Các xét nghiệm viêm gan B thường được thực hiện để xác định tình trạng nhiễm virus, phân biệt viêm gan cấp và mãn tính, cùng với khả năng đáp ứng điều trị. Kết quả các xét nghiệm này giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác, đánh giá mức độ tổn thương gan và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp,... Cùng theo dõi chi tiết trong bài viết sau nhé!
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của ThS.BS Vũ Tấn Phúc - Bác sĩ Nội tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & nội khoa, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Phú Quốc.
1. Viêm gan B là gì?
Khi bị virus viêm gan siêu vi B (HBV) tấn công âm thầm, tế bào gan trở nên tổn thương nặng nề, gây ra bệnh viêm gan B – một căn bệnh truyền nhiễm về gan phổ biến nhất toàn cầu. Con đường lây lan của HBV vô cùng đa dạng, bao gồm: qua đường máu, qua quan hệ tình dục không an toàn và từ mẹ sang con trong quá trình sinh nở hoặc qua thai kỳ.
May mắn thay, y học hiện đại đã có những bước tiến đáng kể trong việc phòng ngừa bệnh bằng vắc-xin, các phương pháp điều trị đang được tiến hành cũng mang lại những kết quả tích cực.
2. Các xét nghiệm viêm gan B
Hiện nay, HBsAg, Anti-HBs (HBsAb), HBeAg, Anti-HBe (HBeAb), Anti-HBc, và Anti-HBc IgM là những marker được sử dụng để xét nghiệm viêm gan B.
2.1 Xét nghiệm HBsAg
Nhờ xét nghiệm HBsAg, kháng nguyên bề mặt của virus HBV, mà việc chẩn đoán viêm gan B mới được thực hiện một cách chính xác. Xét nghiệm HBsAg là bước khởi đầu không thể thiếu để khẳng định sự hiện diện của virus viêm gan B trong cơ thể người bệnh. Xét nghiệm này có 2 dạng, đó là: xét nghiệm nhanh (định tính) và xét nghiệm định lượng.
- Xét nghiệm định tính được thực hiện nhằm xác minh sự hiện diện của siêu vi B trong cơ thể bệnh nhân, đóng vai trò quan trọng trong việc đưa ra chẩn đoán chính xác.
- Nồng độ kháng nguyên nhiều hay ít được xác định qua xét nghiệm định lượng, mang ý nghĩa quan trọng hơn trong việc theo dõi quá trình điều trị so với chẩn đoán bệnh.
Nếu kết quả xét nghiệm dương tính, bệnh nhân sẽ được xác định là đã nhiễm virus viêm gan B, có thể ở thể cấp hoặc mạn tính. Ngược lại, khi HBsAg âm tính, chúng ta có thể khẳng định bệnh nhân không mang mầm bệnh này.
2.2 Xét nghiệm Anti-HBs
Kháng thể kháng HBsAg được tìm kiếm thông qua xét nghiệm viêm gan B Anti-HBs (còn gọi là HBsAb). Kết quả HBsAb dương tính cho thấy bệnh nhân đã nhiễm virus viêm gan B và đã khỏi bệnh hoặc đã được tiêm phòng ngừa bệnh bằng vắc-xin. Khi đó, cơ thể đã có miễn dịch với virus. Khả năng bảo vệ được đảm bảo khi nồng độ Anti-HBs > 10 mUI/ml.
2.3 Xét nghiệm HBeAg
Thực chất, xét nghiệm HBeAg nhằm xác định một đoạn kháng nguyên đặc trưng trên lớp vỏ capsid của virus viêm gan B. Khi kết quả xét nghiệm HBeAg dương tính, điều đó cho thấy virus đang nhân lên và có khả năng lây nhiễm cao.
Rõ ràng, xét nghiệm này là bằng chứng xác thực về hoạt động của virus viêm gan B trong cơ thể người bệnh. Ngược lại, nếu kết quả xét nghiệm HBeAg âm tính, có thể giải thích bằng hai tình huống: virus đã ngừng hoạt động hoặc virus đột biến. Việc xác định virus đột biến đòi hỏi phải thực hiện hai xét nghiệm chuyên sâu là HBV DNA và HBV genotyping.
2.4 Xét nghiệm Anti-HBe
Kháng thể kháng HBeAg, hay còn gọi là Anti-HBe, là một trong các xét nghiệm viêm gan B. Kết quả anti-HBe dương tính cho thấy bệnh nhân đã hình thành một phần miễn dịch. Trong khi đó, kết quả âm tính chứng tỏ cơ thể bệnh nhân chưa hề có khả năng miễn dịch với virus viêm gan B.
