Phát ban do dị ứng thực phẩm là triệu chứng phổ biến ở cả trẻ em và người lớn. Dị ứng với thực phẩm có thể thay đổi theo từng giai đoạn cuộc đời và trong một số trường hợp nghiêm trọng, tình trạng này có thể đe dọa tính mạng của bệnh nhân. Để hiểu rõ hơn về tình trạng dị ứng này, hãy cùng tìm hiểu chi tiết thông qua bài viết dưới đây.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của bác sĩ Thục Thanh Huyền, chuyên ngành Dị ứng- Miễn dịch lâm sàng, tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.
1. Dị ứng thực phẩm là gì?
Dị ứng thực phẩm là phản ứng miễn dịch bất lợi khi cơ thể nhầm lẫn protein trong thực phẩm là chất có hại. Một số protein khó tiêu hóa trở thành mục tiêu của IgE, kích hoạt phản ứng dị ứng. Mức độ phản ứng có thể từ nhẹ đến nghiêm trọng. Theo khảo sát cho thấy hơn 50 triệu người Mỹ bị dị ứng với ít nhất một loại thực phẩm. Phát ban là một trong những triệu chứng phổ biến của dị ứng thực phẩm.
2. Dấu hiệu phát ban do dị ứng thực phẩm
Dị ứng thực phẩm không phải lúc nào cũng gây nổi mẩn đỏ hoặc phát ban. Tuy nhiên, khi phát ban do dị ứng thức ăn, người bệnh thường gặp các triệu chứng sau:
- Nổi mày đay.
- Sẩn đỏ trên da.
- Ngứa.
- Sưng tấy, phù nề.
Phát ban do dị ứng thực phẩm thường xuất hiện ngay sau khi ăn hoặc tiếp xúc với thực phẩm gây dị ứng. Phát ban có thể xuất hiện quanh miệng, cổ, mặt, là những khu vực tiếp xúc trực tiếp với thức ăn hoặc lan ra các vùng khác trên cơ thể. Các triệu chứng dị ứng thực phẩm thường tương tự ở cả trẻ em và người lớn. Ngoài nổi ban, người bệnh có thể gặp thêm các triệu chứng như:
- Đau bụng.
- Tiêu chảy.
- Ngứa hoặc chảy nước mắt.
- Ngứa mũi, ngạt mũi.
- Hắt hơi.
- Buồn nôn.
3. Nguyên nhân gây ra dị ứng thực phẩm
Phát ban do dị ứng thực phẩm xảy ra khi ăn thực phẩm có chứa protein mà hệ miễn dịch nhận diện nhầm là chất gây hại và tấn công tiêu diệt. Ngay cả một lượng nhỏ cũng có thể kích hoạt phản ứng dị ứng.
Các thực phẩm gây dị ứng phổ biến nhất bao gồm:
- Sữa bò.
- Trứng.
- Cá.
- Các loại hạt.
- Đậu phộng.
- Hải sản.
- Đậu nành.
- Bột mì.
Ngoài các thực phẩm phổ biến kể trên, dị ứng có thể xảy ra với bất kỳ loại thực phẩm nào. Các chuyên gia ước tính có ít nhất 170 loại thực phẩm có thể gây phản ứng dị ứng.
Bên cạnh đó, một số người còn gặp hiện tượng dị ứng chéo. Chẳng hạn, người dị ứng với phấn hoa có thể phản ứng với các thực phẩm cùng họ như dưa. Dị ứng chéo phổ biến nhất là giữa mủ cao su (latex) và thực phẩm, khiến người dị ứng với latex dễ bị dị ứng với chuối, kiwi hoặc bơ.
Dị ứng thực phẩm thường được phát hiện từ nhỏ, trẻ khi tiếp xúc với thực phẩm gây dị ứng sẽ nhanh chóng xuất hiện các triệu chứng dị ứng. Lúc này, xét nghiệm máu hoặc test lẩy da giúp xác định chính xác tình trạng này.
Nhiều trẻ có thể hết dị ứng khi lớn lên, nhưng một số trường hợp kéo dài suốt đời. Người lớn cũng có thể phát triển dị ứng thực phẩm mới, dù hiếm gặp hơn. Cách duy nhất để tránh phản ứng dị ứng là loại bỏ hoàn toàn thực phẩm gây dị ứng, đọc kỹ nhãn thực phẩm và biết cách xử trí khi xảy ra phản ứng.
4. Cách điều trị phát ban do dị ứng thực phẩm
Phát ban do dị ứng thực phẩm sẽ dần giảm khi phản ứng kết thúc. Cách tốt nhất để kiểm soát tình trạng này là tránh tiếp xúc với tác nhân gây dị ứng.
4.1. Vệ sinh cá nhân
Nếu cần, hãy rửa tay, mặt và các khu vực khác trên cơ thể đã tiếp xúc với thực phẩm hoặc chất gây dị ứng để ngăn ngừa phát ban thêm.
4.2. Thoa kem hoặc gel làm dịu
Nếu phát ban ngứa gây khó chịu, bệnh nhân có thể sử dụng các loại kem không kê đơn (OTC) như kem hydrocortisone để giảm ngứa.
