Bài tập phục hồi chức năng khớp vai giúp thúc đẩy quá trình hồi phục chấn thương vai, đưa bệnh nhân trở lại các hoạt động bình thường. Người bệnh nên tập luyện dưới sự hướng dẫn và giám sát của bác sĩ để quá trình tập diễn ra an toàn và hiệu quả.
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Th.S BSCK I Nguyễn Thị Thanh Bình - Bác sĩ Phục hồi chức năng - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.
1. Nguyên nhân gặp chấn thương khớp vai
Khớp vai được biết đến là khớp có phạm vi vận động lớn nhất trong cơ thể, có khả năng xoay được đến 360 độ. Đây là nơi mà hầu hết các hoạt động của cánh tay bắt nguồn, đảm bảo tính linh hoạt và sự dẻo dai trong các hoạt động hàng ngày của hai tay.
Các chấn thương khớp vai có thể kể đến như: chỏm xương cánh tay trật ra khỏi ổ chảo, hoặc dây chằng, màng bao khớp và sụn viền bị tổn thương, có thể kèm theo việc gãy, vỡ, nứt xương ổ chảo hoặc xương cánh tay.
Nguyên nhân phổ biến của chấn thương khớp vai thường là do va đập mạnh vào vùng vai khi ngã, va đập trực tiếp vào vai, hoặc do các tổn thương nhỏ nhưng lặp đi lặp lại trong các hoạt động hàng ngày hoặc khi tham gia vào các hoạt động thể thao sử dụng vai và tay với mức độ quá mức, gây ra sự lỏng lẻo của dây chằng và màng bao khớp.
Chấn thương khớp vai không chỉ ảnh hưởng đến khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày, làm việc và thể thao của người bệnh mà còn có thể khiến khớp vai bị thoái hoá, làm giảm chức năng của vai trong tương lai.
Ngoài ra, bệnh nhân cũng có thể bị ảnh hưởng tâm lý vì lo sợ khớp vai bị trật khỏi vị trí thêm nhiều lần, làm họ trở nên ngần ngại trong thực hiện bài tập phục hồi chức năng khớp vai cũng như cảm giác đau.
2. Mục tiêu bài tập phục hồi chức năng khớp vai
Sau chấn thương hoặc phẫu thuật, việc thực hiện các bài tập phục hồi chức năng khớp vai rất quan trọng để giúp người bệnh phục hồi và trở lại với các hoạt động hàng ngày một cách bình thường.
Để đảm bảo an toàn và hiệu quả khi thực hiện bài tập phục hồi chấn thương khớp vai, người bệnh cần được hướng dẫn và giám sát bởi bác sĩ, đặc biệt là bác sĩ vật lý trị liệu. Bác sĩ sẽ lựa chọn những động tác phù hợp nhằm tối ưu hóa quá trình phục hồi, dựa trên các mục tiêu cụ thể:
- Tăng cường sức mạnh: Bài tập này nhằm vào việc tăng cường sức mạnh của các cơ xung quanh khớp vai, giúp tăng độ ổn định của khớp và giảm đau, đồng thời giảm nguy cơ tổn thương thêm.
- Tăng tính linh hoạt của khớp vai: Bằng cách kéo căng một số cơ quan trọng, bài tập này giúp giảm đau, phục hồi vận động và tăng tính linh hoạt của khớp vai, đồng thời giúp ngăn ngừa các tổn thương tiềm ẩn.
Các bài tập phục hồi chức năng khớp vai thường tập trung vào các nhóm cơ sau: cơ Delta, cơ Thang, cơ Tròn, cơ Trên gai, cơ Dưới gai, cơ Dưới vai, cơ Nhị đầu (phía trước cánh tay), và cơ Tam đầu (phía sau cánh tay).
3. Các bài tập phục hồi chức năng khớp vai
3.1. Dao động cánh tay
Nhóm cơ tập bao gồm: cơ delta, cơ dưới gai, cơ trên gai, cơ dưới vai.
Hướng dẫn tập như sau:
- Cần đặt tay không phải vào bàn, ghế hoặc một vật cứng để hỗ trợ trong quá trình thực hiện động tác. Tay bị tổn thương có thể được tự do vận động ở bên cạnh cơ thể.
