Viêm túi thừa đại tràng là bệnh lý phổ biến với triệu chứng thường không rõ ràng, tiềm ẩn nhiều nguy cơ xuất hiện các biến chứng nguy hiểm như viêm phúc mạc, xuất huyết, thủng túi thừa, rò các cơ quan lân cận. Do đó, bệnh nhân cần thăm khám sớm để phát hiện và điều trị bệnh kịp thời, tránh để lại hậu quả đáng tiếc.
Bài viết này được viết bởi Bác sĩ Võ Thị Thùy Trang, chuyên ngành Nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa, tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng. Bác sĩ có gần 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nội tiêu hóa - Gan mật tụy.
1. Viêm túi thừa đại tràng là gì?
1.1 Túi thừa đại tràng là gì?
Đại tràng - hay còn gọi là ruột già, là đoạn cuối cùng của đường tiêu hóa. Chức năng chính của đại tràng là hấp thụ nước và các vitamin rồi chuyển đổi thức ăn đã tiêu hóa thành phân. Sau đó, khi đến cuối đại tràng, hậu môn sẽ đưa phân ra ngoài.
Vách đại tràng khỏe mạnh bao gồm 4 lớp đều đặn, không có vùng nào bị lõm sâu vào. Tuy nhiên, nếu có cấu trúc nào lõm sâu vào vách đại tràng thì được gọi là túi thừa đại tràng. Hầu hết túi thừa của ống tiêu hóa thường xuất hiện ở đại tràng, tập trung chủ yếu ở đại tràng sigma (95%) và manh tràng (5%).
Thiếu chất xơ khiến phân nhỏ, cứng và khó bài tiết. Do đó, đại tràng phải co thắt mạnh hơn để đẩy phân ra ngoài, dẫn đến tăng áp lực trong đại tràng. Cấu trúc vách đại tràng đôi khi không đồng đều, một số chỗ có thể bị yếu hơn so với những vùng xung quanh.
Do áp lực trong đại tràng tăng cao, niêm mạc ở những chỗ yếu đó sẽ bị bị đẩy ra ngoài qua vách ruột, hình thành túi nhỏ (thường 1-2cm, có thể 5-6cm). Túi thừa phình giống bong bóng khiến đại tràng sigma dày và hẹp lại, gây rối loạn chức năng đại tràng, dẫn đến đau bụng, tiêu chảy hoặc táo bón.
1.2 Viêm túi thừa đại tràng là gì?
Viêm túi thừa đại tràng là tình trạng viêm nhiễm xảy ra tại một hoặc nhiều túi thừa ở đại tràng, khi bị viêm, các túi này sẽ sưng đỏ. Mức độ nghiêm trọng của viêm túi thừa đại tràng có thể từ nhẹ đến nhiễm trùng nặng.
Nguyên nhân gây viêm túi thừa đại tràng vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, một số yếu tố được cho là làm tăng nguy cơ mắc bệnh bao gồm: tuổi tác (trên 40 tuổi), chế độ ăn ít chất xơ, ít vận động thể chất, béo phì, hút thuốc lá,…
Túi thừa đại tràng là bệnh lý thường gặp, nhất là ở người trên 40 tuổi. Hầu hết bệnh nhân không nhận biết được sự hiện diện của túi thừa cho đến khi chúng bị viêm. Một số nghiên cứu cho thấy, 4,3% bệnh nhân mắc bệnh túi thừa đã tiến triển thành viêm túi thừa trong 11 năm theo dõi.
Tỷ lệ mắc bệnh túi thừa đại tràng tăng dần theo độ tuổi, ảnh hưởng đến 75% người trên 80 tuổi. Ở nhóm người trên 50 tuổi, phụ nữ có nguy cơ cao bị viêm túi thừa cấp tính hơn nam giới, trong khi ở nhóm dưới 50 tuổi, tỷ lệ này lại ngược lại.
Nguy cơ tái phát sau một đợt viêm túi thừa cấp tính có thể lên đến 39%, nhưng tỷ lệ này có thể khác nhau tùy theo nghiên cứu. Một nghiên cứu lớn cho thấy tỷ lệ tái phát sau 1 năm và 10 năm lần lượt là 8% và 22%. Nửa số ca tái phát xảy ra trong vòng 12 tháng đầu tiên. Một số trường hợp tái phát có thể diễn biến mạn tính, gây đau bụng kéo dài, thường xuất hiện sau một hoặc nhiều đợt viêm cấp tính.
