Bàn chân bẹt là một tình trạng phổ biến ở nhiều quốc gia, không chỉ gây ra đau đớn và khó chịu mà còn có thể ảnh hưởng đến khả năng di chuyển của người bệnh. Việc hiểu các thông tin cơ bản về nguyên nhân, biểu hiện cũng như cách điều trị bàn chân bẹt ở người lớn sẽ giúp bệnh nhân và người nhà hạn chế được những ảnh hưởng tiêu cực từ căn bệnh này.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ thuộc khoa Chấn thương chỉnh hình & Y học thể thao Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Bàn chân bẹt là gì?
Vòm bàn chân của một người khỏe mạnh thường tạo ra một khoảng trống nhỏ dưới lòng bàn chân khi đứng thẳng, giúp nâng bàn chân lên một chút so với mặt đất. Cấu trúc này giống như một lò xo với chức năng hỗ trợ, phân phối trọng lượng cơ thể trong quá trình di chuyển, từ đó ảnh hưởng đến cách bước đi và tư thế của toàn thân.
Tuy nhiên, trong trường hợp của bàn chân bẹt (hội chứng bàn chân phẳng), cấu trúc vòm rất thấp hoặc hầu như không tồn tại, khiến phần gan bàn chân tiếp xúc nhiều hơn với mặt đất và lõm vào trong khi đi hoặc đứng. Điều này cũng khiến cho mũi chân có xu hướng quay ra ngoài trong khi di chuyển.
2. Có bao nhiêu dạng bàn chân bẹt
Các loại bàn chân bẹt có thể được phân loại thành nhiều dạng khác nhau, mỗi loại có nguyên nhân và triệu chứng riêng:
- Bàn chân bẹt linh hoạt: Đây là loại phổ biến nhất, thường xuất hiện từ khi còn nhỏ và ít khi gây ra các triệu chứng đáng kể. Vòm bàn chân ở loại này có thể biến mất khi đứng hoặc khi toàn bộ bàn chân tiếp xúc với mặt đất nhưng lại xuất hiện trở lại khi bệnh nhân nâng chân lên không trung.
- Bàn chân bẹt cứng: Loại này xuất phát từ việc gân gót chân liên kết quá chặt với xương gót và các cơ ở chân, thường gây đau khi đi bộ hay chạy, làm hạn chế khả năng vận động tự nhiên của bàn chân.
- Rối loạn chức năng của gân chày sau: Thường gặp ở người lớn, loại này liên quan đến tổn thương, viêm hoặc rách gân nối giữa cơ bắp chân và mặt trong của mắt cá chân, thường dẫn đến đau và khó khăn trong việc di chuyển.
3. Các nguyên nhân chính gây bàn chân bẹt ở người lớn
Hội chứng bàn chân bẹt ở người lớn có thể được gây ra bởi nhiều nguyên nhân khác nhau, từ những thay đổi cơ thể đến các bệnh lý di truyền:
- Chiều dài chân không đồng đều: Khi một chân dài hơn chân kia, cơ thể có thể tự điều chỉnh bằng cách làm phẳng bàn chân của chân dài hơn để duy trì sự cân bằng.
- Phụ nữ trong giai đoạn mang thai: Trong thời kỳ mang thai, sự tăng sản xuất của protein elastin có thể làm tăng độ đàn hồi của da và mô liên kết, dẫn đến sự giãn nở của các mô và có thể gây ra tình trạng bàn chân bẹt, đôi khi là vĩnh viễn.
- Hội chứng Marfan: Đây là một rối loạn di truyền ảnh hưởng đến các mô liên kết, khiến ngón chân phát triển dài hơn bình thường và có thể góp phần vào việc phát triển bàn chân bẹt.
- Viêm khớp dạng thấp và viêm đa khớp dạng thấp: Các tình trạng viêm khớp này có thể làm suy yếu cấu trúc hỗ trợ của bàn chân, dẫn đến sự sụp đổ của vòm bàn chân.
- Vẹo cột sống: Khi cột sống bị vẹo hoặc cong có thể gây ra dáng đi không đều, từ đó ảnh hưởng đến cách phân phối trọng lượng trên chân và có thể dẫn đến bàn chân bẹt.