- Đưa cánh tay điều chỉnh nhẹ nhàng như một con lắc theo hướng trước, sau, ngang và vòng tròn.
Lưu ý: Hãy tránh đưa tay quá xa phía sau lưng và hạn chế sự di chuyển bởi khớp gối.
3.2. Động tác bắt chéo tay
Nhóm cơ tập: Phần sau cơ delta, bệnh nhân cần cảm nhận sự căng phần sau vai khi thực hiện động tác.
Cách tập:
- Bắt đầu bằng việc thư giãn khớp vai, sau đó từ từ đưa một tay bắt chéo qua ngực và kéo cánh tay càng xa phía trước càng tốt, giữ cánh tay ở phía trên của khuỷu.
- Giữ và kéo căng trong khoảng 30 giây, sau đó thư giãn trong 30 giây.
- Lặp lại động tác bằng cách thay đổi tay.
Lưu ý: Trong quá trình thực hiện bài tập phục hồi chức năng khớp vai này, hãy tránh kéo hoặc đẩy tại vùng khuỷu tay.
3.3. Động tác xoay trong vai
Nhóm cơ tập: Cơ dưới vai.
Cách tập:
- Sử dụng một cây gậy nhỏ, đặt vào phía sau lưng. Tay đau nắm ở cuối cây gậy, trong khi tay kia cầm vào vị trí gần nhất với tay đau.
- Kéo cây gậy về phía tay lành xa nhất có thể theo chiều dọc, nhưng đảm bảo không gây đau ở khớp vai.
- Giữ trong 30 giây và sau đó thư giãn trong 30 giây. Tiếp theo, thực hiện động tác này 4 lần cho mỗi bên.
Chú ý: Không xoắn hoặc vặn gậy quá mức.
3.4. Động tác xoay ngoài
Nhóm cơ tập: Cơ trên gai và cơ tròn nhỏ.
Cách tập:
- Dùng tay bị đau để nắm một đầu của cây gậy, trong khi tay còn lại nắm đầu còn lại với cả hai khuỷu tay ở góc vuông.
- Di chuyển cây gậy theo chiều dọc sao cho tay đau di chuyển ra phía ngoài tối đa.
- Giữ trong 30 giây, sau đó thư giãn cơ tay và lặp lại động tác. Đảm bảo giữ hông thẳng và không xoắn vặn cây gậy.
3.5. Động tác căng giãn vai tư thế nằm
Nhóm cơ tập: Cơ dưới gai và cơ tròn bé.
Cách tập:
- Nằm nghiêng trên bàn, với thân người được nằm trên cánh tay của bệnh nhân, và có thể đặt đầu lên một chiếc gối để thoải mái.
- Sử dụng tay không đau để đè xuống tay đau cho đến khi bệnh nhân cảm thấy căng ở phần sau trên ngoài của vai.
- Giữ trong khoảng 30 giây, sau đó thư giãn trong 30 giây và lặp lại động tác này 4 lần trong một đợt, và thực hiện 3 đợt trong một ngày.
3.6. Động tác tập chèo thuyền
Nhóm cơ tập: Cơ thang trung và dưới.
Cách tập:
- Sử dụng một dây thun cố định vào tường hoặc một nơi vững chắc, hoặc tại một trung tâm tập thể dục có sẵn dây thun hoặc dây đàn hồi.
- Đứng cách xa vị trí cố định dây thun khoảng 3 bước chân.
- Tay bị tổn thương cầm lấy dây thun và kéo về phía sau với tay gần cơ thể.
Chú ý: Đảm bảo giữ vai chắc chắn trong quá trình tập; không áp đặt lực lên bàn tay hoặc uốn cổ tay xuống.
3.7. Bài tập xương bả vai
Nhóm cơ tập: Cơ thang giữa và cơ răng cưa.
Cách tập:
- Nằm sấp, đặt cánh tay xuống hai bên thân mình, gần mặt giường;
- Dần dần nâng vai lên khỏi mặt giường cao nhất có thể. Giữ trong khoảng 10 giây, sau đó thả lỏng và chuyển sang động tác tiếp theo. Thực hiện khoảng 10 lần.
