Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Võ Thị Thùy Trang, Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.
Viêm gan B chiếm tỷ lệ cao trong cộng đồng, đồng thời cũng nằm trong những bệnh có khả năng lây nhiễm cao nhất tại nước ta hiện nay. Đa số những người bị bệnh đều không biết bản thân bị bệnh, họ vô tình trở thành nguồn lây nhiễm trong cộng đồng. Chính vì vậy, việc xét nghiệm viêm gan B là việc làm cần thiết, đặc biệt là đối với những người có nguy cơ cao như tiếp xúc với máu của người bệnh, dẫm bơm kim tiêm lạ...
1. Tầm quan trọng của việc xét nghiệm sàng lọc viêm gan B
Đa số người mắc viêm gan B không có triệu chứng đồng nghĩa với tỷ lệ người nhiễm viêm gan B không biết bản thân bị bệnh là rất nhiều. Đó là nguyên nhân khiến bệnh lây truyền trong cộng đồng. Vì vậy, người khỏe mạnh và người có nguy cơ mắc bệnh đều nên làm xét nghiệm viêm gan B, mục đích là để:
- Chẩn đoán viêm gan B cấp và mạn tính để theo dõi và điều trị bệnh kịp thời
- Kiểm tra xem cơ thể đã có miễn dịch bảo vệ chưa để tiêm vắc xin dự phòng
- Giảm thiểu việc tiêm phòng vacxin không cần thiết. Nếu xét nghiệm sàng lọc xác định người bệnh đã mắc viêm gan B, đã có miễn dịch bảo vệ (do đã tiêm phòng hoặc do mắc viêm gan B trước đây) thì không cần tiêm phòng nữa
- Giúp người nhiễm bệnh đưa ra các biện pháp bảo vệ sức khỏe kịp thời, tránh tốn kém về kinh tế, sức khỏe giảm sút hoặc không đáp ứng điều trị
2. Các xét nghiệm chẩn đoán viêm gan B
2.1 HBsAg (kháng nguyên bề mặt)
Xét nghiệm HBsAg là xét nghiệm quan trọng nhất, mang tính chất quyết định trong chẩn đoán viêm gan B. Nó vừa là xét nghiệm định tính vừa là xét nghiệm định lượng:
- Xét nghiệm định tính: Là xét nghiệm cho biết bệnh nhân có bị viêm gan B hay không
- Xét nghiệm định lượng cho biết nồng độ virus (kháng nguyên) nhiều hay ít, có giá trị để theo dõi điều trị
Kết quả xét nghiệm được kết luận như sau:
- Xét nghiệm HBsAg (-) chứng tỏ không bị nhiễm virus. Tuy nhiên, rất có thể trong giai đoạn này virus mới xâm nhập, cơ thể chưa kịp tạo kháng thể nên mới có kết quả âm tính. Nếu người khám nghi ngờ nguy cơ bị lây nhiễm là cao thì nên đi xét nghiệm lại sau 6 tháng. Khi đó kết quả sẽ phản ánh chính xác tình trạng bệnh.
- Xét nghiệm HBsAg (+) trong lần xét nghiệm đầu tiên thì chứng tỏ có virus tồn tại trong cơ thể và rất có thể đang trong giai đoạn tiến triển thành mãn tính.
- Xét nghiệm HBsAg (+) lần 2 cách lần 1 khoảng trên 6 tháng, nghĩa là bệnh nhân đã mắc viêm gan B mạn.
Tuy nhiên, do phần lớn bệnh nhân viêm gan B tại Việt Nam nhiễm virus từ lúc sinh hoặc khi còn nhỏ nên xét nghiệm HBsAg (+) thường có nghĩa là đã mắc viêm gan B mạn. Người có HBsAg (+) cần được tư vấn và khám định kỳ để giảm nguy cơ bệnh tiến triển thành viêm gan mạn, xơ gan và ung thư gan.
2.2 Anti-HBs
Xét nghiệm anti-HBs: Anti-HBs được tạo ra sau tiêm phòng hoặc do trước đây đã mắc virus viêm gan B và tự hồi phục. Vì vậy, xét nghiệm này dùng để kiểm tra xem cơ thể đã sản xuất ra miễn dịch bảo vệ hay chưa.
