Khi nào cần dùng thuốc tăng cường miễn dịch là vấn đề được nhiều người thắc mắc, đặt biệt là khi sử dụng cho trẻ em. Khả năng phản ứng của cơ thể trước các tác nhân gây bệnh được gọi là miễn dịch. Nếu khả năng này bị suy yếu vì nguyên nhân như tuổi tác cao, dinh dưỡng thiếu hụt hoặc bệnh tật…việc bổ sung thuốc tăng hệ miễn dịch là điều cần thiết.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ chuyên ngành Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng, tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Vai trò của miễn dịch trong cơ thể người
Các yếu tố miễn dịch trong hệ miễn dịch của cơ thể con người bao gồm cytokine và interleukin…có tác dụng điều tiết các tế bào miễn dịch thông qua việc kích hoạt, ức chế. Cơ thể phản ứng miễn dịch bằng cách tiết ra các kháng thể đặc hiệu để bảo vệ. Những kháng thể này có thể:
- Trung hòa vi sinh vật trước khi chúng xâm nhập vào tế bào, ngăn ngừa nhiễm trùng.
- Tiêu diệt vi sinh vật ngay khi chúng bắt đầu xâm nhập cơ thể trong giai đoạn nhiễm trùng sớm.
Miễn dịch là hệ thống bảo vệ cơ thể khỏi bệnh tật, bao gồm các cấu trúc và quá trình sinh học. Nhờ hệ thống miễn dịch, một số người có thể tránh được bệnh dù sống trong môi trường đầy vi khuẩn gây hại. Nói cách khác, miễn dịch là khả năng cơ thể phản ứng để chống lại các tác nhân gây bệnh từ bên ngoài.
Các loại thuốc tăng hệ miễn dịch sẽ cần thiết khi đáp ứng miễn dịch của cơ thể bị suy giảm. Vậy, khi nào cần dùng thuốc tăng cường miễn dịch?
2. Khi nào cần dùng thuốc tăng cường miễn dịch
Bằng cách làm gia tăng các chức năng hoạt động chung, thuốc tăng cường miễn dịch giúp cơ thể tăng sức đề kháng, từ đó hỗ trợ tăng hệ miễn dịch. Đồng thời, thuốc còn gia tăng đáp ứng miễn dịch hoặc kích thích các cytokine, interleukin giúp tế bào miễn dịch sản sinh ra nhiều kháng thể để chống lại các tác nhân gây bệnh.
Khi cơ thể giảm khả năng đáp ứng do yếu tố tuổi tác, bệnh tật, suy dinh dưỡng…việc sử dụng thuốc tăng hệ miễn dịch là cần thiết bên cạnh việc tiêm vắc-xin chủ động để tạo miễn dịch.
3. Thuốc tăng cường miễn dịch là gì?
Các loại thuốc tăng cường miễn dịch rất đa dạng, bao gồm:
3.1. Các loại vitamin
Thực tế, hệ miễn dịch của cơ thể người bị suy giảm bởi các bệnh lý liên quan đến sự tích tụ của các chất và gốc tự do trong mỡ. Một số vitamin như vitamin C, beta-carotene và vitamin E…có khả năng chống lại gốc tự do, giúp tăng cường sức đề kháng.
Vitamin C có khả năng khử gốc tự do, đồng thời cần thiết cho quá trình tạo ra collagen, sửa chữa mô tế bào và tham gia vào một số phản ứng oxi hóa-khử. Ngoài ra, vitamin C còn đóng vai trò trong chuyển hóa các chất chức năng miễn dịch, tăng cường sức đề kháng với vi khuẩn, bảo vệ sự toàn vẹn mạch máu và hô hấp tế bào.
Vitamin E đóng vai trò là một chất chống oxy hóa, giúp ngăn chặn quá trình oxy hóa các thành phần quan trọng trong tế bào và hình thành các sản phẩm oxy hóa có hại.
Beta-carotene có khả năng khử gốc tự do ở màng lipid của tế bào. Sau khi chuyển hóa thành vitamin A, Beta-carotene trở thành một chất thiết yếu trong cơ thể, giúp chống lại quá trình oxy hóa và bảo vệ tế bào khỏi sự tổn thương. Ngoài ra, chất này cũng được dùng để làm giảm triệu chứng, phòng ngừa ung thư và một số bệnh khác, điều trị suy dinh dưỡng, giảm nguy cơ tử vong và cháy nắng. Đồng thời, beta-carotene cũng góp phần kích thích sản xuất tế bào T trong hệ miễn dịch, từ đó tăng cường sản sinh kháng thể.
3.2. Interferon
Interferon là những cytokinin tự nhiên có khả năng chống virus, chống tăng sinh và điều tiết miễn dịch. Các tác dụng chống virus và chống tăng sinh liên quan đến những thay đổi trong quá trình tổng hợp ARN, ADN cũng như các protein tế bào bao gồm cả những gen tế bào ung thư.
Khả năng chống virus của interferon giúp ức chế quá trình sao chép của virus trong tế bào nhiễm virus. Tác dụng chống tăng sinh giúp ngăn cản sự tăng sinh của tế bào. Trong điều hòa miễn dịch, interferon kích thích hoạt động thực bào của các đại thực bào và tính độc hại tế bào đặc thù của các tế bào lympho đối với các tế bào đích.
Các nhà khoa học hiện nay đã xác định có ba nhóm Interferon chính bao gồm alpha, beta và gamma. Trong đó, mỗi nhóm này có tác dụng điều trị đặc thù dựa trên tình trạng bệnh lý.