4.3. Uống thuốc kháng histamin
Thuốc kháng histamin có tác dụng giảm ngứa, giảm dị ứng, giảm khó chịu. Thuốc có nhiều loại không kê đơn với các thành phần hoạt chất khác nhau.
Bệnh nhân cần thời gian để thuốc kháng histamin phát huy tác dụng. Không nên kết hợp nhiều loại thuốc kháng histamin cùng lúc nếu không có chỉ định từ bác sĩ.
4.4. Tham khảo ý kiến của bác sĩ
Để bảo vệ sức khỏe lâu dài, bệnh nhân có thể tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa dị ứng hoặc chuyên gia dinh dưỡng. Bác sĩ dị ứng sẽ giúp xác định các chất gây dị ứng và chọn loại thuốc kháng histamin không kê đơn phù hợp.
Chuyên gia dinh dưỡng có thể cung cấp lời khuyên về chế độ ăn, giúp bệnh nhân tránh tác nhân gây dị ứng mà vẫn duy trì một chế độ dinh dưỡng cân đối và hợp lý.
5. Phát ban do dị ứng thực phẩm kéo dài bao lâu?
Tùy thuộc vào loại và lượng thực phẩm bệnh nhân tiêu thụ, cũng như phản ứng của hệ miễn dịch, phát ban có thể xuất hiện trong vòng vài phút đến vài giờ.
Khi hệ miễn dịch ổn định, các triệu chứng sẽ dần giảm. Sử dụng thuốc kháng histamin và kem bôi có thể giúp giảm các triệu chứng nhẹ. Tình trạng phát ban thường sẽ giảm trong một hoặc hai ngày.
Một số chuyên gia cho rằng đôi khi có thể xuất hiện đợt triệu chứng dị ứng thứ hai sau phản ứng ban đầu khoảng bốn giờ, mặc dù điều này rất hiếm.
Cào gãi có thể làm phát ban kéo dài lâu hơn và tăng nguy cơ nhiễm trùng da. Nếu phát ban có dấu hiệu nhiễm trùng như lan rộng, viêm, đau và tiết dịch, hãy liên hệ với bác sĩ.
6. Sốc phản vệ do dị ứng thực phẩm
Phản ứng dị ứng nghiêm trọng nhất là sốc phản vệ, vì đây là tình trạng có thể đe dọa tính mạng ngay lập tức. Mề đay và sốc phản vệ thường xảy ra cùng nhau nhưng bệnh nhân cũng có thể bị nổi mề đay mà không gặp sốc phản vệ.
Ngoài các triệu chứng dị ứng thực phẩm đã nêu, sốc phản vệ cũng có thể gây ra:
- Khó thở.
- Đau ngực.
- Chóng mặt.
- Ngất xỉu.
- Tụt huyết áp.
- Sưng tấy nghiêm trọng ở miệng, mặt, cổ và họng.
- Đau thắt cổ họng.
- Ngứa ran ở môi, tay và chân.
- Thở khò khè.
Thuốc kháng histamin hoặc thuốc chống dị ứng thông thường không hiệu quả trong trường hợp này và bệnh nhân cần được cấp cứu ngay với Adrenaline. Vì vậy, người bị dị ứng thức ăn cần được thăm khám và tư vấn bởi bác sĩ chuyên khoa dị ứng để nhận được hướng dẫn đầy đủ.
7. Cách phòng ngừa dị ứng thực phẩm
Dị ứng thực phẩm là vấn đề sức khỏe phổ biến, có thể xảy ra ở bất kỳ đối tượng nào từ trẻ nhỏ đến người lớn. Để phòng ngừa dị ứng thực phẩm, chúng ta cần thực hiện các biện pháp sau:
- Dị ứng thực phẩm là vấn đề phổ biến, đặc biệt ở trẻ em. Vì vậy, cha mẹ cần chú ý kỹ lưỡng khi chọn lựa và chế biến thức ăn cho trẻ.
- Người lớn trong gia đình nên tìm hiểu kỹ các loại thực phẩm, hạn chế sử dụng nếu nghi ngờ gây dị ứng và tránh hoàn toàn những thực phẩm đã từng gây dị ứng.
- Khi sử dụng thực phẩm đóng hộp, hãy kiểm tra thành phần để đảm bảo không chứa chất gây dị ứng. Đồng thời, tránh sử dụng thực phẩm hết hạn vì những sản phẩm này có thể gây dị ứng hoặc ngộ độc.
- Nếu sau khi ăn, đặc biệt là thức ăn lạ, xuất hiện các triệu chứng như ngứa, phát ban, khó thở, đau bụng, đi ngoài, hãy đi khám ngay để xác định nguyên nhân và có hướng điều trị phù hợp.
Phát ban do dị ứng thực phẩm có thể là dấu hiệu của phản ứng nhẹ nhưng cũng có thể cảnh báo tình trạng nghiêm trọng hơn, như sốc phản vệ. Để phòng ngừa tình trạng này, nên thăm khám bác sĩ chuyên khoa dị ứng để được tư vấn và hướng dẫn phù hợp.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
