Cơ chế hoạt động của thuốc điều trị tăng động giảm trí nhớ ADHD là hoạt động bằng cách tăng nồng độ hoá chất (chất dẫn truyền thân kinh) trong não. Tuy nhiên, tuỳ theo từng tình trạng bệnh, bác sĩ sẽ sử dụng các loại thuốc điều trị ADHD khác nhau để cải thiện triệu chứng của bệnh.
Phân biệt các loại thuốc điều trị rối loạn tăng động giảm chú ý ADHD
Theo các khuyến nghị, thuốc điều trị tăng động giảm chú ý ADHD cần dựa theo độ tuổi. Điều trị bằng thuốc là một trong các phương pháp có hiệu quả; trong đó các loại thuốc điều trị điển hình là các chất kích thích như methylphenidate hoặc dextroamphetamine (trong các chế phẩm tác dụng ngắn và dài)
1. Thuốc kích thích
Các chế phẩm bao gồm muối của methylphenidat hoặc amphetamin được sử dụng rộng rãi. Phản ứng rất khác nhau và liều lượng phụ thuộc vào mức độ nặng của hành vi và khả năng dung nạp thuốc của trẻ. Liều lượng được điều chỉnh về tần suất và số lượng cho đến khi đạt được sự cân bằng tối ưu giữa phản ứng và tác dụng phụ.
Thuốc kích thích là loại thuốc kê đơn phổ biến nhất được các bác sĩ chỉ định sử dụng để điều trị ADHD. Mặc dù có tên là thuốc kích thích nhưng thuốc không có tác dụng tăng cường sự kích thích. Thay vào đó, thuốc hoạt động bằng cách tăng mức độ của một số hóa chất (chất dẫn truyền thần kinh) trong não, được gọi là dopamine và norepinephrine. Các chất dẫn truyền thần kinh này đóng vai trò quan trọng trong khả năng chú ý, suy nghĩ và duy trì động lực của người bệnh. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng khoảng 80% trẻ em mắc ADHD có ít triệu chứng hơn sau khi tìm đúng loại thuốc kích thích và liều lượng.
Có hai dạng thuốc kích thích:
- Thuốc giải phóng tức thời (tác dụng ngắn): Người bệnh thường dùng những thuốc kích thích này khi cần và thuốc có thể kéo dài tác dụng đến bốn giờ. Khi những người mắc chứng ADHD đang giảm liều thuốc kích thích tác dụng ngắn, họ có thể trải qua dấu hiệu như "sự sụp đổ" hoặc "hiệu ứng phục hồi". Các dấu hiệu này thường liên quan đến việc giảm mạnh năng lượng và thường gây ra tình trạng đói cồn cao. Một số người bị giảm mạnh tâm trạng hoặc trầm cảm.
- Thuốc giải phóng kéo dài (tác dụng trung bình hoặc tác dụng kéo dài): thuốc kích thích này được dùng 1 lần/ mỗi buổi sáng mỗi ngày. Một số thuốc có hiệu quả kéo dài từ 6 - 8 giờ, trong khi những loại khác có tác dụng kéo dài đến 16 giờ. Thuốc điều trị ADHD tác dụng kéo dài có thể dẫn đến ít cảm giác “thăng trầm" hơn trong ngày và có thể làm giảm nhu cầu dùng thêm liều ở trường hoặc trong giờ làm việc.
Nhiều người bổ sung thuốc giải phóng kéo dài uống vào buổi sáng bằng liều giải phóng tức thời uống vào giữa đến cuối buổi chiều. Liều bổ sung này có thể giúp bù đắp cho khoảng thời gian từ cuối buổi chiều đến buổi tối sau khi liều trước đó bắt đầu mất tác dụng.
2. Thuốc không kích thích
Thuốc không kích thích là thuốc kê đơn nhưng không phải là chất được kiểm soát như thuốc kích thích, hoạt động bằng cách làm tăng mức norepinephrine trong não.
Atomoxetine là một thuốc chọn lọc hệ norepinephrine là thuốc ức chế tái hấp thu, cũng được sử dụng. Thuốc có hiệu quả, nhưng dữ liệu còn lẫn lộn về hiệu quả của thuốc so với thuốc kích thích. Một số trẻ có biểu hiện buồn nôn, an thần, cáu gắt, nóng nảy; hiếm khi xảy ra ngộ độc gan và có ý định tự sát. Liều khởi đầu được chuẩn độ hàng tuần. Thời gian bán hủy dài nên thuốc được sử dụng một lần/ngày nhưng phải dùng liên tục mới có hiệu quả.
Thuốc không kích thích để điều trị ADHD mất nhiều thời gian hơn để bắt đầu thấy có tác dụng so với thuốc kích thích. Người mắc ADHD có thể không cảm nhận được tác dụng đầy đủ của những loại thuốc này cho đến khi người bệnh dùng thuốc thường xuyên trong 3 - 4 tuần. Tuy nhiên, những loại thuốc này cũng có thể giúp người mắc ADHD cải thiện sự chú ý, khả năng tập trung và tính bốc đồng và có thể có tác dụng trong tối đa 24 giờ.
Bác sĩ điều trị ADHD có thể kê đơn thuốc không kích thích vì nhiều lý do, bao gồm:
- Thuốc kích thích không hiệu quả
- Bị các tác dụng phụ không thể chịu đựng được từ thuốc kích thích
- Muốn thử kết hợp thuốc kích thích với thuốc không kích thích để tăng hiệu quả
Hiện nay không có nhiều thuốc không kích thích có sẵn để điều trị ADHD. Những loại thuốc này chủ yếu là thuốc ức chế tái hấp thu norepinephrine hoặc thuốc chủ vận alpha-2 adrenergic.
3. Thuốc chống trầm cảm
Hiện nay, FDA chưa phê duyệt cụ thể thuốc chống trầm cảm để điều trị ADHD. Tuy nhiên, các bác sĩ vẫn có thể kê đơn thuốc này riêng lẻ hoặc kết hợp với thuốc kích thích để điều trị ADHD. Thuốc chống trầm cảm được kê đơn điều trị ADHD sẽ tác động lên nồng độ dopamine và norepinephrine trong não.
Thuốc chống trầm cảm ức chế tái hấp thu norepinephrine chọn lọc như là bupropion và venlafaxine, thuốc chủ vận alpha-2 như clonidine và guanfacine, và các loại thuốc tác động tâm thần khác đôi khi được sử dụng khi thuốc kích thích không hiệu quả hoặc gây ra tác dụng bất lợi không thể chấp nhận được, nhưng các thuốc này kém hiệu quả hơn và không được khuyến nghị sử dụng điều trị bước đầu. Đôi khi những loại thuốc này được sử dụng kết hợp với thuốc kích thích để có tác dụng hiệp đồng; cần phải giám sát chặt chẽ các tác dụng bất lợi.
Tương tác thuốc bất lợi là một mối quan tâm với điều trị ADHD. Các loại thuốc ức chế enzyme chuyển hóa CYP2D6, bao gồm một số thuốc ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc (SSRI) đôi khi được sử dụng ở bệnh nhân mắc ADHD, có thể làm tăng tác dụng của thuốc kích thích. Đánh giá các tương tác thuốc có khả năng xảy ra là một phần quan trọng trong điều trị bằng thuốc ở bệnh nhân ADHD.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Nguồn: Cleveland Clinic