3.3. Nguyên tố vi lượng
Kẽm, selen…là các nguyên tố vi lượng có tác dụng tăng cường hệ miễn dịch. Kẽm đóng vai trò quan trọng trong việc cân bằng nội tiết, tăng hệ miễn dịch, đồng thời hỗ trợ tái tạo tóc và da.
Đặc biệt, kẽm rất cần thiết cho phụ nữ mang thai và trẻ em. Với đặc tính chống oxy hóa, kẽm có khả năng làm chậm quá trình lão hóa, tăng cường sức đề kháng, nhanh chóng hồi phục vết thương, tăng trưởng và cải thiện sức khỏe tổng thể từ đó tăng đáp ứng miễn dịch. Hơn nữa, kẽm còn giúp tuyến ức tăng hệ miễn dịch khi kết hợp với các vitamin A, B6, E.
Trong cơ thể người, selen là thành phần không thể thiếu của các enzym và chất chống oxy hóa, đồng thời góp phần quan trọng vào hệ thống chống oxy hóa nhờ tham gia vào nhiều quá trình sinh học.
Ngoài ra, một số loại thực phẩm và thảo dược như tỏi, hành, kinh giới, nho và ginkgo biloba …chứa chất chống oxy hóa cũng có tác dụng tăng cường miễn dịch. Tỏi, hành, kinh giới chứa nhiều flavonoid giúp ngăn ngừa sự phát triển của virus và hạn chế hình thành các gốc tự do trong cơ thể.
Hạt nho với lượng proanthocyanidins dồi dào bảo vệ vitamin E khỏi sự hao hụt. Các thành phần trong ginkgo biloba bao gồm ginkgolides và flavonoid như quercetin hỗ trợ giảm thiểu tác hại của quá trình oxy hóa, cải thiện khả năng chống oxy hóa của cơ thể.
4. Cách sử dụng thuốc tăng cường miễn dịch
Vitamin và khoáng chất nên được bổ sung qua thực phẩm bằng cách ăn nhiều rau xanh và trái cây. Việc bổ sung thuốc tăng cường miễn dịch chỉ nên thực hiện đối với những người thiếu hụt các chất này. Nếu dùng thuốc tăng hệ miễn dịch quá mức, cơ thể sẽ gặp phải các hậu quả do thừa các chất hoặc gây rối loạn.
Khi dư thừa canxi, thai nhi sẽ bị cốt hóa, sỏi thận do canxi tích tụ ở thận và xơ vỡ mạch máu do canxi đọng ở mạch máu cũng như nguy cơ tăng huyết áp. Đối với người cao tuổi, lượng canxi dư thừa ở vỏ não làm tăng nguy cơ mắc hội chứng Alzheimer.
Các Interferon chỉ nên được sử dụng trong những trường hợp thực sự cần thiết và đúng thời điểm. Điều này có nghĩa là interferon chỉ được sử dụng khi virus viêm gan B đang phát triển mạnh mẽ và có các triệu chứng lâm sàng, còn nếu cơ thể đã có đủ miễn dịch tự nhiên khống chế virus ở dạng bất hoạt không có triệu chứng thì không cần sử dụng.
5. Lưu ý khi sử dụng các cách tăng cường hệ miễn dịch
Bên cạnh câu hỏi khi nào cần dùng thuốc tăng cường miễn dịch thì việc lưu ý gì khi sử dụng cũng được nhiều người quan tâm. Các loại thuốc tăng hệ miễn dịch chỉ nên được sử dụng khi có sự chỉ định và hướng dẫn rõ ràng từ bác sĩ điều trị. Dù là vitamin hay khoáng chất, người bệnh cũng không nên tự ý sử dụng.
Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều sản phẩm được quảng cáo là giúp tăng cường miễn dịch thông qua nhiều cơ chế khác nhau nhưng phần lớn trong số đó chưa được chứng minh về hiệu quả thực tế trên lâm sàng.
Bên cạnh đó, bất kỳ chất nào đưa vào cơ thể đều có khả năng gây ra những tác dụng phụ không mong muốn. Do đó, người bệnh nên cẩn trọng và tránh sử dụng các sản phẩm này bừa bãi hoặc lạm dụng.
Để tránh lãng phí tiền bạc và không đạt được hiệu quả như mong đợi, người bệnh cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi sử dụng các sản phẩm quảng cáo là giúp tăng hệ miễn dịch bởi vì việc sử dụng quá liều có thể dẫn đến rối loạn trong cơ thể.
Khi cho trẻ uống bất kỳ loại thuốc nào để tăng hệ miễn dịch, cha mẹ cần đọc kỹ thành phần trong thuốc để tránh bổ sung quá mức các chất, gây nguy cơ quá liều vì quá liều thuốc tăng hệ miễn dịch sẽ dẫn đến ngộ độc và tổn thương gan thận, làm tăng các tác dụng phụ không mong muốn.
Đồng thời, việc cho trẻ uống thuốc tăng hệ miễn dịch kéo dài cũng không được khuyến khích vì làm giảm hiệu quả thuốc và gây nguy hiểm. Trong quá trình sử dụng, cha mẹ cần bảo quản thuốc đúng cách để tránh làm hỏng, gây mất tác dụng hoặc sinh ra các chất có hại cho sức khỏe.
Người bệnh có thể theo dõi website của Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec để tìm thêm thông tin về sức khỏe, dinh dưỡng và làm đẹp, nhằm chăm sóc sức khỏe cho bản thân và gia đình.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
