Chấn thương gân Achilles khá phổ biến do gân Achilles tham gia vào phần lớn các hoạt động của cơ thể và là một trong những nơi chịu nhiều áp lực nhất. Bất kỳ ai cũng có thể gặp phải chấn thương này, đặc biệt là người tập luyện thể dục thể thao. Chấn thương gót chân có nhiều mức độ khác nhau và từng mức độ sẽ có cách điều trị phù hợp.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn của các bác sĩ thuộc khoa Chấn thương chỉnh hình Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Gân Achilles có vai trò gì?
Gân gót chân Achilles là gân lớn nhất trong cơ thể, nối liền cơ bắp chân với xương gót chân. Nằm ở vị trí phía sau mắt cá chân và phía trên gót chân, gân Achilles là một dải mô mềm, giúp chúng ta đứng vững trên đầu mũi chân, khi nhón gót.
Mức độ chấn thương gót chân Achilles có thể dao động từ nhẹ đến nặng, gây ra cảm giác đau rát hoặc cứng ở gân. Nếu cơn đau dữ dội, gân có thể đã bị rách một phần hoặc thậm chí là đứt hoàn toàn.
Viêm gân gót chân Achilles là một dạng chấn thương khác ở gân gót chân Achilles. Đây là tình trạng một phần gân Achilles bị viêm, dẫn đến cơn đau ở khu vực này. Viêm gân có hai dạng chính, tác động đến các vị trí khác nhau trên gân:
- Viêm giữa gân Achilles: Xảy ra khi các sợi ở giữa gân bị tổn thương, đứt, sưng và dày lên.
- Viêm gân Achilles chèn ép: Ảnh hưởng đến phần dưới của gót chân, nơi gân bám vào xương gót. Tình trạng này có thể dẫn đến hình thành gai xương gót chân.
2. Dấu hiệu chấn thương gân Achilles
Dấu hiệu rõ ràng nhất của chấn thương gân Achilles là đau nhức ở vùng phía trên gót chân, đặc biệt khi duỗi thẳng cổ chân hoặc kiễng chân. Cơn đau có thể khởi đầu với mức độ nhẹ và giảm hoặc tăng dần theo thời gian.
Trong trường hợp đứt gân Achilles, cơn đau sẽ xuất hiện đột ngột và dữ dội. Ngoài ra, vùng gân bị tổn thương có thể sưng, mềm hoặc cứng.
Bệnh nhân có thể nhận biết gân Achilles bị rách qua một số dấu hiệu sau:
- Tiếng động: Nghe thấy tiếng lách tách hoặc lộp độp giống như tiếng nổ.
- Sưng tấy: Gót chân bị bầm tím và sưng tấy rõ rệt.
- Khó khăn khi di chuyển: Gặp khó khăn khi kiễng chân hoặc đẩy ngón chân ra khi bước đi.
3. Nguyên nhân gây chấn thương gót chân Achilles
Chấn thương gân Achilles hay gặp ở những người vận động mạnh, đòi hỏi tăng tốc nhanh, giảm tốc đột ngột hoặc xoay người nhanh, bao gồm chạy bộ, tập thể dục, nhảy, đá bóng, bóng chày, bóng rổ, tennis, bóng chuyền,...
Chấn thương Achilles thường xảy ra khi có sự di chuyển đột ngột (đặc biệt là khi đẩy và nhấc gót chân lên cao) hơn việc tiếp đất bình thường. Ví dụ điển hình là trường hợp vận động viên điền kinh bị chấn thương gân Achilles khi bắt đầu cuộc đua do vận động đột ngột để vượt khỏi vạch xuất phát, khiến Achilles phải chịu áp lực lớn. Nam giới trên 30 tuổi là đối tượng có nguy cơ cao bị đứt gân gót chân.
Gân Achilles có thể bị tổn thương do lặp đi lặp lại các hoạt động tác động mạnh, dẫn đến tình trạng căng gân quá mức. Hiện tượng này được gọi là chấn thương do gây căng thẳng quá mức lên gân lặp đi lặp lại.
Yếu tố nguy cơ gây chấn thương gân Achilles:
- Mang giày cao gót.
- Bàn chân bẹt.
- Căng cứng cơ bắp chân hoặc gân.
- Gai xương gót.
- Luyện tập thể dục thể thao với cường độ cao hoặc thực hiện các động tác mới.
- Bỏ qua bước khởi động kỹ càng trước khi tập luyện thể thao.
- Đi giày không vừa chân hoặc không phù hợp với loại hoạt động thể chất.
- Làm việc trên bề mặt gập ghềnh.
- Sử dụng glucocorticoid hoặc fluoroquinolone.
4. Chẩn đoán chấn thương Achilles
Việc chẩn đoán chấn thương gân Achilles có thể gặp khó khăn do tình trạng này có thể bị nhầm lẫn với bong gân mắt cá chân. Để đưa ra kết luận chính xác, bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra bằng cách quan sát cách bệnh nhân đi lại hoặc chạy bộ nhằm xác định những vấn đề dẫn đến chấn thương.