Kết quả xét nghiệm HBsAb (+) cho thấy người lành đã đáp ứng với vacxin sau khi được tiêm chủng hoặc là người bị nhiễm virus viêm gan B đã bình phục sau khi nhiễm virus cấp tính. Kết quả HbsAg (-) có nghĩa là hiện tại người dùng chưa đáp ứng vacxin hoặc cơ thể chưa bao giờ tiếp xúc với virus. Thông thường, nồng độ Anti-HBs > 10 mUI/ml được coi là có tác dụng bảo vệ.
2.3 Các xét nghiệm viêm gan B khác
- Total anti-HBc: Thực chất total anti-HBc hay anti-HBc, anti-hBc IgG là một xét nghiệm. Anti-HBc là kháng thể kháng lõi virus viêm gan B, chúng xuất hiện rất sớm và tồn tại suốt đời trong cơ thể. Vì vậy xét nghiệm này dùng để xác định bệnh nhân đã bị phơi nhiễm virus viêm gan B hay chưa. Xét nghiệm này rất hữu ích trong việc sàng lọc khi truyền máu nhưng không xác định được người hiện đang mắc viêm gan B mạn hay đã hồi phục và có miễn dịch bảo vệ với viêm gan B.
- IgM anti-HBc: Anti-HBc IgM là kháng thể xuất hiện trong giai đoạn viêm gan B cấp hoặc đợt cấp của viêm gan B mạn tính. Vì vậy, xét nghiệm tìm IgM anti-HBc là xét nghiệm xác định tình trạng nhiễm virus viêm gan B. Chỉ làm xét nghiệm IgM anti-HBc nếu nghi ngờ bệnh nhân mới nhiễm virus viêm gan B gần đây (do kim đâm khi tiêm hoặc do quan hệ tình dục không bảo vệ với người mắc viêm gan B).
- HBeAg: HBeAg là một kháng nguyên xuất hiện khi virus đang nhân lên và có khả năng lây lan mạnh. Nếu kết quả cho thấy HBeAg (+) là một chỉ tiêu chứng tỏ virus đang hoạt động còn HBeAg (-) có 2 khả năng là virus không hoạt động hoặc virus đột biến. Để biết virus có đột biến hay không thì cần làm thêm xét nghiệm HBV DNA và HBV genotyping.
- Anti-HBe: Anti-HBe là kháng thể kháng lại HBeAg. Nếu xét nghiệm Anti-HBe (+) chứng tỏ bệnh nhân có miễn dịch một phần. Xét nghiệm Anti-HBe (-) chứng tỏ cơ thể chưa có miễn dịch với virus viêm gan B.
3. Những ai cần xét nghiệm sàng lọc viêm gan B ?
Do Việt nam có tỷ lệ mắc viêm gan B cao, vì vậy mọi người đều nên xét nghiệm ít nhất một lần để biết mình có mắc viêm gan B hoặc đã có miễn dịch bảo vệ chưa. Các đối tượng chắc chắn phải làm xét nghiệm sàng lọc bao gồm phụ nữ có thai sàng lọc sớm để giảm tối đa nguy cơ lây truyền bệnh cho con, người nhiễm HIV vì họ có hệ miễn dịch kém, nhân viên y tế hoặc các ngành nghề khác thường xuyên tiếp xúc với vật sắc nhọn,...
4. Các xét nghiệm được tiến hành lần lượt như thế nào?
Trước hết người đến khám đều được làm xét nghiệm HBsAg.
Nếu HBsAg (-) chứng tỏ bệnh nhân không bị viêm gan B. Để chắc chắn hơn thì làm thêm xét nghiệm Anti-HBc. Và thực hiện thêm xét nghiệm anti-HBs để biết bệnh nhân đã có miễn dịch với viêm gan B hay chưa để tiêm phòng vacxin:
- Anti-HBs (+) chứng tỏ bệnh nhân có miễn dịch với viêm gan B, không cần tiêm vaccine
- Anti-HBs (-) chứng tỏ bệnh nhân chưa có miễn dịch với viêm gan B, và cần được tiêm vaccine.
