Hen suyễn có di truyền không và nguy hiểm đến mức nào đã là đối tượng của nhiều nghiên cứu sâu rộng, thu hút sự chú ý của cộng đồng trong suốt một thời gian dài. Những nghiên cứu này đã cho thấy rằng yếu tố di truyền đóng một vai trò quan trọng trong việc quyết định ai sẽ mắc bệnh hen suyễn.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của Th.S BS Nguyễn Đình Tuấn, thuộc khối Di truyền y học - Trung tâm Công nghệ cao Vinmec.
1. Hen suyễn và tác hại thường gặp
1.1 Thế nào là bệnh hen suyễn?
Hen suyễn, hay còn gọi là hen phế quản, là một căn bệnh mãn tính khiến đường thở bị viêm nhiễm. Điều này gây ra nhiều triệu chứng khó chịu như ho dai dẳng, nhất là về đêm, khó thở và cảm giác nghẹt ngực.
Các cơn hen thường xảy ra do sự co thắt của các cơ trơn trong thành phế quản. Ngoài ra, việc tăng tiết dịch nhầy trong lòng phế quản cũng góp phần làm tắc nghẽn đường thở. Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, bệnh hen có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.
1.2. Tác hại của bệnh hen suyễn
Câu hỏi hen suyễn có di truyền không luôn nhận được sự quan tâm lớn từ cộng đồng. Điều này hoàn toàn dễ hiểu bởi bệnh hen suyễn không chỉ gây ra những triệu chứng khó chịu như mất ngủ, căng thẳng, lo âu mà còn có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở trẻ em và phụ nữ mang thai. Các biến chứng này bao gồm sản giật, sinh non, xuất huyết âm đạo và tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp. Khi các triệu chứng trở nên nghiêm trọng, người bệnh cần được can thiệp y tế khẩn cấp và có thể phải nhập viện.
2. Những dấu hiệu của hen suyễn
Mặc dù không lây lan nhưng hen suyễn lại là một căn bệnh nguy hiểm có thể xảy ra với bất kỳ ai. Vì vậy, khi xuất hiện các triệu chứng như bên dưới, người bệnh cần nhanh chóng liên hệ với bác sĩ.
- Cơn ho và khò khè tái diễn thường xuyên.
- Ho nhiều vào ban đêm.
- Ho và khò khè sau khi hoạt động thể chất quá mức.
- Khi tiếp xúc với phấn hoa, khói bụi, lông thú cưng, có thể xuất hiện ho, khò khè và cảm giác nặng ngực.
Những triệu chứng dưới đây là dấu hiệu cho thấy người bệnh đang trải qua những cơn hen suyễn nặng, cần can thiệp y tế cấp cứu để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.
- Dưới 90% SpO2.
- Đổ mồ hôi nhiều.
- Khó thở không ngừng.
- Thở dồn dập.
- Da tím tái.
- Huyết áp tăng đột ngột.
3. Hen suyễn có di truyền không?
Cả yếu tố di truyền và môi trường đều góp phần gây ra bệnh hen suyễn - một căn bệnh về đường hô hấp phức tạp. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định ai dễ mắc bệnh hen suyễn hơn. Nếu thắc mắc hen suyễn có di truyền không thì các nghiên cứu về gia đình cho thấy, trẻ em có bố mẹ mắc bệnh hen suyễn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
Khi một trong hai người làm cha mẹ mắc hen suyễn, khả năng con cái di truyền bệnh này là rất cao, khoảng 30-35%. Nếu cả bố và mẹ đều mắc bệnh, nguy cơ này sẽ tăng lên từ 50-70%. Ngược lại, nếu không có ai trong gia đình bị hen phế quản, thì xác suất trẻ mắc bệnh sẽ giảm đáng kể, chỉ còn khoảng 10-15%.
Thêm vào đó, các nghiên cứu toàn diện về gen đã xác định được một số vị trí gen cụ thể liên quan đến bệnh hen suyễn. Đặc biệt, các gen liên quan đến hệ thống miễn dịch như IL4, IL5 và IL13 đóng vai trò trung tâm trong các quá trình viêm đặc trưng của bệnh hen suyễn. Ví dụ, gen IL-4 có vai trò rất quan trọng trong việc sản xuất kháng thể IgE - một chất gây ra các phản ứng dị ứng và thường tăng cao ở bệnh nhân hen suyễn.
