Khi bị viêm tụy cấp, việc nhịn ăn hoàn toàn là rất cần thiết để giúp tuyến tụy được nghỉ ngơi và phục hồi. Sau khi tình trạng viêm được kiểm soát, bệnh nhân có thể bắt đầu ăn trở lại với chế độ ăn dễ tiêu hóa. Tuy nhiên, cần tránh các loại thực phẩm có thể kích thích tuyến tụy như đã nêu trong bài viết dưới đây.
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Võ Thị Thùy Trang - Bác sĩ Nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.
1. Viêm tụy cấp với vấn đề nhịn ăn
Tuyến tụy, còn được biết đến với tên gọi là lá mía, đóng vai trò vừa là tuyến ngoại tiết vừa là tuyến nội tiết của cơ thể.
- Chức năng ngoại tiết: Tuyến tụy tiết ra các enzyme tiêu hóa, giúp phân giải, chuyển hóa và hấp thụ thức ăn.
- Chức năng nội tiết: Tuyến tụy sản xuất insulin và glucagon, những hormone quan trọng để điều chỉnh cân bằng mức đường huyết.
Vai trò của tuyến tụy trong việc tiêu hóa thức ăn trong hệ tiêu hóa được mô tả như sau:
Dịch tụy, chứa các tiền chất enzyme tiêu hóa như trypsinogen, chymotrypsinogen, amylase và lipase, được tuyến tụy tiết ra khi có các kích thích liên quan đến ăn uống như ngửi, nhìn hay nếm. Các enzyme này được dẫn qua ống tụy và đổ vào đoạn D2 của tá tràng. Tại đây, một loạt các phản ứng hóa học sẽ diễn ra.
- Các men enterokinase tại tá tràng sẽ xúc tác quá trình chuyển trypsinogen thành trypsin ở dạng hoạt động.
- Trypsin sau đó sẽ phân cắt các amino acid của chymotrypsinogen không hoạt động thành chymotrypsin ở dạng hoạt động.
- Chymotrypsin tiếp tục phân giải các polypeptide trong thức ăn thành các đơn vị nhỏ hơn, giúp quá trình hấp thu qua niêm mạc ruột dễ dàng hơn.
Dịch tụy chứa một loạt các men tiêu hóa quan trọng như lipid, protein, glucose,... Bên cạnh đó, dịch tụy còn chứa các ion bicarbonate có tính kiềm giúp trung hòa độ axit của thức ăn khi di chuyển từ dạ dày xuống ruột non. Điều đáng chú ý là các enzyme tiêu hóa trong dịch tụy thường ở dạng không hoạt động (tiền enzyme). Chỉ khi đến tá tràng, các enzyme này mới được kích hoạt và thực hiện chức năng tiêu hóa.
Tuy nhiên, trong một số trường hợp như tắc nghẽn hoặc tổn thương, các enzyme này có thể bị kích hoạt sớm ngay trong lòng ống tụy. Khi đó, chúng sẽ tự tiêu hủy các mô tuyến tụy, gây ra viêm tụy cấp, thậm chí là hoại tử tụy. Biểu hiện điển hình của tình trạng này là cơn đau thượng vị đột ngột và dữ dội.
Tại sao cần nhịn ăn khi bị viêm tụy? Ở bệnh nhân viêm tụy cấp, nhu mô tụy bị tổn thương do các men tụy tự phá hủy. Việc ăn uống lúc này là không nên, vì các kích thích từ việc ngửi, nhìn, hoặc ăn uống sẽ khiến tuyến tụy sản xuất thêm men tụy. Lượng men tụy tăng lên đồng nghĩa với quá trình phá hủy nhu mô tụy diễn ra mạnh hơn, khiến tình trạng bệnh nặng thêm, tăng nguy cơ biến chứng và thậm chí tử vong. Do đó, trong giai đoạn đầu điều trị viêm tụy cấp, bệnh nhân cần nhịn ăn để tuyến tụy có thời gian nghỉ ngơi và phục hồi. Dinh dưỡng có thể được cung cấp qua đường truyền tĩnh mạch trong thời gian này.