2. Triệu chứng viêm túi thừa đại tràng
Hầu hết người có túi thừa đại tràng không có triệu chứng gì. Tuy nhiên, một số ít có thể gặp các vấn đề như: đau bụng (thường ở vùng bụng dưới bên trái), chướng bụng, đầy hơi, rối loạn đại tiện (thường là táo bón, đôi khi có thể bị tiêu chảy hoặc phân có máu).
Triệu chứng viêm túi thừa đại tràng thường gặp nhất là:
- Đau bụng dưới bên trái khởi phát đột ngột, có thể nhẹ lúc đầu nhưng tăng dần trong vài ngày. Khám bụng có thể sờ thấy quai ruột sigma. Đôi khi cơn đau lan lên vùng trên khớp mu.
- Thay đổi thói quen đi vệ sinh, bao gồm đi ngoài phân lỏng hoặc táo bón.
- Chán ăn, buồn nôn và nôn ói.
- Sốt, thậm chí sốt cao, kèm theo rét run.
- Chướng bụng, đầy hơi.
- Xuất huyết trực tràng (ít gặp).
- Khi đi tiểu thấy đau rát.
- Khí hư ra bất thường.
- Có thể biểu hiện qua các dấu hiệu phúc mạc, ví dụ như cảm ứng phúc mạc hoặc phản ứng thành bụng.
- Nhiễm trùng da hoặc cơ ở thành bụng, đáy chậu hoặc đùi.
Viêm túi thừa đại tràng có thể diễn ra âm thầm mà không có triệu chứng gì nhưng ở mức độ nặng, người bệnh sẽ gặp đau bụng dữ dội và sốt cao trên 38°C.
3. Biến chứng có thể xảy ra
Túi thừa đại tràng là những túi nhỏ nằm bên trong thành đại tràng hoặc phình ra ngoài mạc đại tràng, có cấu tạo tương tự vách đại tràng nhưng mỏng manh hơn. Do lớp cơ ở túi thừa rất mỏng hoặc không có, nên dễ bị vỡ hay thủng.
Tuy nhiên, khi túi thừa bị viêm nhiễm (viêm túi thừa) có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như:
- Viêm phúc mạc là tình trạng viêm nhiễm nguy hiểm do túi thừa bị viêm nặng hoặc thủng, khiến dịch tiêu hóa hoặc phân tràn vào khoang bụng, gây viêm nhiễm nặng lớp niêm mạc. Nếu không được cấp cứu kịp thời, bệnh nhân có thể tử vong.
- Trực tràng chảy máu.
- Tắc ruột do sẹo ở ruột già hoặc ruột non.
- Áp xe hình thành do sự tích tụ mủ trong túi thừa.
- Rò các cơ quan lân cận, hình thành đường nối bất thường giữa các bộ phận đại tràng, đại tràng với bàng quang và âm đạo hoặc đại tràng với thành bụng.
4. Phương pháp chẩn đoán viêm túi thừa đại tràng
- Dựa trên thông tin về bệnh án và kết quả khám lâm sàng, bao gồm triệu chứng đau ở hố chậu trái.
- Xét nghiệm máu cho thấy số lượng bạch cầu tăng cao - thường là dấu hiệu của nhiễm trùng.
- Chụp X-quang đại tràng giúp theo dõi phạm vi lan rộng của bệnh lý.
- Chụp CT ở vùng bụng và xương chậu có thể giúp phân biệt được túi thừa bị viêm hay nhiễm trùng. Quá trình này có thể sử dụng hai loại thuốc cản quang: Thuốc cản quang tan trong nước (uống và bơm qua đường trực tràng) và thuốc cản quang đường tĩnh mạch (nếu không có chống chỉ định).
- MRI có thể được xem xét như một phương pháp chẩn đoán hình ảnh thay thế cho phụ nữ mang thai và bệnh nhân trẻ.
- Nội soi đại tràng bằng ống mềm: Sử dụng ống mềm đưa qua ngã hậu môn để quan sát mặt trong đại tràng, giúp bác sĩ chẩn đoán và điều trị chính xác các bệnh lý. Nội soi đại tràng nên được thực hiện từ 1 đến 3 tháng sau khi khỏi bệnh để kiểm tra nguy cơ ung thư.
5. Cách điều trị viêm túi thừa đại tràng
Viêm túi thừa đại tràng được điều trị bằng cách tiêu diệt vi khuẩn, cho đại tràng hồi phục và ngăn ngừa biến chứng.
5.1 Bệnh nhẹ, không có biến chứng
- Bệnh nhân được điều trị ngoại trú với thuốc kháng sinh, thuốc giảm đau và thuốc chống co thắt theo hướng dẫn của bác sĩ.