Lưu ý: Tránh nhấn mạnh vai về phía tai.
3.8. Bài tập co, kéo khớp vai
Nhóm cơ tập: Cơ thang giữa và cơ răng cưa.
Cách tập:
- Nằm trên bàn hoặc giường, để tay đau tự do dọc theo mép của bề mặt.
- Sử dụng tay kia để cầm tạ, từ từ nâng vai lên cao nhất có thể, sau đó hạ xuống.
Chú ý: Tránh nhấc vai gần tai.
3.9. Bài tập co duỗi vai
Các nhóm cơ được tập bao gồm: cơ thang giữa và dưới, cơ trên gai, cơ tròn nhỏ, và cơ delta ngực.
Cách tập:
- Nằm sấp trên bàn hoặc giường, với cánh tay đau bên ngoài mép của bề mặt và có thể vận động tự do.
- Từ từ nâng cánh tay với khuỷu tay thẳng, đưa cánh tay lên tới mức ngang với mắt nếu có thể. Giữ vị trí này khoảng 2-5 giây, sau đó thư giãn trở về vị trí ban đầu.
Chú ý: Bài tập phục hồi chức năng khớp vai này không cần dùng tạ.
3.10. Bài tập xoay trong vai với tư thế nằm nghiêng
Nhóm cơ tập: Cơ dưới vai, cơ tròn lớn
Cách tập:
- Nằm nghiêng trên nền cứng, tay đau ở bên dưới với khuỷu tay vuông góc.
- Từ từ nâng cẳng tay cùng với tạ lên theo hướng ngang với cơ thể, cho phép cánh tay và vai xoay. Sau đó, quay trở lại vị trí ban đầu và tiếp tục thực hiện động tác tiếp theo.
Chú ý: Không xoay cơ thể khi nâng tạ.
3.11. Bài tập xoay ngoài với tay gấp góc 90 độ
Nhóm cơ tập: Cơ trên gai và cơ tròn nhỏ.
Cách tập:
- Sử dụng một dây thun cột vào tường hoặc một vị trí chắc chắn, cũng có thể tập ở một trung tâm tập thể hình có dây thun hoặc dây lò xo;
- Giữ vai và cánh tay ở mỗi góc 90 độ so với thân và cẳng tay. Sau đó, từ từ xoay khuỷu tay và cánh tay (như trong hình) ra xa nhất có thể.
Chú ý: Luôn giữ khuỷu tay ngang bằng vai.
3.12. Bài tập xoay trong với cánh tay, góc 90 độ
- Người tập sử dụng một dải thun như đã mô tả.
- Đứng với cánh tay đau, cầm dải thun, khuỷu tay ở góc vuông và cánh tay nén sát vào cơ thể.
- Chậm rãi xoay cánh tay, kéo dải thun sát vào cổ tay về phía trước của cơ thể.
- Giữ tư thế này khoảng 30 giây, sau đó chậm rãi trở lại vị trí ban đầu và chuẩn bị cho động tác tiếp theo.
- Thực hiện hai lần mỗi ngày, mỗi lần từ 10 đến 15 lần động tác.
3.13. Bài tập xoay ngoài với cánh tay khép và khuỷu gấp 90º
- Người tập sẵn sàng với dụng cụ như đã mô tả, và tư thế tay sẵn sàng.
- Bằng cách nắm dây thun và kéo ra xa nhất có thể. Giữ trong khoảng 30 giây, sau đó quay trở lại tư thế ban đầu, thư giãn và chuẩn bị cho động tác tiếp theo.
- Thực hiện hai lần mỗi ngày, mỗi lần khoảng 10 - 15 lần động tác.
3.14. Bài tập co khuỷu
- Bệnh nhân có thể thực hiện bài tập phục hồi chức năng khớp vai này ở tư thế ngồi hoặc đứng, với tay dọc theo cơ thể.
- Uốn và duỗi khuỷu tay với tay còn lại, nếu không gặp đau bệnh nhân có thể sử dụng tạ nặng 1-3kg.
- Thực hiện hai lần mỗi ngày, mỗi lần khoảng 10-15 động tác.
