Rách sụn chêm có thể xảy ra đột ngột khi chơi thể thao hoặc từ các hoạt động đơn giản hàng ngày. Lúc này, phẫu thuật sụn chêm sẽ được cân nhắc tùy vào mức độ nghiêm trọng, vị trí của chấn thương và sức khỏe khớp gối nhằm phục hồi khả năng đi lại về lâu dài.
1. Giải phẫu học sụn chêm
Sụn chêm là một mảnh sụn hình chữ C có tính đàn hồi như cao su, có tác dụng đệm trên đầu gối, tạo sự ổn định và giúp phân bổ trọng lượng cơ thể qua khớp gối. Mỗi đầu gối có hai khum của một sụn chêm, một ở mép ngoài và một ở mép trong. Rách sụn chêm có thể hạn chế phạm vi đầu gối hoạt động bình thường. Nếu không được điều trị, tình trạng này có thể dẫn đến viêm khớp và gây thoái hóa khớp gối sớm.
Rách sụn chêm cấp tính là hệ quả của bất kỳ hoạt động nào vặn hoặc xoay đầu gối một cách mạnh mẽ và đột ngột. Bên cạnh đó, rách sụn chêm còn đi kèm chấn thương dây chằng chéo trước. Mặt khác, ở người lớn tuổi, nguyên nhân chấn thương sụn chêm còn do những thay đổi thoái hóa ở khớp gối. Các mô cũ, vi sang chấn lâu ngày trở nên mòn sẽ dễ bị rách hơn.
Dù cơ chế chấn thương sụn chêm là gì, người bệnh cũng cần được đánh giá cấu trúc và chức năng khớp gối về lâu dài, nhằm sớm cân nhắc vấn đề phẫu thuật bên cạnh điều trị bảo tồn. Trong đó, mổ nội soi rách sụn chêm là kỹ thuật hiện đại, xâm lấn tối thiểu, đảm bảo phục hồi chức năng khớp gối sớm. Chính vì thế, cách thức phẫu thuật sụn chêm này được ưu tiên chọn lựa hơn kỹ thuật mổ hở như trước kia trong các trường hợp chấn thương sụn chêm cấp tính hay ở các đối tượng là vận động viên.
2. Khi nào nên phẫu thuật sụn chêm?
Cách điều trị trong các trường hợp rách sụn chêm phụ thuộc vào vị trí vết rách xảy ra (mép ngoài hoặc mép trong), mức độ nghiêm trọng của vết rách và liệu các bộ phận khác của đầu gối, chẳng hạn như dây chằng chéo trước có bị tổn thương đồng thời hay không.
Nếu vết rách sụn chêm cấp tính hoặc người bệnh muốn trở lại thi đấu thể thao cấp độ cao càng sớm càng tốt, phẫu thuật sụn chêm là cần thiết. Việc sửa chữa chỉ là một lựa chọn khi vết rách ở mép ngoài của sụn chêm, nơi còn phân bố mạch máu chảy để thúc đẩy chữa lành. Thông qua mổ nội soi sụn chêm, bác sĩ sẽ thực hiện khâu sụn chêm. Ngược lại, khi vết rách ở mép trong, không có máu chảy tới, mô bị tổn thương sẽ phải được nhanh chóng loại bỏ. Đa số bệnh nhân lúc này sẽ được phẫu thuật sụn chêm để cắt bỏ chứ không phải sửa chữa.
Trong trường hợp vết rách sụn chêm nhỏ và ở rìa ngoài, người bệnh có thể không cần đến phẫu thuật sụn chêm. Điều này được ưu tiên khi các triệu chứng không ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày và cấu trúc đầu gối cũng được giữ ổn định bằng điều trị bảo tồn - chẳng hạn như nghỉ ngơi, điều chỉnh hoạt động và thuốc chống viêm không steroid (NSAID).
3. Mổ nội soi rách sụn chêm như thế nào?
Không phải tất cả các vết rách sụn chêm đều cần phẫu thuật, đặc biệt nếu chúng không gây ra các triệu chứng. Rách sụn chêm không có triệu chứng hoặc rách sụn chêm ở bệnh nhân viêm khớp có thể được điều trị không cần phẫu thuật. Các vết rách thường không lành nhưng có thể không gây ra các triệu chứng. Nếu vết rách vẫn tiếp tục gây đau, lúc này mới cần xem xét mổ nội soi rách sụn chêm.
Hầu hết các vết rách sụn chêm không tự lành do nguồn cung cấp máu kém. Phần lớn sụn chêm lấy dinh dưỡng từ dịch khớp và chỉ 20-30% sụn chêm bên ngoài có nguồn cung cấp máu. Thực tế là các vết rách của sụn chêm thường xảy ra ở phần sụn chêm không có nguồn cung cấp máu và do đó, mổ nội soi rách sụn chêm để loại bỏ phần bị rách của sụn chêm là cách điều trị điển hình của những vết rách này. Phẫu thuật nội soi để loại bỏ một phần sụn chêm được gọi là phẫu thuật cắt sụn chêm bằng nội soi khớp và có tỷ lệ thành công khoảng 90%.