- Để đại tràng được nghỉ ngơi, bệnh nhân nên nhịn ăn hoặc ăn ít trong vài ngày, sau đó chuyển sang chế độ ăn lỏng, giàu chất xơ (ngũ cốc nguyên hạt, trái cây và rau củ) cho đến khi hết đau hoàn toàn.
5.2 Bệnh nặng, thường xuyên tái phát
Bệnh nhân viêm túi thừa đại tràng nặng với biểu hiện đau dữ dội cần nhập viện để điều trị nội trú.
- Truyền nước và kháng sinh qua đường tĩnh mạch, đồng thời theo dõi sát sao diễn biến và biến chứng của bệnh.
- Nếu sau 3 ngày sử dụng kháng sinh mà tình trạng viêm túi thừa không thuyên giảm hoặc biến chứng thành viêm ruột, có túi mủ, viêm phúc mạc, bệnh nhân cần được phẫu thuật cắt bỏ đoạn đại tràng có chứa túi thừa bị viêm. Có hai phương pháp phẫu thuật chính: Cắt ruột một thì, cắt ruột hai thì kết hợp với làm hậu môn nhân tạo.
- Phẫu thuật cắt ruột một thì loại bỏ phần ruột chứa túi thừa và nối lại các đoạn ruột già khỏe mạnh, giúp khôi phục nhu động ruột bình thường.
- Phẫu thuật cắt ruột hai thì và tạo hậu môn nhân tạo được thực hiện cho bệnh nhân viêm đại tràng nặng, bác sĩ không thể nối đại tràng và trực tràng trong lần mổ đầu tiên. Trong quá trình phẫu thuật, bác sĩ sẽ tạo một lỗ trên thành bụng, nối ruột già vào đó để làm đường thoát chất thải. Sau vài tháng khi tình trạng viêm đã ổn định, bệnh nhân sẽ được phẫu thuật lần 2 để nối lại phần ruột đã cắt.
6. Cách phòng ngừa viêm túi thừa đại tràng
- Ăn nhiều chất xơ: Để phân mềm và nhanh chóng được bài tiết ra ngoài cũng như giảm áp lực trong đường tiêu hóa, bệnh nhân nên bổ sung nhiều trái cây tươi, rau xanh và ngũ cốc nguyên hạt.
- Uống nhiều nước: Chất xơ giúp làm mềm phân trong ruột già bằng cách hút nước. Tuy nhiên, nếu bệnh nhân không uống đủ nước, chất xơ có thể gây táo bón. Do đó, để đảm bảo hiệu quả của chất xơ và phòng ngừa táo bón, bệnh nhân cần uống nhiều nước.
- Không nhịn đi tiểu: Việc nhịn đi tiểu có thể khiến phân khô và cứng hơn, đòi hỏi phải rặn nhiều hơn khi đi đại tiện, từ đó tăng áp lực lên đại tràng.
- Kiểm soát stress: Căng thẳng thần kinh là một yếu tố nguy cơ hình thành túi thừa đại tràng do làm tăng co thắt đại tràng. Do đó, muốn phòng ngừa viêm túi thừa đại tràng xảy ra thì phải kiểm soát và điều trị căng thẳng.
- Tập thể dục thường xuyên: Tập luyện đều đặn mỗi ngày ít nhất 30 phút sẽ giúp hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả hơn, đồng thời giảm bớt áp lực cho đại tràng.
Viêm túi thừa đại tràng tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm, do đó, người bệnh cần chủ động thăm khám khi có triệu chứng để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec áp dụng kỹ thuật cắt đại tràng phải nội soi tiên tiến, điều trị hiệu quả các bệnh lý đại tràng như ung thư đại tràng giai đoạn sớm, polyp đại tràng, viêm đại tràng và viêm túi thừa đại tràng phải. Vinmec cam kết mang đến dịch vụ phẫu thuật nội soi cắt đại tràng chất lượng cao, đảm bảo an toàn cho khách hàng:
- Được đội ngũ y bác sĩ dày dặn kinh nghiệm, chuyên môn cao, tận tình khám chữa, mang đến trải nghiệm y tế chất lượng, an tâm cho bệnh nhân.
- Cung cấp dịch vụ khám, tư vấn và chữa trị các bệnh lý một cách bài bản và chuyên nghiệp.
- Hệ thống trang thiết bị y tế tiên tiến đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế.
Để được tư vấn và khám chữa bệnh tại các Bệnh viện Vinmec trên toàn quốc, quý khách vui lòng đặt lịch hẹn qua website để được hỗ trợ tốt nhất.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
