Bệnh viêm ruột có phải là một bệnh tự miễn không? Mặc dù có những điểm tương đồng với các bệnh tự miễn, bệnh viêm ruột có một số đặc điểm khác biệt. Hãy cùng tìm hiểu sâu hơn về bệnh viêm ruột, hệ thống miễn dịch, và những điều chúng ta biết đến hiện nay.
Tổng quan về bệnh viêm ruột và bệnh tự miễn
Bệnh viêm ruột (IBD) bao gồm hai tình trạng gây viêm mãn tính hoặc kéo dài trong đường tiêu hóa (GI): bệnh Crohn và viêm loét đại tràng.
Các nhà nghiên cứu chưa biết chính xác nguyên nhân gây ra bệnh viêm ruột. Tuy nhiên, họ xác định rằng một phản ứng miễn dịch bất thường dẫn đến mức độ viêm gia tăng trong đường tiêu hóa.
Bệnh tự miễn là gì?
Hệ thống miễn dịch bảo vệ bạn khỏi các mầm bệnh và các chất có khả năng gây hại khác từ môi trường. Hệ thống này được kích hoạt khi phát hiện một thứ gì đó trong cơ thể mà nó không nhận ra là "của mình". Đây được gọi là kháng nguyên.
Khi một kháng nguyên được xác định, hệ thống miễn dịch sẽ tạo ra phản ứng miễn dịch để chống lại nó. Mục tiêu là trung hòa mối đe dọa tiềm tàng trước khi nó có thể gây hại cho bạn.
Tuy nhiên, đôi khi hệ thống miễn dịch hoạt động sai cách và tấn công nhầm vào các mô khỏe mạnh. Đây được gọi là bệnh tự miễn.
Có hơn 80 loại bệnh tự miễn đã được xác định, bao gồm:
Mặc dù có những điểm tương đồng với các bệnh tự miễn, bệnh viêm ruột có một số đặc điểm khác biệt.
Bệnh viêm ruột và hệ thống miễn dịch
Bệnh viêm ruột thuộc nhóm bệnh viêm qua trung gian miễn dịch (IMID). Nhìn chung, IMID là các tình trạng mà viêm mãn tính xảy ra do phản ứng miễn dịch bất thường.
Ngoài bệnh viêm ruột, bệnh tự miễn cũng là một dạng IMID. Bệnh hen suyễn và các bệnh dị ứng khác cũng được xếp vào nhóm IMID.
Bệnh tự miễn được đặc trưng bởi phản ứng miễn dịch không phù hợp với các cơ quan và mô khỏe mạnh trong cơ thể. Ví dụ, nhiều người bị viêm khớp dạng thấp có các tự kháng thể tấn công mô khớp khỏe mạnh.
Bệnh viêm ruột có một số khác biệt. Nó thường được cho là do một phản ứng miễn dịch bất thường đối với các yếu tố kích thích từ môi trường ở những người có nguy cơ di truyền. Điều này dẫn đến viêm mãn tính trong đường tiêu hóa và các triệu chứng như:
- Đau bụng
- Tiêu chảy thường xuyên, có thể kèm theo nhầy hoặc máu
- Giảm cân không chủ ý
- Mệt mỏi
- Sốt nhẹ
Hệ miễn dịch hoạt động ra sao?
Đường tiêu hóa chứa rất nhiều kháng nguyên tiềm tàng, bao gồm:
- Thực phẩm bạn ăn
- Một số loại thuốc bạn dùng
- Các vi khuẩn có lợi gọi là vi khuẩn cộng sinh
Vi khuẩn cộng sinh rất quan trọng cho sức khỏe đường tiêu hóa. Chúng hỗ trợ tiêu hóa, bảo vệ đường tiêu hóa khỏi mầm bệnh, và tham gia vào sự phát triển của hệ miễn dịch.
Thông thường, hệ miễn dịch sẽ dung nạp các yếu tố này, coi chúng là vô hại và để yên.
Tuy nhiên, trong bệnh viêm ruột, một yếu tố kích hoạt khiến hệ miễn dịch phản ứng chống lại các yếu tố thường vô hại, như vi khuẩn cộng sinh. Điều này dẫn đến viêm gia tăng và kéo dài ở phần bị ảnh hưởng của đường tiêu hóa.
Niêm mạc đường tiêu hóa cũng bị tổn thương trong bệnh viêm ruột, cho phép các tế bào miễn dịch tràn vào khu vực và tấn công nhầm thứ mà chúng coi là mối đe dọa. Điều này gây thêm viêm và tổn thương.