3.15. Bài tập duỗi khuỷu
- Nâng cánh tay lên cao nhất có thể trong tư thế ngồi hoặc đứng.
- Duỗi thẳng khuỷu, giữ vị trí này khoảng 30 giây, sau đó trở về vị trí ban đầu. Bệnh nhân có thể thực hiện bài tập này với tạ nặng từ 1 đến 3kg.
- Tập luyện hai lần mỗi ngày, mỗi lần khoảng 10 đến 15 động tác.
3.16. Bài tập kéo căng cơ thang
- Tư thế cúi, một tay bám giường, tay đau hướng xuống.
- Nâng cánh tay lên cao nhất có thể, giữ vị trí này khoảng 30 giây, sau đó từ từ hạ tay xuống tư thế ban đầu.
- Bệnh nhân có thể thực hiện bài tập này với tạ nặng từ 1 đến 3kg.
- Tập luyện hai lần mỗi ngày, mỗi lần khoảng 10 đến 15 động tác.
3.17. Bài tập xoay trong – ngoài tư thế nằm
- Tư thế nằm ngửa, cánh tay hình vuông góc với thân người, cẳng tay cũng vuông góc với cánh tay.
- Đưa cẳng tay xuống dưới và giữ trong khoảng 30 giây, sau đó từ từ đưa cẳng tay lên cao nhất có thể.
- Thực hiện bài tập phục hồi chức năng khớp vai này hai lần mỗi ngày, mỗi lần khoảng 10 đến 15 động tác.
3.18. Bài tập xoay ngoài vai tư thế nằm nghiêng
- Tư thế nằm nghiêng với tay đau ở phía trên, khuỷu tay gập lại và cẳng tay nằm phía trước bụng.
- Xoay khuỷu tay để đưa cẳng tay lên cao nhất có thể, giữ trong khoảng 30 giây, sau đó từ từ hạ tay xuống. Nếu cần, có thể sử dụng tạ từ 1 đến 3kg khi thực hiện bài tập.
- Thực hiện bài tập này hai lần mỗi ngày, mỗi lần khoảng 10 đến 15 động tác.
3.19. Bài tập với khăn
Sử dụng một khăn đủ dài để thực hiện các bài tập phục hồi chức năng khớp vai nhằm kéo căng khớp vai:
Bài tập kéo căng khớp vai phía sau:
- Đặt tay đau phía sau lưng và cầm một đầu của khăn, với đầu còn lại của khăn được nắm bởi tay lành và đặt phía trên vùng vai hoặc đỉnh đầu.
- Sử dụng tay phía trên để kéo khăn lên cao nhất có thể, tạo áp lực để căng khớp vai về phía sau. Giữ tư thế này khoảng 15 - 30 giây. Sau đó, từ từ thả lỏng tay và chuẩn bị cho động tác tiếp theo.
Bài tập kéo căng vai phía trước:
- Đứng trong tư thế tương tự, nhưng lần này tập trung vào vai đau ở phía trước.
- Kéo tay phía dưới xuống càng xa càng tốt để căng khớp vai, giữ tư thế này khoảng 15 - 30 giây. Sau đó, thả lỏng tay và chuẩn bị cho động tác tiếp theo.
- Thực hiện mỗi bài tập này 2 lần mỗi ngày, mỗi lần khoảng 10 - 15 lần.
3.20. Bài tập với tường
- Tư thế đối diện tường, bàn tay của cánh tay cần tập được đặt lên tường với khuỷu tay thẳng.
- Cố gắng di chuyển các ngón tay dọc theo tường để cánh tay có thể nâng lên cao nhất, căng khớp vai. Giữ tư thế này trong khoảng 30 giây, sau đó từ từ hạ tay xuống và chuẩn bị cho động tác tiếp theo.
- Thực hiện mỗi lần tập 2 lần mỗi ngày, mỗi lần khoảng 10 - 15 động tác.
3.21. Bài tập nằm ngửa viết chữ
- Người tập nằm ngửa và giữ tư thế như sau: tay đau thẳng lên trời, tay lành gác lên bụng.