- Sử dụng giày không phù hợp: Đi giày quá chật hoặc giày cao gót có thể gây áp lực lên vòm bàn chân và làm suy giảm khả năng đàn hồi của các mô, từ đó góp phần vào sự phát triển của bàn chân bẹt.
4. Dấu hiệu của bàn chân bẹt
Các dấu hiệu của hội chứng bàn chân bẹt thường rõ ràng và có thể gây ảnh hưởng lớn đến cuộc sống hàng ngày của người bệnh. Dưới đây là một số biểu hiện thường thấy của tình trạng này:
- Đau liên quan đến chân: Đau có thể xuất hiện ở bàn chân và lan rộng đến mắt cá chân, vòm chân, bắp chân, đầu gối, hông và cẳng chân. Mức độ đau có thể tăng lên khi hoạt động.
- Dáng chân bất thường: Cổ chân có thể nghiêng vào phía trong, biểu hiện của việc mất sự cân bằng và hỗ trợ từ vòm bàn chân.
- Mòn giày không đều: Đi giày bị mòn một cách bất thường, thường là mòn nhanh hơn ở một bên, cho thấy dáng đi bị lệch do bàn chân không được hỗ trợ đúng cách.
Các phương pháp phát hiện bàn chân bẹt có thể bao gồm:
- Cách 1: Đặt hai bàn chân song song và cách nhau một khoảng vừa phải trên bề mặt cát ướt. Giữ nguyên tư thế này trong khoảng 5 giây, đảm bảo rằng bạn đang đứng thẳng và thoải mái. Sau khi bước ra, quan sát kỹ lưỡng các dấu chân để lại trên cát, nếu dấu chân có vòm rõ ràng và đường cong tự nhiên, điều này cho thấy cấu trúc bàn chân bình thường và khỏe mạnh. Ngược lại, nếu dấu chân trông đầy đặn, phẳng và thiếu đi vòm nhô ra, đây là dấu hiệu cho thấy bàn chân bị bẹt.
- Cách 2: Làm ướt chân và đặt lên mặt phẳng như gạch, giấy trắng hoặc bìa carton để dễ dàng nhìn thấy dấu chân. Đây là một phương pháp đơn giản để nhận biết dấu hiệu của bàn chân bẹt.
- Cách 3: Sử dụng ngón tay cái của một người khác để đo độ cong của vòm chân. Nếu không thể luồng ngón tay vào dưới vòm chân, điều này cho thấy khả năng cao bệnh nhân bị bàn chân bẹt.
Khi phát hiện những triệu chứng hoặc dấu hiệu này, việc thăm khám bởi bác sĩ chuyên khoa là cần thiết để xác định chính xác tình trạng và đưa ra phương pháp điều trị thích hợp.
5. Cách chữa chân bẹt ở người lớn
Hội chứng bàn chân bẹt ở người lớn thường được coi là tình trạng dài hạn và không cần điều trị đặc biệt, trừ khi gây ra đau đớn nghiêm trọng hoặc các triệu chứng ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.
5.1. Các phương pháp điều trị không phẫu thuật
- Sử dụng thuốc giảm đau, chống viêm không steroid (NSAIDs) để làm dịu các triệu chứng khó chịu liên quan đến bàn chân bẹt.
- Bệnh nhân có thể được chỉ định sử dụng các loại dụng cụ chỉnh hình để hỗ trợ vòm chân, giúp cải thiện tư thế đi đứng và giảm bớt áp lực lên bàn chân. Đôi khi việc sử dụng các dụng cụ này có thể kéo dài từ vài tuần đến vài tháng và trong một số trường hợp cần sử dụng lâu dài.
- Một số bài tập có thể thực hiện bao gồm: sử dụng các ngón chân để xếp đồ vật nhỏ, nhặt viên bi bằng ngón chân hoặc viết các con số lên bề mặt cát bằng ngón chân cái có thể giúp tăng cường sức mạnh và dẻo dai cho ngón chân, vòm chân.
- Các động tác kéo giãn cơ bắp chân và gân kheo có thể giúp làm dài, mềm cơ, giảm căng thẳng và cứng cơ, đặc biệt là ở những người thường xuyên hoạt động hoặc gặp các vấn đề về chân.
- Tư thế Yoga chó với mặt hướng xuống, hay còn gọi là Downward Facing Dog, là một tư thế phổ biến giúp kéo dài và tăng cường cơ bắp chân và gân gót chân.
