Viêm da tiếp xúc và viêm da cơ địa là hai bệnh lý da thường gặp, tuy nhiên chúng có những đặc điểm khác biệt rõ rệt. Viêm da tiếp xúc là phản ứng viêm của da khi tiếp xúc trực tiếp với các chất kích ứng hoặc dị nguyên. Trong khi đó, viêm da cơ địa là một bệnh mãn tính, có tính di truyền, gây ra bởi sự kết hợp của các yếu tố di truyền và môi trường.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của bác sĩ Vũ Thị Mai, chuyên ngành Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng, tại Bệnh viện Vinmec Times City.
1. Viêm da tiếp xúc và viêm da cơ địa là gì?
Viêm da được hiểu là một thuật ngữ chung, chỉ các tình trạng viêm nhiễm ở da, thường biểu hiện qua các triệu chứng như da nổi mẩn đỏ, khô và ngứa. Có nhiều loại viêm da khác nhau, trong đó có viêm da tiếp xúc và viêm da cơ địa (hay còn gọi là bệnh chàm).
1.1 Viêm da cơ địa
Viêm da cơ địa thường kéo dài và có thể trở thành mãn tính. Bệnh này có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, nhưng thường thấy nhất ở trẻ nhỏ. Đây là loại bệnh chàm phổ biến nhất.
Các biểu hiện của viêm da cơ địa bao gồm:
- Mụn nước nhỏ xuất hiện trên da đỏ, dễ bị nứt và rỉ dịch khi gãi.
- Da dày lên và gây ngứa.
- Da xuất hiện tình trạng bong tróc và nứt nẻ.
- Sau khi gãi, da trở nên thô ráp và nhạy cảm hơn.
- Viêm da cơ địa thường ảnh hưởng đến các vùng như da đầu, mắt, mặt, cổ, ngực, tay, cẳng tay, đầu gối và chân.
1.2 Viêm da tiếp xúc
Viêm da tiếp xúc là hiện tượng da trở nên đỏ và ngứa ngáy, kèm theo tình trạng viêm sau khi người bệnh tiếp xúc với một chất gây dị ứng.
Các dấu hiệu của viêm da tiếp xúc thường bao gồm:
- Nổi mẩn đỏ ở vùng da tiếp xúc với tác nhân gây phản ứng.
- Xuất hiện cơn ngứa khó chịu.
- Da khô, nứt hoặc hình thành vảy.
- Những mảng da sưng đỏ có dịch chảy.
- Da có dấu hiệu sưng, nóng và có khả năng bị phồng rộp.
2. Cách phân biệt viêm da tiếp xúc và viêm da cơ địa
Khả năng phân biệt viêm da tiếp xúc và viêm da cơ địa rất quan trọng, vì điều này sẽ hỗ trợ người bệnh trong việc tìm kiếm phương pháp điều trị thích hợp. Bệnh nhân có thể căn cứ vào những dấu hiệu dưới đây để nhận biết hai loại bệnh này.
Đầu tiên, viêm da cơ địa thường gây phát ban một cách bất ngờ mà không có nguyên nhân tiếp xúc rõ ràng. Đôi khi, người bệnh có thể không gặp phải phát ban trong nhiều năm nhưng tình trạng này có thể tái phát một cách đột ngột.
Ngược lại, phát ban do viêm da tiếp xúc thường xuất hiện sau vài giờ đến nhiều ngày hoặc thậm chí nhiều tuần sau khi tiếp xúc với chất kích thích. Triệu chứng này có thể kéo dài một vài tuần trước khi tự biến mất.
Trong trường hợp viêm da cơ địa, phát ban có khả năng xuất hiện ở nhiều vị trí trên cơ thể. Trái lại, phát ban do viêm da tiếp xúc thường chỉ thấy ở những vùng da tiếp xúc với chất gây dị ứng.
Bệnh viêm da cơ địa có thể thấy được ở cả hai bên cơ thể, chẳng hạn như trên cả hai chân. Trong khi đó, viêm da tiếp xúc chỉ phát triển ở một bên cơ thể, tại vùng da tiếp xúc với tác nhân gây dị ứng.
3. Nguyên nhân gây viêm da
3.1 Yếu tố gen
Viêm da cơ địa thường xuất phát từ các đột biến trong gen sản xuất protein filaggrin, đóng vai trò là một trong những "hàng rào" bảo vệ cho làn da. Những người mang đột biến này thường không sản xuất đủ filaggrin, khiến cho da trở nên khô ráp và nhạy cảm hơn.
