Viêm mũi dị ứng thời tiết là tình trạng thường xảy ra khi thời tiết chuyển mùa. Sự thay đổi về nhiệt độ, độ ẩm và các yếu tố khí hậu khác có thể làm biến đổi các dị nguyên trong môi trường. Trong giai đoạn này, niêm mạc mũi vốn rất nhạy cảm dễ dàng bị kích ứng bởi những yếu tố từ bên ngoài, dẫn đến phản ứng viêm và các triệu chứng khó chịu liên quan.
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Văn Thái - Bác sĩ Tai Mũi Họng - Khoa Tai Mũi Họng và Phẫu thuật đầu cổ - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng
1.Viêm mũi dị ứng là gì?
Viêm mũi dị ứng là một bệnh lý phổ biến, ảnh hưởng đến khoảng 10 - 20% dân số, theo một số thống kê. Tỷ lệ này có xu hướng gia tăng do sự gia tăng ô nhiễm môi trường, cùng với các yếu tố khí hậu và thời tiết thay đổi thất thường.
1.1 Phân loại viêm mũi dị ứng
Bệnh được chia thành hai nhóm chính:
- Viêm mũi dị ứng quanh năm: Xuất hiện liên tục, không phụ thuộc vào mùa.
- Viêm mũi dị ứng thời tiết: Thường xảy ra vào các giai đoạn giao mùa hoặc khi thời tiết thay đổi đột ngột.
1.2 Triệu chứng của viêm mũi dị ứng
Người mắc bệnh thường xuất hiện các biểu hiện viêm mũi dị ứng sau:
- Hắt hơi từng tràng liên tục.
- Chảy mũi với dịch trong suốt.
- Ngạt mũi gây khó thở, do phù nề cuốn mũi.
- Ngứa mũi và chảy mũi nhiều nhất vào buổi sáng.
- Ngứa họng, ngứa khóe mắt, phù mi mắt dưới.
- Ngứa ống tai ngoài, đôi khi kèm ù tai.
- Cảm giác ớn lạnh nhưng không sốt.
- Trường hợp nghiêm trọng có thể dẫn đến sốc phản vệ (liên quan đến dị ứng thuốc, thức ăn...).
1.3 Ảnh hưởng đến sức khỏe và cuộc sống
Mặc dù viêm mũi dị ứng thường không nguy hiểm đến tính mạng nhưng bệnh có thể gây ra nhiều phiền toái, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Các triệu chứng như nghẹt mũi kéo dài, đau đầu, ù tai có thể làm giảm hiệu suất làm việc và sinh hoạt. Một số trường hợp mạn tính có thể dẫn đến:
- Loạn khứu giác (mất khả năng ngửi mùi).
- Ngủ ngáy, thậm chí rối loạn giấc ngủ.
1.4 Biến chứng nếu không điều trị
Viêm mũi dị ứng nếu không được chăm sóc và điều trị kịp thời có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như:
- Viêm mũi xoang dị ứng
- Polyp mũi hoặc polyp xoang
- Bệnh cũng dễ tái phát, khiến việc điều trị trở nên khó khăn hơn.
Viêm mũi dị ứng không chỉ là một bệnh lý thông thường mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nếu không được phát hiện và điều trị sớm. Việc giữ gìn môi trường sống trong lành, tránh tiếp xúc với dị nguyên và xây dựng thói quen chăm sóc sức khỏe đúng cách là biện pháp quan trọng để phòng ngừa bệnh hiệu quả.
2. Nguyên nhân viêm mũi dị ứng
Viêm mũi dị ứng xảy ra khi niêm mạc mũi quá nhạy cảm và phản ứng mạnh mẽ với các tác nhân gây bệnh, còn gọi là dị nguyên. Đây là một bệnh lý phức tạp, nguyên nhân gây bệnh thường liên quan đến nhiều yếu tố, bao gồm cơ địa dị ứng, hệ miễn dịch và môi trường sống. Dưới đây là các nguyên nhân viêm mũi dị ứng chính:
2.1. Yếu tố gia đình
Theo thống kê:
- Nếu chỉ một trong hai người (bố hoặc mẹ) bị viêm mũi dị ứng, con cái có khoảng 30% nguy cơ mắc bệnh.