Nếu trì hoãn, theo thời gian, tỷ lệ thành công giảm dần sau phẫu thuật do tác động của sụn chêm ít hơn. Do diện tích sụn chêm giảm, sức ép lên bề mặt khớp trong khoang đầu gối tăng, cuối cùng dẫn đến những thay đổi về khớp. Kích thước của vết rách và số lượng sụn chêm bị tổn thương cần loại bỏ cùng với các yếu tố như trọng lượng cơ thể và sự thẳng hàng của đầu gối đóng một vai trò trong diễn tiến thay đổi khớp diễn ra nhanh như thế nào. Những bệnh nhân bị viêm khớp vẫn có thể cải thiện bằng mổ nội soi rách sụn chêm, nhưng cũng có thể không đạt được lợi ích nào hoặc có thể trở nên tồi tệ hơn, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của viêm khớp thoái hóa, như là hệ quả của tình trạng rách sụn chêm không được điều trị đúng cách từ đầu.
Mặt khác, các vết rách dọc ở phần sụn chêm có nguồn cung cấp máu có thể được sửa chữa bằng cách khâu sụn chêm thông qua ngã nội soi. Từ đó, chức năng của sụn chêm sẽ được duy trì, nhất là chức năng hấp thụ sốc với kết quả khâu sụn chêm bằng nội soi khớp cao tới 80-90%. Tỷ lệ thành công của sửa chữa sụn chêm còn được cải thiện đáng kể khi được thực hiện cùng với việc tái tạo dây chằng chéo trước do sự gia tăng lưu thông máu và giải phóng các yếu tố tăng trưởng và các tế bào khác có thể hỗ trợ chữa lành. Tiên lượng sẽ khả quan hơn ở những bệnh nhân nhỏ tuổi so với những bệnh nhân lớn tuổi.
Trong cả hai trường hợp cắt hay khâu sụn chêm, với kỹ thuật mổ nội soi sụn chêm, đây là một phương pháp xâm lấn tối thiểu mang lại nhiều lợi ích, bao gồm:
- Ít chấn thương cơ và mô hơn.
- Ít chảy máu hơn.
- Ít đau và phục hồi nhanh hơn.
- Bệnh nhân thường trở về nhà ngay trong ngày.
4. Thời gian phục hồi sau mổ nội soi sụn chêm
Thời gian phục hồi sau mổ nội soi sụn chêm khác nhau, tùy thuộc vào loại phẫu thuật được thực hiện. Quá trình hồi phục sau phẫu thuật cắt sụn chêm bằng nội soi tương đối nhanh và hầu hết bệnh nhân có thể sinh hoạt bình thường trở lại trong vòng vài tuần. Nếu cần sửa chữa sụn chêm, thời gian phục hồi vết mổ và phục hồi chức năng có thể lâu hơn, lên đến 6 tuần trong nẹp đầu gối hoặc đi nạng.
Sau khi đánh giá cấu trúc sau tổn thương sụn chêm tương đối hoàn thiện, việc phục hồi chức năng sau phẫu thuật sụn chêm bằng nội soi thường bao gồm một thời gian ngắn giảm hoạt động khớp và bảo vệ sức nặng cơ thể trên khớp. Chườm đá và băng ép là rất quan trọng trong giai đoạn hậu phẫu ngay lập tức. Vật lý trị liệu được khuyến khích để giảm sưng, lấy lại phạm vi chuyển động cũng như lấy lại sức mạnh và độ bền đầu gối. Thường mất vài tuần để một bệnh nhân trẻ tuổi trở lại mức độ hoạt động và chơi thể thao trước đây. Trong khi đó, các bệnh nhân từ tuổi trung niên trở lên sẽ mất nhiều thời gian hơn để trở lại mức hoạt động trước đây dựa trên mức độ thay đổi khớp ở đầu gối.
Tóm lại, sụn chêm là một cấu trúc rất quan trọng trong chức năng đầu gối. Rách sụn chêm khớp gối sau các chấn thương đầu gối có thể xảy ra với bất kỳ cơ chế nào. Nhờ vào sự phát triển của các kỹ thuật mổ nội soi rách sụn chêm, với cách thức khâu sụn chêm hay cắt bỏ phần bị rách, khả năng bảo tồn sụn chêm ngày càng gia tăng và người bệnh mau chóng trở về các hoạt động như trước kia, giảm thiểu nguy cơ viêm khớp về sau.
