
Trong một phân tích dữ liệu được thu thập trong nghiên cứu CESAME của Pháp từ 19486 bệnh nhân mắc IBD, Beaugerie và cộng sự đã tìm thấy tỷ lệ mắc bệnh là 9,36 đối với ung thư hậu môn trực tràng ở những bệnh nhân mắc bệnh Crohn quanh hậu môn so với những bệnh nhân bệnh Crohn không bị ảnh hưởng đến hậu môn và/hoặc quanh hậu môn. Những bệnh nhân phát triển ung thư hậu môn thường là những người bị viêm hậu môn trực tràng lâu năm.
Trên thực tế, bệnh khởi phát sớm, thời gian mắc bệnh kéo dài hơn 10 năm, viêm đại tràng mãn tính có hoạt động viêm cao và các lỗ rò và hẹp hoạt động mãn tính dường như có liên quan đến quá trình chuyển đổi ác tính. Các yếu tố nguy cơ này dường như xác nhận vai trò của tình trạng viêm mãn tính trong quá trình hình thành khối u, cung cấp thêm một lý do nữa tại sao chúng ta nên ngày càng tham vọng hơn với các mục tiêu điều trị của mình trong bệnh CD quanh hậu môn.
Ngoài các quá trình viêm toàn thân và tại chỗ, các cơ chế bệnh sinh dẫn đến ung thư hậu môn trong IBD cũng liên quan đến nhiễm vi-rút papilloma ở người (HPV), giảm miễn dịch đường ruột tại chỗ và ức chế miễn dịch do thuốc.
Phân loại
Ung thư biểu mô tế bào vảy (SCC) là phân nhóm mô học thường gặp nhất của ung thư ống hậu môn, tiếp theo là ung thư biểu mô tuyến. SCC và ung thư biểu mô tuyến cũng có thể phát triển từ biểu mô lót lỗ rò ở những bệnh nhân mắc bệnh Crohn quanh hậu môn. Tuy nhiên, so với tỷ lệ mắc ung thư hậu môn nói chung ở bệnh Crohn, tỷ lệ mắc ung thư ở lỗ rò tầng sinh môn dường như tương đối thấp.
Các triệu chứng liên quan đến ung thư không đặc hiệu và thường giống với các triệu chứng liên quan đến bệnh hậu môn và quanh hậu môn. Có thể thấy chảy máu, đau và tiết dịch. Trong loạt báo cáo của Matsui và cộng sự, trong số 29 bệnh nhân bệnh Crohn bị ung thư trực tràng và hậu môn, 20 người được chẩn đoán mắc bệnh do các triệu chứng liên quan đến ung thư (đau dai dẳng ở 15 bệnh nhân, chảy dịch nhầy ở bốn bệnh nhân và chảy máu ở bốn bệnh nhân).
Tất cả các bệnh nhân đều bị ung thư tiến triển mặc dù thời gian trung bình từ khi khởi phát triệu chứng đến khi được chẩn đoán chỉ là 4,2 tháng.
Trong trường hợp có bất kỳ thay đổi nào về các triệu chứng hậu môn, bệnh nhân bị bệnh Crohn mãn tính quanh hậu môn nên được tiến hành các nghiên cứu thích hợp để loại trừ sự phát triển của ung thư. Điều này có thể bao gồm sinh thiết bất kỳ tổn thương đáng ngờ nào và sinh thiết dưới gây mê hoặc nạo các đường rò khi cần thiết. Do các triệu chứng không đặc hiệu có thể dẫn đến chậm trễ trong chẩn đoán và do đó, tiên lượng xấu, các biện pháp phòng ngừa và chương trình giám sát nhằm phát hiện sớm các tổn thương không triệu chứng ở những bệnh nhân bệnh viêm ruột (Crohn) có nguy cơ cao dường như là hợp lý.
Phòng ngừa - Tiêm vắc-xin HPV
Ung thư biểu mô vảy nội mô hậu môn và tổn thương biểu mô vảy cấp độ cao (HSIL), tổn thương tiền thân của nó, là do nhiễm HPV ở 80%-85% các trường hợp. Tổ chức Crohn và Viêm đại tràng Châu Âu khuyến cáo tiêm vắc-xin phòng ngừa HPV gây ung thư cho cả bệnh nhân nữ trẻ và nam trẻ mắc IBD, tương tự như khuyến cáo trong hầu hết các hướng dẫn tại địa phương cho dân số nói chung. Khuyến cáo này dựa trên hiệu quả của vắc-xin trong việc ngăn ngừa ung thư cổ tử cung. Là vắc-xin bất hoạt, vắc-xin này có thể được tiêm cho những bệnh nhân IBD bị suy giảm miễn dịch.
Tài liệu tham khảo
1. Roda G, Chien Ng S, Kotze PG, Argollo M, Panaccione R, Spinelli A, Kaser A, Peyrin-Biroulet L, Danese S. Crohn's disease. Nat Rev Dis Primers. 2020;6:22
2. Torres J, Mehandru S, Colombel JF, Peyrin-Biroulet L. Crohn's disease. Lancet. 2017;389:1741-1755.
3. Pacheco T, Monteiro S, Barros L, Silva J. Perianal disease in inflammatory bowel disease: Broadening treatment and surveillance strategies for anal cancer. World J Gastroenterol 2024; 30(28): 3373-3385