- Tỷ lệ này tăng lên 50% nếu cả bố và mẹ đều mắc viêm mũi dị ứng.
2.2. Yếu tố miễn dịch
- Viêm mũi dị ứng thuộc nhóm bệnh lý liên quan đến hệ miễn dịch, do sự tương tác giữa kháng nguyên (dị nguyên) và kháng thể.
- Các chất trung gian như histamin, prostaglandin E2 và leukotrienes đóng vai trò quan trọng trong việc gây ra phản ứng viêm và các triệu chứng tại niêm mạc mũi.
2.3. Cơ địa dị ứng
Người có cơ địa dị ứng thường dễ mắc viêm mũi dị ứng hơn người bình thường.
Các bệnh lý liên quan đến cơ địa dị ứng bao gồm:
- Viêm da dị ứng
- Mề đay mạn tính
- Eczema
- Tổ đỉa
- Hen suyễn
Những người mắc các bệnh này có tỷ lệ viêm mũi dị ứng cao hơn đáng kể.
2.4. Tiếp xúc với dị nguyên
Các dị nguyên phổ biến có thể kích thích niêm mạc mũi và gây viêm bao gồm:
- Bụi: Là dị nguyên phổ biến nhất trong không khí.
- Phấn hoa: Gây dị ứng nặng vào mùa xuân và mùa hè.
- Lông động vật: Lông từ chó, mèo có thể là tác nhân gây dị ứng.
- Hóa chất: Như các dung môi, chất tẩy rửa, mỹ phẩm.
- Ký sinh trùng: Bào tử nấm mốc, bọ chét, mò, mạt nhà.
- Khói: Gồm khói thuốc lá, khói bếp, khói từ nhà máy.
- Dược phẩm: Một số loại thuốc có thể gây phản ứng dị ứng khi tiếp xúc.
2.5. Yếu tố môi trường và khí hậu
- Thay đổi thời tiết đột ngột: Thời tiết chuyển mùa, nhiệt độ và độ ẩm thay đổi nhanh chóng khiến niêm mạc mũi không kịp thích nghi.
- Ô nhiễm môi trường: Không khí bị ô nhiễm bởi bụi mịn, khí thải công nghiệp và các chất độc hại làm tăng nguy cơ kích ứng mũi.
2.6. Bất thường trong cấu trúc mũi
Các bất thường trong cấu trúc giải phẫu của mũi có thể góp phần gây ra viêm mũi dị ứng, bao gồm:
- Vẹo vách ngăn mũi: Làm dòng khí lưu thông bị cản trở, dẫn đến kích ứng.
- Gai vách ngăn mũi: Kích thích niêm mạc mũi, tăng nguy cơ gây viêm.
Viêm mũi dị ứng là kết quả của sự kết hợp giữa nhiều yếu tố như yếu tố nội tại (cơ địa, miễn dịch) và các yếu tố ngoại cảnh (dị nguyên, môi trường). Việc xác định đúng nguyên nhân gây bệnh là bước quan trọng trong điều trị và phòng ngừa hiệu quả.
3. Viêm mũi dị ứng thời tiết
Viêm mũi dị ứng thời tiết là tình trạng xảy ra khi giao mùa, lúc nhiệt độ, độ ẩm và các yếu tố thời tiết thay đổi, làm gia tăng sự phát triển của dị nguyên như nấm mốc, phấn hoa, bào tử nấm trong không khí. Người mắc bệnh này thường có niêm mạc mũi nhạy cảm, dễ bị kích thích bởi các yếu tố bên ngoài, dẫn đến phản ứng dị ứng.
Phản ứng dị ứng khởi phát do cơ thể sản sinh hàng loạt kháng thể và các chất hóa học như histamin, nhằm chống lại tác nhân kích thích từ môi trường. Tuy nhiên, sự gia tăng histamin lại gây ra các triệu chứng điển hình của viêm mũi dị ứng thời tiết, ảnh hưởng đến sinh hoạt và sức khỏe của người bệnh.