2.5 Xét nghiệm Anti-HBc
Kháng nguyên lõi được gọi là HBcAg, trong khi kháng thể chống lại kháng nguyên này sẽ được gọi là Anti-HBc (HBcAb). Loại kháng thể này thường xuất hiện sớm và duy trì suốt đời ở những người bị nhiễm bệnh. Việc đánh giá tiền sử phơi nhiễm với virus viêm gan B được thực hiện thông qua xét nghiệm viêm gan B này.
2.6 Xét nghiệm Anti-HBc IgM
IgM là một loại kháng thể chỉ xuất hiện trong giai đoạn cấp tính của bệnh. Vì thế, xét nghiệm Anti-HBc IgM được xem là công cụ hữu hiệu để chẩn đoán viêm gan B ở giai đoạn cấp hoặc đợt cấp của viêm gan mạn tính.
Viêm gan B cấp tính thường được chẩn đoán qua hai xét nghiệm HBsAg và Anti-HBc IgM khi chúng đều cho kết quả dương tính. Ngược lại, kết quả Anti-HBc IgM âm tính là dấu hiệu cho thấy người bệnh bị viêm gan B mãn tính.
3. Trình tự các xét nghiệm viêm gan B
Xét nghiệm đầu tiên và quan trọng nhất để chẩn đoán viêm gan B chính là tìm kiếm kháng nguyên bề mặt HBsAg. Nếu kết quả xét nghiệm này âm tính, ta có thể kết luận chắc chắn rằng bệnh nhân không mang mầm bệnh viêm gan B. Tuy nhiên, để xác định liệu bệnh nhân có từng tiếp xúc với virus viêm gan B hay chưa, bác sĩ thường chỉ định thêm xét nghiệm Anti-HBc.
Đối với những trường hợp cần đánh giá khả năng miễn dịch của bệnh nhân, xét nghiệm Anti-HBs sẽ được thực hiện. Một kết quả Anti-HBs dương tính cho thấy bệnh nhân đã hình thành kháng thể bảo vệ, miễn dịch với virus viêm gan B và không cần tiêm phòng vắc-xin. Ngược lại, nếu kết quả Anti-HBs âm tính, điều đó có nghĩa là bệnh nhân chưa có khả năng miễn dịch và cần được tiêm vắc-xin để phòng ngừa bệnh.
Để xác định chính xác tình trạng viêm gan B khi HBsAg dương tính, các bác sĩ cần tiến hành các xét nghiệm viêm gan B chuyên sâu. Bên cạnh việc đánh giá chức năng gan bằng các xét nghiệm sinh hóa máu, huyết học, các marker viêm gan B sau đây là vô cùng quan trọng:
- Định lượng HBsAg.
- Anti-HBs (HBsAb).
- HBeAg.
- Anti-HBe (HBeAb).
- Anti-HBc.
- Anti-HBc IgM.
Cặp xét nghiệm HBeAg và Anti-HBe cần được thực hiện đầy đủ để tiến hành phân tích bốn khả năng.
- Khả năng 1: Khi HBeAg dương tính và Anti-HBe âm tính, điều đó cho thấy virus đang hoạt động mạnh mẽ, gây viêm gan tiến triển và khả năng lây nhiễm cao.
- Khả năng 2: Trường hợp HBeAg âm tính và Anti-HBe dương tính, virus không còn hoạt động, bệnh nhân đã hình thành một phần miễn dịch và khả năng lây nhiễm giảm đáng kể. Tuy nhiên, mọi người cũng cần lưu ý đến khả năng virus đã đột biến.
- Khả năng 3: Khi cả HBeAg và Anti-HBe đều dương tính, có thể giải thích là sự cân bằng giữa kháng nguyên và kháng thể hoặc do sự hình thành phức hợp miễn dịch. Do đó, bác sĩ cần tiếp tục theo dõi tình hình.
- Khả năng 4: Nếu cả HBeAg và Anti-HBe đều âm tính, rất có thể bệnh nhân đang trong giai đoạn cửa sổ, tức là giai đoạn chuyển đảo huyết thanh.
Để phân biệt viêm gan cấp và mạn tính, mọi người cần tiến hành thêm cặp xét nghiệm Anti-HBc và Anti-HBc IgM.
Các xét nghiệm viêm gan B cần thiết sẽ được chỉ định để quyết định tiến trình điều trị và theo dõi, tùy thuộc vào tình trạng bệnh của mỗi bệnh nhân. Việc virus viêm gan B không được kiểm soát tốt có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm và diễn biến bệnh khó lường. Vì vậy, khi phát hiện nhiễm virus, mọi người cần được các cơ sở y tế chuyên khoa về gan mật hoặc bệnh viện lớn thăm khám và nhận định tình trạng bệnh một cách cụ thể.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