Để kiểm tra gân Achilles có bị rách/đứt hay không, bác sĩ có thể thử bóp bắp chân. Bệnh nhân sẽ quỳ trên ghế hoặc nằm sấp trên bàn khám. Bác sĩ sẽ bóp nhẹ cơ bắp chân bên chân lành trước, gây kéo gân và khiến bàn chân di chuyển. Sau đó, bác sĩ lặp lại thao tác tương tự với chân bị đau. Nếu gân Achilles bị rách/đứt, bóp cơ bắp chân sẽ không làm cho bàn chân cử động do cơ bắp chân không còn kết nối với bàn chân.
Ngoài ra, để đánh giá tình trạng chấn thương gân Achilles, bác sĩ sẽ kiểm tra phạm vi cử động của cổ chân và có thể sử dụng các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như X-quang hoặc MRI. Nhờ vậy, bác sĩ có thể xác định chính xác loại chấn thương gân Achilles và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp nhất.
5. Điều trị chấn thương gân Achilles
Chấn thương gân gót chân Achilles mức độ nhẹ - trung bình có thể tự hồi phục. Tuy nhiên, để thúc đẩy quá trình lành nhanh hơn, bệnh nhân nên thực hiện các biện pháp sau:
- Hạn chế vận động: Tránh dồn trọng lực lên chân bị đau, có thể sử dụng nạng nếu cần thiết.
- Chườm lạnh: Chườm đá lạnh lên vị trí tổn thương tối đa 20 phút mỗi lần.
- Cố định cổ chân: Sử dụng băng thun quấn quanh cẳng chân và mắt cá chân để giảm sưng nề.
- Kê cao chân: Nâng cao chân bằng gối khi ngồi hoặc nằm.
- Uống thuốc giảm đau: Sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như Ibuprofen hoặc Naproxen theo hướng dẫn của bác sĩ để giảm đau và sưng. Lưu ý không sử dụng thuốc chống viêm quá 7-10 ngày mà không có chỉ định của bác sĩ.
- Sử dụng dụng cụ nâng gót chân: Dùng miếng lót trong giày khi đang hồi phục để bảo vệ gân gót chân không bị kéo căng thêm.
- Tập vật lý trị liệu: Tập các bài tập kéo giãn cơ và tăng cường sức mạnh theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc kỹ thuật viên vật lý trị liệu.
- Tiêm Corticoid: Do tiêm Corticoid tiềm ẩn nguy cơ gây mủn gân và biến chứng đứt gân gót nghiêm trọng, thủ thuật này ít được áp dụng.
Tuy nhiên, nếu sau 6 tháng điều trị bảo tồn mà tình trạng không cải thiện, phẫu thuật có thể được xem xét. Phương pháp phẫu thuật cụ thể sẽ tùy thuộc vào vị trí viêm gân và mức độ tổn thương:
- Cắt bỏ cơ bụng chân.
- Cắt lọc và sửa chữa gân.
- Cắt lọc và chuyển gân.
Quá trình phục hồi sau chấn thương gân Achilles có thể kéo dài từ vài tháng hoặc hơn, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tổn thương.
Hoạt động trong khi vết thương đang lành là điều có thể, nhưng bệnh nhân cần tuân theo hướng dẫn của bác sĩ. Việc quay lại mức độ hoạt động thể chất bình thường cần chờ đến khi bệnh nhân đạt được những tiêu chí sau:
- Di chuyển chân dễ dàng và thoải mái như bên chân lành.
- Cảm giác ở chân khỏe mạnh như bên chân lành.
- Đi bộ, chạy bộ, chạy nước rút hoặc nhảy mà không đau chân.
Vận động quá sức khi gân Achilles chưa lành hẳn có thể dẫn đến tái chấn thương và đau nhức kéo dài. Thay thế các môn thể thao cường độ mạnh bằng các bài tập nhẹ nhàng như bơi lội hoặc đạp xe là cách hiệu quả để bảo vệ gân.
Để tránh chấn thương gân Achilles, mọi người cần lưu ý những điều sau:
- Giảm tốc độ khi chạy lên dốc.
- Lựa chọn giày dép vừa vặn, có khả năng hỗ trợ tốt cho đôi chân.
- Lắng nghe cơ thể: Nếu cảm thấy đau hoặc căng tức ở vùng phía sau bắp chân hay gót chân, hãy dừng tập luyện ngay lập tức.
Chấn thương gân Achilles có nhiều mức độ đau khác nhau, từ nhẹ đến nặng, bao gồm cảm giác đau rát hoặc cứng ở vùng gân Achilles. Trường hợp đau dữ dội có thể do gân bị rách một phần hoặc đứt hoàn toàn. Khi gặp tình trạng này, mọi người cần đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