Nếu HBsAg (+): Người bệnh được hẹn xét nghiệm lại lần nữa, nếu kết quả vẫn dương tính thì được yêu cầu làm các xét nghiệm sinh hoá, huyết học để đánh giá chức năng gan. Bệnh nhân cũng cần làm các xét nghiệm sinh học phân tử như HBV-DNA, HBV genotyping. Các định lượng HBsAg, Anti-HBs (HBsAb), HBeAg, Anti-HBe (HBeAb), Anti-HBc, Anti-HBcIgM. Định lượng HBsAg để theo dõi điều trị. Xét nghiệm Anti-HBs có thể không cần làm nếu nồng độ HBsAg cao.
Tiếp theo, người bệnh cần làm thêm xét nghiệm HBeAg và Anti-HBe để phân tích 4 khả năng virus phát triển trong cơ thể để xác định chính xác giai đoạn bệnh và có biện pháp điều trị kịp thời:
- HBeAg (+) và Anti-HBe (-): Virus đang nhân bản, viêm gan tiến triển, lây lan mạnh.
- HBeAg (-) và Anti-HBe (+): Virus ngừng nhân bản, có miễn dịch một phần, khả năng lây lan giảm.
- HBeAg (+) và Anti-HBe (+): Kháng nguyên và kháng thể cân bằng hoặc do phức hợp miễn dịch.
- HBeAg (-) và Anti-HBe (-): Biến thể Pre-C hoặc giai đoạn cửa sổ của quá trình chuyển đảo huyết thanh.
Cuối cùng là thực hiện xét nghiệm Anti-HBc và Anti-HBc IgM để xác định bệnh nhân viêm gan cấp hay mạn tính.
Hiện nay Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec có các Gói khám sàng lọc gan mật được thực hiện bởi đội ngũ bác sĩ chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực sàng lọc bệnh về gan mật cùng sự hỗ trợ của trang thiết bị, cơ sở y tế hiện đại sẽ giúp xác định chính xác các vấn đề liên quan đến gan.
Gói sàng lọc gan mật giúp khách hàng:
- Đánh giá khả năng làm việc của gan thông qua các xét nghiệm men gan;
- Đánh giá chức năng mật; dinh dưỡng lòng mạch;
- Tầm soát sớm ung thư gan;
- Thực hiện các xét nghiệm như Tổng phân tích tế bào máu, khả năng đông máu, sàng lọc viêm gan B,C;
- Đánh giá trạng thái gan mật qua hình ảnh siêu âm và các bệnh có nguy cơ ảnh hưởng gây ra bệnh gan/làm bệnh gan nặng hơn;
- Phân tích sâu các thông số đánh giá chức năng gan mật thông qua xét nghiệm, cận lâm sàng; các nguy cơ ảnh hưởng đến gan và tầm soát sớm ung thư gan mật.
Bác sĩ Chuyên khoa I Võ Thị Thùy Trang được đào tạo về chuyên ngành nội tiêu hóa, gan mật tụy và nội soi tiêu hóa; liên tục cập nhật và được đào tạo nội soi nâng cao từ các giáo sư và các chuyên gia nội soi đến từ Thụy Sĩ và Nhật Bản; tham gia nhiều hội nghị tiêu hóa, nội soi trong nước và quốc tế.
Với gần 20 năm làm việc tại Bệnh viện Đa khoa Đà Nẵng trong chuyên ngành nội tiêu hóa - Gan mật tụy, mỗi năm bác sĩ Võ Thị Thùy Trang tham gia nội soi hơn 1500 ca bao gồm: nội soi chẩn đoán các bệnh lý dạ dày, đại tràng như: phát hiện viêm, loét, polyp, ung thư, tìm vi khuẩn HP, phát hiện ung thư sớm đường tiêu hóa...; Nội soi điều trị như: Cầm máu trong xuất huyết tiêu hóa, thắt búi giãn tĩnh mạch thực quản trong xơ gan, cắt polype ống tiêu hóa qua nội soi...
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