Gen ADAM33 cùng với các yếu tố di truyền khác, đóng vai trò quan trọng trong việc tái cấu trúc đường thở và phản ứng quá mức - những đặc điểm điển hình của bệnh hen suyễn. Sự tương tác phức tạp giữa các gen này và các yếu tố môi trường như dị nguyên, ô nhiễm không khí và nhiễm trùng đường hô hấp góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh. Ngoài ra, di truyền biểu sinh, -một cơ chế chịu ảnh hưởng bởi môi trường và lối sống, cũng đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định cách bệnh hen suyễn biểu hiện và tiến triển.
4. Những yếu tố nguy cơ khác dẫn tới hen suyễn
Các yếu tố môi trường cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển bệnh hen suyễn bên cạnh tìm hiểu về hen suyễn có di truyền không. Mặc dù có cơ địa dễ mắc bệnh, không phải ai cũng sẽ bị hen suyễn nếu không tiếp xúc với những tác nhân gây dị ứng từ môi trường. Những tác nhân này có thể là lông chó mèo, khói thuốc lá, bụi bẩn, phấn hoa, hóa chất và nhiều hơn nữa. Chính sự tiếp xúc với các yếu tố dị ứng này đã làm tăng nguy cơ mắc bệnh hen suyễn.
Nếu vô tình tiếp xúc với các yếu tố gây bệnh ở trên, tình trạng hen suyễn của người bệnh sẽ trở nên nghiêm trọng hơn. Đặc biệt đáng lưu ý, việc chẩn đoán bệnh hen suyễn ở trẻ dưới 5 tuổi là vô cùng khó khăn. Nguyên nhân là do các triệu chứng không điển hình, nhiều nguyên nhân gây bệnh tiềm ẩn và khó thực hiện các xét nghiệm lâm sàng.
5. Những lưu ý liên quan đến bệnh hen suyễn
5.1 Các lưu ý trong quá trình điều trị
Nếu tuân thủ chặt chẽ phác đồ điều trị do bác sĩ kê đơn, bệnh nhân hen suyễn hoàn toàn có khả năng kiểm soát được tình trạng bệnh của mình. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả điều trị tối ưu, người bệnh cần lưu ý một số điểm quan trọng như:
Hãy duy trì uống đủ nước mỗi ngày (khoảng 2-3 lít) và tránh xa rượu bia.
Tránh tiếp xúc với các tác nhân dễ gây kích ứng như lông thú, bụi bẩn, phấn hoa,...
Đảm bảo đi khám bác sĩ định kỳ, không tự ý giảm liều hoặc ngừng thuốc.
Khi ra ngoài, luôn đeo khẩu trang để hạn chế tiếp xúc với khói bụi.
5.2 Những lưu ý để phòng ngừa hen suyễn
Sau khi các nghiên cứu đã được thực hiện để tìm hiểu xem bệnh hen suyễn có di truyền không, các bà mẹ mang thai cần phải đặc biệt chú ý đến một số điều để giảm thiểu tối đa khả năng con mình bị hen phế quản, cụ thể là:
- Ưu tiên sinh thường khi có thể.
- Tránh xa khói thuốc trong suốt thai kỳ và năm đầu đời của trẻ.
- Hạn chế sử dụng Paracetamol và các loại kháng sinh trong năm đầu.
- Khuyến khích nuôi con bằng sữa mẹ để giảm nguy cơ khò khè sơ sinh.
- Bổ sung vitamin D thông qua chế độ ăn hoặc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
Môi trường sống và các tác nhân gây dị ứng đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển bệnh hen suyễn, bên cạnh yếu tố di truyền. Hiểu rõ tiền sử gia đình và các yếu tố nguy cơ là chìa khóa để phòng ngừa và quản lý hiệu quả căn bệnh này. Do đó, nếu bạn hoặc người thân có các triệu chứng nghi ngờ hen suyễn, hãy đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