- Massage trị liệu cho bàn chân bằng cách sử dụng một quả bóng mềm là một phương pháp hiệu quả để cải thiện độ linh hoạt và giảm đau nhức ở chân.
5.1. Các phương pháp điều trị thông qua phẫu thuật
Ở những bệnh nhân không hiệu quả với các phương pháp điều trị không xâm lấn hoặc khi các triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn, phẫu thuật có thể được cân nhắc nhằm giảm đau, tái tạo vòm bàn chân và cải thiện chức năng.
Do đặc điểm đau do bàn chân bẹt thường khác nhau, không có một phương pháp phẫu thuật chuẩn cho tình trạng này. Các phương pháp phẫu thuật thường phụ thuộc vào đánh giá của bác sĩ, kinh nghiệm lâm sàng, tuổi của bệnh nhân, mức độ của triệu chứng và dị dạng cấu trúc của bàn chân.
Hai phương pháp phẫu thuật chính cho bàn chân bẹt bao gồm:
- Phẫu thuật tái tạo bàn chân: Tái tạo hoặc sắp xếp lại gân, cơ, xương và khớp để làm cho cấu trúc bàn chân giống như bình thường nhất có thể.
- Phẫu thuật cấy ghép xương: Sử dụng vật liệu kim loại để ghép lại xương bàn chân, hỗ trợ vòm bàn chân và điều chỉnh tình trạng bàn chân bẹt.
Mặc dù phẫu thuật là một giải pháp hiệu quả và lâu dài cho các triệu chứng, quá trình hồi phục sau phẫu thuật thường kéo dài cũng như yêu cầu các biện pháp phục hồi chức năng kỹ lưỡng. Tuy nhiên, cũng có thể gặp phải các biến chứng như:
- Nhiễm trùng ổ khớp hoặc vết mổ.
- Hiện tượng thải ghép xương.
- Cử động mắt cá chân giảm sút.
- Chữa lành không đúng hoặc sai cấu trúc giải phẫu.
- Đau bàn chân kéo dài.
6. Biến chứng của tình trạng bàn chân bẹt
Việc phát hiện muộn và không tiếp nhận điều trị kịp thời cho bàn chân bẹt có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng và ảnh hưởng lâu dài, bao gồm:
- Đau thắt lưng dai dẳng.
- Đau xương cẳng chân, đặc biệt là xương chày, dễ bị gãy xương chày.
- Biến dạng ngón chân cái.
- Tăng nguy cơ viêm gân, thường là gân gót Achilles.
- Hội chứng vẹo ngón chân cái.
7. Các phương pháp ngăn ngừa bàn chân bẹt
Bệnh bàn chân bẹt thường không thể ngăn ngừa hoàn toàn. Tuy nhiên, việc duy trì trọng lượng cơ thể hợp lý có thể giúp giảm thiểu các triệu chứng đau nhức. Để hạn chế rủi ro mắc phải tình trạng này, người bệnh nên chú ý đến những điểm sau:
- Tránh cho trẻ em thường xuyên đi dép lê hoặc sandal khi ra ngoài vì đế của những loại giày này thường rất phẳng và cứng, có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của vòm chân.
- Đảm bảo chế độ ăn cân bằng, giàu dưỡng chất: Sự thiếu hụt các dưỡng chất cần thiết có thể gây yếu cơ và dây chằng ở bàn chân, làm giảm khả năng hình thành vòm chân ở trẻ.
Nếu gặp các triệu chứng sau, cần đến gặp bác sĩ sớm để được điều trị kịp thời:
- Khó khăn trong việc giữ thăng bằng khi di chuyển.
- Cảm thấy đau đớn khi đi bộ.
- Cảm giác cứng và đau ở bàn chân.
- Sự phát triển đột ngột của bàn chân bẹt, vòm chân bị lún.
Tóm lại, bàn chân bẹt là một tình trạng thường gặp cả ở trẻ em lẫn người lớn, có thể gây ra nhiều triệu chứng và biến chứng nặng nề, ảnh hưởng đến khả năng đi đứng và chất lượng cuộc sống hàng ngày. Khi nhận thấy các dấu hiệu của bàn chân bẹt, bệnh nhân và người thân cần sớm tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, nhằm ngăn chặn các biến chứng và cải thiện chức năng vận động.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