3.2 Cơ địa dị ứng
Những người bị viêm da cơ địa thường dễ mắc các bệnh dị ứng khác, chẳng hạn như hen suyễn hoặc viêm mũi dị ứng, sốt cỏ khô. Nếu một người có người thân trong gia đình mắc những bệnh dị ứng này, nguy cơ mắc viêm da cơ địa của họ cũng sẽ cao hơn.
Trong khi đó, nguyên nhân gây viêm da tiếp xúc không phải do gen và thường không liên quan đến những bệnh dị ứng khác. Căn bệnh này cũng không mang tính di truyền.
3.3 Tiếp xúc với chất gây dị ứng
Khi da tiếp xúc trực tiếp với những chất gây dị ứng như xà phòng, nước hoa, hóa chất, mỹ phẩm hoặc thực vật có khả năng gây dị ứng, viêm da tiếp xúc có thể xảy ra. Những người làm việc trong môi trường hóa chất thường có nguy cơ cao mắc căn bệnh này.
4. Tác nhân gây viêm da
Viêm da cơ địa cấp có thể bị kích hoạt bởi nhiều yếu tố như xà phòng, chất tẩy rửa, bụi bẩn, phấn hoa, mồ hôi và áp lực tinh thần. Ngoài ra, việc ngâm mình trong nước nóng quá lâu cũng có thể gây ra tình trạng này.
Viêm da tiếp xúc có thể bị kích hoạt bởi nhiều tác nhân, bao gồm các chất kích thích như hóa chất, thuốc tẩy, bụi bẩn, dầu gội, mỹ phẩm hoặc kim loại (như niken) có trong trang sức và khóa kéo. Thêm vào đó, các chất liệu như len, cây thường xuân độc, nước hoa và các chất bảo quản cũng có khả năng gây ra phản ứng dị ứng trên da.
5. Điều trị
Có một số phương pháp điều trị, giải pháp khắc phục tại nhà có khả năng giúp kiểm soát viêm da cơ địa và viêm da tiếp xúc.
Sau khi đã tiến hành nhiều bước chẩn đoán, bác sĩ sẽ cung cấp các phương thức điều trị viêm da, bao gồm:
- Đối với các tình trạng phát ban da do viêm da cơ địa hoặc viêm da tiếp xúc, bác sĩ sẽ kê toa kem steroid. Đồng thời, trẻ từ 2 tuổi trở lên mắc viêm da cơ địa có thể được điều trị bằng các loại kem ức chế calcineurin như tacrolimus hoặc pimecrolimus.
- Đối với những trường hợp viêm da cơ địa và viêm da tiếp xúc nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định thuốc corticosteroid uống trong thời gian ngắn, chẳng hạn như prednisone. Nếu cần thiết, các loại thuốc khác như thuốc sinh học (như Dupilumab hoặc tralokinumab) hoặc thuốc ức chế miễn dịch (như Ciclosporin, Methotrexat) có thể được sử dụng để điều trị viêm da cơ địa ở mức độ trung bình đến nặng. Ngoài ra, thuốc kháng histamin uống cũng có thể được chỉ định để giảm ngứa dữ dội do viêm da tiếp xúc.
Bên cạnh đó, có một số biện pháp điều trị viêm da tại nhà mà bệnh nhân có thể áp dụng như sau:
- Giảm ngứa ngáy: Sử dụng kem dưỡng da calamine hoặc thuốc kháng histamine có thể giúp làm giảm cảm giác ngứa ở vùng da bị dị ứng.
- Duy trì độ ẩm: Nên thoa kem dưỡng da ít nhất hai lần mỗi ngày sau khi làm sạch da để đảm bảo làn da luôn được ẩm mịn.
- Bảo vệ da khỏi kích ứng: Khi có tiếp xúc với các chất gây kích ứng, mọi người cần đeo găng tay để bảo vệ da. Đồng thời, tránh mặc những trang phục có khả năng gây kích ứng và giữ cho da không bị nóng.
Nếu nghi ngờ bản thân bị viêm da, mọi người hãy tìm đến bác sĩ để nhận được sự tư vấn và chẩn đoán về tình trạng da của mình. Điều này sẽ giúp mọi người xác định được phương pháp điều trị hiệu quả, kiểm soát cũng như ngăn chặn các cơn bùng phát gây ngứa và khô da, từ đó cải thiện chất lượng cuộc sống.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