Viêm mũi dị ứng thời tiết thuộc nhóm viêm mũi dị ứng có chu kỳ, xuất hiện theo mùa. Các triệu chứng thường gặp bao gồm cảm giác cay mũi, hắt hơi liên tục, ngứa mũi, cay mắt, đỏ mắt, chảy nước mắt và chảy nhiều nước mũi trong như nước lã. Người bệnh thường cảm thấy rát bỏng ở vòm hầu họng, đặc biệt là vào sáng sớm khi vừa thức dậy. Triệu chứng thường kéo dài vài ngày đến vài tuần và có xu hướng giảm vào buổi tối nếu không được điều trị kịp thời.
Trong khi đó, viêm mũi dị ứng không có chu kỳ cũng xuất hiện các triệu chứng tương tự nhưng không phụ thuộc vào thời tiết hay mùa. Triệu chứng hắt hơi ít hơn nhưng tình trạng nghẹt mũi nặng và kéo dài hơn giữa các đợt dị ứng.
Việc nhận biết chính xác loại viêm mũi dị ứng như viêm mũi dị ứng thời tiết sẽ giúp định hướng điều trị phù hợp, tránh để bệnh kéo dài gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
4. Cách điều trị viêm mũi dị ứng
Viêm mũi dị ứng thời tiết có thể được điều trị bằng nhiều phương pháp khác nhau, bao gồm sử dụng thuốc và áp dụng các biện pháp hỗ trợ tại nhà. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết:
4.1. Điều trị bằng thuốc
Các loại thuốc thường được bác sĩ chỉ định để điều trị viêm mũi dị ứng thời tiết bao gồm:
- Thuốc kháng histamin H1: Thuốc này giúp giảm nhanh các triệu chứng dị ứng, đặc biệt là ngứa mũi, chảy nước mũi và hắt hơi. Thuốc kháng histamin dạng uống có tác dụng nhanh chóng, người bệnh có thể sử dụng ngay khi xuất hiện triệu chứng. Tuy nhiên, tác dụng của thuốc đối với nghẹt mũi không mạnh, do đó cần kết hợp với thuốc thông mũi để đạt hiệu quả tốt hơn. Việc sử dụng kết hợp này phải theo chỉ định của bác sĩ, vì lạm dụng thuốc có thể gây ra tác dụng phụ như viêm mũi do thuốc hoặc lờn thuốc khi điều trị kéo dài.
- Corticoid xịt mũi: Đây là loại thuốc hiệu quả nhất trong điều trị viêm mũi dị ứng nói chung và viêm mũi dị ứng thời tiết nói riêng, đặc biệt với các triệu chứng theo mùa. Corticoid không chỉ cải thiện triệu chứng ở mũi mà còn giúp giảm các triệu chứng dị ứng ở mắt. Thuốc này được dùng trực tiếp qua niêm mạc mũi và phát huy hiệu quả tương đương với thuốc kháng histamin dạng uống.
- Thuốc đối kháng thụ thể leukotriene: Loại thuốc này có tác dụng tương tự hoặc thấp hơn một chút so với thuốc kháng histamin đường uống nhưng vẫn được sử dụng trong một số trường hợp cụ thể.
- Liệu pháp tiêm miễn dịch dưới da: Đây là phương pháp sử dụng thuốc tiêm nhằm điều trị viêm mũi dị ứng theo mùa. Tuy nhiên, liệu pháp này tiềm ẩn nguy cơ gây phản ứng toàn thân (chiếm khoảng 0,1% các lần tiêm) và trong trường hợp hiếm gặp, có thể dẫn đến sốc phản vệ nguy hiểm. Vì vậy, phương pháp này chỉ được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ chuyên khoa.