Bệnh viêm ruột cũng liên quan đến sự mất cân bằng vi khuẩn trong đường ruột, gọi là loạn khuẩn đường ruột (dysbiosis). Chưa rõ dysbiosis là nguyên nhân hay hậu quả của bệnh viêm ruột, nhưng nó có thể ảnh hưởng đến hoạt động miễn dịch và mức độ viêm.
Nguyên nhân gây bệnh viêm ruột
Nguyên nhân chính xác gây bệnh viêm ruột vẫn chưa rõ ràng. Dường như nó là sự kết hợp phức tạp của phản ứng miễn dịch, yếu tố di truyền và môi trường.
Yếu tố di truyền
Di truyền có thể khiến bạn dễ mắc bệnh viêm ruột hơn. Một đánh giá năm 2019 cho thấy, người có họ hàng cấp 1 (cha mẹ, anh chị em) mắc bệnh viêm ruột có nguy cơ mắc bệnh cao gấp 5 lần so với người không có họ hàng bị bệnh.
Nhiều gen liên quan đến bệnh viêm ruột đã được xác định, chủ yếu liên quan đến:
- Điều hòa hệ miễn dịch
- Duy trì niêm mạc đường tiêu hóa
- Stress oxy hóa
- Phòng vệ kháng khuẩn
Yếu tố môi trường
Nghiên cứu năm 2019 phát hiện tỷ lệ mắc bệnh viêm ruột toàn cầu tăng đáng kể từ năm 1990 đến 2017, đặc biệt ở các nước có thu nhập cao như Mỹ và Anh.
Điều này cho thấy các yếu tố môi trường có thể kích hoạt hoặc góp phần gây bệnh viêm ruột, bao gồm:
- Nhiễm trùng đường tiêu hóa do Campylobacter hoặc Salmonella
- Một số loại thuốc như kháng sinh, thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), và thuốc tránh thai hormone
- Chế độ ăn nhiều chất béo, đường, hoặc thịt
- Hút thuốc (đặc biệt là bệnh Crohn)
Bệnh viêm ruột có làm tăng nguy cơ mắc bệnh tự miễn không?
Bệnh viêm ruột và bệnh tự miễn đều là IMID, nên cơ chế gây bệnh của chúng có thể chồng chéo. Điều này dẫn đến câu hỏi: liệu mắc bệnh viêm ruột có làm tăng nguy cơ mắc bệnh tự miễn không?
Một số nghiên cứu cho thấy mắc bệnh viêm ruột có thể làm tăng nguy cơ này. Ví dụ:
- Nghiên cứu năm 2016 chỉ ra rằng người mắc bệnh viêm ruột có tỷ lệ mắc bệnh tự miễn cao hơn. Mức độ nghiêm trọng của bệnh viêm ruột cũng liên quan đến nguy cơ cao hơn.
- Nghiên cứu năm 2017 phát hiện 20 loại IMID phổ biến hơn ở người mắc bệnh viêm ruột, bao gồm tiểu đường loại 1, viêm khớp dạng thấp, bệnh celiac, và hen suyễn.
Bệnh viêm ruột và COVID-19
Bệnh viêm ruột không làm tăng nguy cơ nhiễm virus corona hoặc mắc COVID-19 nghiêm trọng. Tuy nhiên, việc kiểm soát bệnh viêm ruột là rất quan trọng trong thời kỳ đại dịch để tránh tái phát và tổn thương đường tiêu hóa thêm.
Nếu bạn lo lắng về việc dùng thuốc bệnh viêm ruột trong đại dịch, hãy thảo luận với bác sĩ. Không tự ý ngưng thuốc nếu chưa tham khảo ý kiến chuyên gia y tế.
Điều trị và quản lý bệnh viêm ruột
Mục tiêu điều trị bệnh viêm ruột là giảm viêm trong đường tiêu hóa để duy trì thuyên giảm triệu chứng và ngăn bệnh tiến triển.
Các loại thuốc thường dùng bao gồm:
- Aminosalicylate: mesalamine, sulfasalazine
- Corticosteroid: prednisone
- Thuốc ức chế miễn dịch: azathioprine, 6-mercaptopurine
- Thuốc sinh học: adalimumab (Humira), infliximab (Remicade)
Ngoài ra, các can thiệp khác có thể hữu ích:
- Nghỉ ngơi ruột cho bệnh Crohn nghiêm trọng
- Phẫu thuật cắt bỏ phần đường tiêu hóa bị tổn thương
- Điều chỉnh chế độ ăn uống, như:
- Tránh thực phẩm gây ra các triệu chứng
- Ăn các bữa nhỏ thường xuyên
- Bổ sung dinh dưỡng nếu thiếu chất
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Nguồn tham khảo: healthline