2. Vấn đề dinh dưỡng khi điều trị viêm tụy cấp
Việc đến gặp bác sĩ chuyên khoa ngay lập tức là điều cần thiết khi một người nhận thấy các dấu hiệu của viêm tụy cấp. Bệnh nhân sẽ được tư vấn và điều trị kịp thời, hạn chế tối đa các biến chứng có thể xảy ra sau này.
Trong trường hợp bệnh tình nhẹ, bệnh nhân có thể được kê đơn thuốc uống và theo dõi tại bệnh viện. Khi các triệu chứng thuyên giảm và không có dấu hiệu biến chứng, bệnh nhân sẽ được xuất viện để tiếp tục điều trị bằng thuốc tại nhà và khám định kỳ.
Các bệnh nhân trong tình trạng nặng cần phải được nhập viện gấp để tiến hành điều trị phối hợp, bao gồm cả việc sử dụng thuốc và các phương pháp hồi sức tích cực. Các trường hợp viêm tụy cấp hiện nay thường được điều trị bằng cách truyền dịch trực tiếp vào tĩnh mạch và kết hợp với việc sử dụng thuốc giảm đau. Đối với những bệnh nhân có tình trạng bệnh nghiêm trọng, việc điều trị sẽ được thực hiện tại khu vực chăm sóc đặc biệt. Ngoài ra, tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật để loại bỏ những tế bào đã bị tổn thương hoặc chết nhằm ngăn chặn sự lan rộng của nhiễm trùng.
Bên cạnh đó, phương pháp điều trị viêm tụy cấp cũng sẽ thay đổi tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Ví dụ, trong trường hợp viêm tụy cấp do sỏi mật, các bác sĩ thường chỉ định phẫu thuật để lấy sỏi hoặc cắt bỏ túi mật nhằm giúp bệnh nhân hồi phục nhanh chóng. Việc loại bỏ hoàn toàn nguyên nhân gây bệnh sẽ giảm thiểu nguy cơ viêm tụy cấp tái phát.
Trong quá trình điều trị viêm tụy cấp, bệnh nhân cần đặc biệt lưu ý:
- Trong giai đoạn đầu điều trị viêm tụy cấp, cần nhịn ăn hoàn toàn. Chỉ nên ăn uống lại khi có sự chỉ định từ bác sĩ điều trị.
- Ngừng hoàn toàn việc sử dụng rượu bia và bỏ thuốc lá, vì đây là những nguyên nhân chính gây viêm tụy cấp.
- Thiết lập một chế độ ăn uống khoa học, hợp lý, bao gồm tăng cường bổ sung vitamin, hạn chế chất béo, thực phẩm nhiều dầu mỡ và đồ ngọt.
- Đảm bảo cung cấp đủ nước, ít nhất 2 lít mỗi ngày.
- Sắp xếp thời gian nghỉ ngơi và làm việc hợp lý, tránh căng thẳng và stress.
Việc nhịn ăn hoàn toàn trong những ngày đầu điều trị viêm tụy cấp là rất quan trọng để đạt được hiệu quả tối ưu. Bệnh lý này có liên quan trực tiếp đến thói quen ăn uống sinh hoạt hàng ngày, vì vậy việc tuân thủ nghiêm túc chỉ định của bác sĩ là vô cùng quan trọng để bệnh nhân có thể phục hồi sức khỏe và chức năng tuyến tụy một cách nhanh chóng.
Bác sĩ Võ Thị Thùy Trang đã có gần 20 năm kinh nghiệm làm việc tại Bệnh viện Đa khoa Đà Nẵng, chuyên ngành nội tiêu hóa - Gan mật tụy. Mỗi năm, bác sĩ thực hiện hơn 1.500 ca nội soi, bao gồm nội soi chẩn đoán các bệnh lý dạ dày và đại tràng như viêm, loét, polyp, ung thư, tìm vi khuẩn HP và phát hiện ung thư sớm đường tiêu hóa. Ngoài ra, bác sĩ còn thực hiện các kỹ thuật nội soi điều trị như cầm máu trong xuất huyết tiêu hóa, thắt búi giãn tĩnh mạch thực quản do xơ gan và cắt polyp đường tiêu hóa qua nội soi.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