4.2. Lưu ý khi điều trị tại nhà
Ngoài việc điều trị bằng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, người bệnh có thể kết hợp một số phương pháp hỗ trợ tại nhà để cải thiện triệu chứng:
- Rửa mũi bằng nước muối sinh lý: Đây là biện pháp đơn giản nhưng rất hiệu quả, giúp loại bỏ dị nguyên, giảm chảy nước mũi, hắt hơi, khô mũi và nghẹt mũi. Rửa mũi còn giúp làm sạch niêm mạc, tăng hiệu quả của thuốc xịt nếu sử dụng sau đó.
- Xông hơi: Phương pháp xông hơi với hơi nước nóng có tác dụng làm thông đường thở và giảm nhẹ các triệu chứng. Người bệnh có thể xông hơi bằng cách dùng một nồi nước sôi, để hơi nóng bốc lên và hít vào hoặc mở vòi hoa sen ở chế độ nước nóng để tạo hơi nước trong phòng tắm.
Các biện pháp trên giúp giảm thiểu triệu chứng viêm mũi dị ứng, tăng hiệu quả điều trị và cải thiện chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, người bệnh nên thăm khám bác sĩ định kỳ để được hướng dẫn điều trị đúng cách và kiểm soát bệnh một cách tốt nhất.
5. Phòng bệnh viêm mũi dị ứng
Hiện nay, viêm mũi dị ứng cũng như viêm mũi dị ứng thời tiết là một bệnh lý khó điều trị dứt điểm. Các biện pháp điều trị chủ yếu giúp kiểm soát triệu chứng, làm giảm hoặc loại bỏ triệu chứng trong một khoảng thời gian. Tuy nhiên, bệnh có thể tái phát khi ngừng sử dụng thuốc. Vì vậy, việc phòng ngừa là yếu tố quan trọng nhất để bảo vệ sức khỏe, giảm nguy cơ tái phát và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Các biện pháp phòng bệnh:
- Tránh tiếp xúc với dị nguyên: Hạn chế tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng như bụi nhà, bụi đường, lông chó mèo, khói thuốc lá. Khi bắt buộc phải tiếp xúc, nên sử dụng khẩu trang chất lượng cao, che chắn đường hô hấp và vệ sinh kỹ càng sau khi tiếp xúc.
- Vệ sinh nơi ở: Dọn dẹp nhà cửa thường xuyên, giữ môi trường sống sạch sẽ, thoáng mát để loại bỏ dị nguyên tiềm ẩn.
- Bảo vệ khi thời tiết thay đổi: Giữ ấm vùng mũi, họng, đầu và cổ trong những ngày lạnh, đặc biệt vào thời điểm giao mùa. Tránh để cơ thể bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ, độ ẩm thay đổi đột ngột, gió lạnh hoặc mưa.
- Dinh dưỡng hợp lý: Tăng cường sức đề kháng bằng cách bổ sung các loại trái cây, rau xanh và nước trà xanh. Cần tránh ăn uống đồ lạnh, thực phẩm không đảm bảo vệ sinh và tuyệt đối tránh khói thuốc lá.
- Hạn chế lạm dụng thuốc: Sử dụng thuốc điều trị, bao gồm cả thuốc uống và thuốc xịt, phải tuân theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Lạm dụng thuốc trong quá trình điều trị viêm mũi dị ứng thời tiết có thể gây tác dụng phụ và ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe.
Việc chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa trên sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và tái phát viêm mũi dị ứng thời tiết, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả điều trị và chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
Chuyên khoa Tai Mũi Họng - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ chuyên khám và điều trị viêm xoang cũng như các bệnh lý tai mũi họng thông thường, các khối u vùng đầu mặt cổ, các dị tật bẩm sinh vùng tai mũi họng bằng các phương pháp ngoại khoa phổ biến như phẫu thuật, vá nhĩ qua kính hiển vi hoặc nội soi, mổ lấy rò, phẫu thuật Bondy, khí dung họng mũi, chích cuốn mũi, đốt cuốn mũi... với hệ thống máy nội soi mũi xoang hiện đại Karl Storz, chụp cắt lớp Vi tính (CT Scan) với máy CT Scan 640 lát cắt giúp chẩn đoán sớm và chính xác.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