- Bắt đầu viết các chữ cái từ A đến Z (chữ hoa) vào không trung, mỗi chữ nên có khoảng cách di chuyển 20cm. Trong quá trình viết, người tập cần giữ cho khuỷu tay, cổ tay, bàn tay và ngón tay không bị di chuyển. Lưu ý sử dụng cánh tay để cử động khớp vai trong khi thực hiện động tác.
- Thực hiện bài tập viết chữ nằm ngửa hai lần mỗi ngày, mỗi lần viết 2 bộ chữ cái.
4. Thời gian luyện tập phục hồi chức năng khớp vai
Chương trình tập này dự kiến kéo dài từ 4 đến 6 tuần, trừ khi được chỉ định điều trị khác.
Sau khi hoàn thành giai đoạn phục hồi, chương trình này nên tiếp tục như một chương trình bảo vệ và duy trì sức khỏe cho vai. Đề xuất thực hiện tập từ 3 đến 5 lần mỗi tuần để duy trì chức năng vận động và sức mạnh của vai.
5. Những lưu ý cần biết khi thực hiện bài tập phục hồi chức năng khớp vai
Trong khi thực hiện các bài tập phục hồi chức năng của khớp vai, người tập cần tuân thủ các hướng dẫn sau đây:
- Tuân thủ kỹ thuật đúng: Điều này sẽ giúp người bệnh tránh nguy cơ đau vai và hỗ trợ khớp vai phục hồi nhanh chóng.
- Thực hiện các bài tập dưới sự hướng dẫn của bác sĩ hoặc chuyên viên vật lý trị liệu để đảm bảo tính chính xác, cường độ và phạm vi di chuyển của các bài tập phù hợp với tình trạng của bệnh nhân.
- Lắng nghe cơ thể của người bệnh trước khi bắt đầu tập: Nếu bệnh nhân cảm thấy quá mệt hoặc gặp phải đau vai nghiêm trọng, hãy dành thời gian nghỉ ngơi và tránh vận động quá sức.
- Tránh nâng và vận chuyển vật nặng bằng tay bị chấn thương.
- Chú ý đến chế độ dinh dưỡng: Bổ sung dinh dưỡng là cần thiết sau chấn thương hoặc phẫu thuật. Điều này sẽ giúp cung cấp đầy đủ dưỡng chất và năng lượng cho quá trình phục hồi của cơ thể.
- Xây dựng một chế độ ăn chứa đựng đủ bột đường, protein, vitamin, khoáng chất và chất béo lành mạnh.
Chấn thương khớp vai là một vấn đề phổ biến. Để giảm thiểu hậu quả của chấn thương này, người bệnh nên tới các bệnh viện chuyên khoa để được chẩn đoán chính xác và đề xuất phương pháp điều trị hiệu quả, giúp hồi phục nhanh chóng.
Trong số các trung tâm y tế, Trung tâm Chấn thương chỉnh hình và Y học thể thao Vinmec là một trong những địa điểm đạt chuẩn FIFA trên toàn cầu và là trung tâm đầu tiên ở Việt Nam. Trung tâm này đầu tư lớn vào công nghệ, bao gồm Trung tâm Nghiên cứu Công nghệ 3D trong Y học và Phòng nghiên cứu và phân tích chuyển động, cung cấp các dịch vụ tối ưu và tiên tiến.
Vinmec đã đạt được sự tiến bộ đáng kể trong lĩnh vực điều trị, áp dụng các kỹ thuật tiên tiến như ánh xạ giải phẫu và phẫu thuật robot, cũng như chăm sóc phục hồi chức năng và dinh dưỡng đặc biệt. Đồng thời, cũng có mối quan hệ hợp tác chặt chẽ với các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực y học thể thao trên toàn thế giới.
Vì vậy, vào ngày 23/03/2022, Liên đoàn Bóng đá Việt Nam (VFF) đã ký kết hợp tác với Vinmec để nâng cao chất lượng dịch vụ y tế cho các cầu thủ trong đội tuyển. Hợp tác này không chỉ tập trung vào việc điều trị chấn thương mà còn bao gồm hoạt động nghiên cứu và đào tạo chuyên môn trong lĩnh vực y học thể thao để cải thiện hiệu suất thi đấu.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
