Bài tập phục hồi chức năng viêm quanh khớp vai là một phần thiết yếu trong quá trình điều trị nhằm giảm đau và cải thiện dần khả năng vận động của bệnh nhân. Chính vì vậy, việc áp dụng các bài tập bài tập phục hồi chức năng khớp vai giúp giảm thiểu các triệu chứng, từ đó giúp người bệnh có thể quay trở lại với cuộc sống bình thường một cách an toàn, hiệu quả.
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thị Thanh Bình - Bác sĩ Phục hồi chức năng - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.
1. Viêm quanh khớp vai: Nguyên nhân và các thể bệnh
Trước khi đi vào các bài tập phục hồi chức năng viêm quanh khớp vai, chúng ta cần làm rõ hơn từ nguyên nhân đến các thể bệnh khác nhau của viêm quanh khớp vai.
Viêm quanh khớp vai là một bệnh thường gặp, đặc biệt ở người trong độ tuổi từ 40 đến 60 với tỷ lệ khoảng 3-5% trong nhóm tuổi này. Bệnh này có xu hướng phổ biến hơn ở nam giới so với nữ giới. Có nhiều hình thức viêm quanh khớp vai, bao gồm:
- Viêm quanh khớp vai đơn thuần: Chủ yếu do viêm gân và viêm dây chằng quanh khớp, biểu hiện qua triệu chứng đau nhưng không hạn chế khả năng vận động vai hay sức mạnh cơ bắp.
- Viêm quanh khớp vai thể cấp: Thường do viêm túi thanh mạc cấp tính gây ra, biểu hiện bởi đau đột ngột và dữ dội, khiến bệnh nhân khó ngủ do đau. Cơn đau có thể lan rộng khắp vai và xuống tay, thậm chí lên cổ hoặc tới bàn tay, làm giảm đáng kể khả năng vận động cánh tay.
- Viêm quanh khớp vai hể giả liệt: Do đứt bán phần hay toàn phần gân cơ chóp xoay, gây đau và mất khả năng vận động chủ động như nâng cánh tay về trước hoặc xoay ngoài.
- Viêm quanh khớp vai thể đông cứng: Xảy ra do co thắt bao khớp và viêm mạn tính, làm dày bao khớp và hạn chế cử động vai theo mọi hướng, đặc biệt là khi thực hiện các động tác như gãi lưng, chống nạnh hay với tay lên cao.
Các nguyên nhân chính của viêm quanh khớp vai bao gồm chấn thương, viêm gân, thoái hóa hoặc vôi hóa phần mềm, thời tiết lạnh ẩm, vận động khớp vai mạnh và đột ngột hoặc các bệnh lý liên quan đến khớp vai và cột sống.
Việc này không chỉ gây đau đớn mà còn ảnh hưởng đến khả năng vận động của người bệnh, làm giảm chất lượng cuộc sống.
2. Phục hồi chức năng và điều trị viêm quanh khớp vai
Mục tiêu chính trong việc phục hồi chức năng cho người bệnh viêm quanh khớp vai bao gồm các yếu tố sau: giảm thiểu cơn đau, tăng cường sức mạnh của các cơ liên quan, mở rộng khả năng vận động của khớp và khắc phục những biến chứng như teo cơ hay cứng khớp. Qua đó, các bài tập phục hồi chức năng giúp người bệnh có thể phục hồi và trở lại với các hoạt động sinh hoạt, lao động và thể thao một cách bình thường.
Các kỹ thuật và phương pháp được áp dụng trong quá trình phục hồi chức năng bao gồm:
2.1 Vật lý trị liệu
Bên cạnh bài tập phục hồi chức năng khớp vai, áp dụng vật lý trị liệu có thể hỗ trợ bệnh nhân giảm đau, chống viêm và cải thiện khả năng vận động.
- Sử dụng nhiệt và sóng để chống viêm: Áp dụng các liệu pháp như đắp Parafin, chiếu hồng ngoại, sử dụng sóng ngắn và siêu âm. Các phương pháp này giúp làm giảm đau, thư giãn cơ, giảm viêm và phòng ngừa xơ dính tại khớp vai.
- Điện phân dẫn thuốc: Phương pháp này sử dụng dòng điện để thúc đẩy quá trình hấp thụ các loại thuốc như Novocain hoặc Salicilat nhằm giảm đau và chống viêm hiệu quả hơn.
- Điện xung: Sử dụng điện xung để thư giãn cơ, giúp giảm bớt cơn đau.
2.2 Vận động trị liệu
Trong quá trình thực hiện các bài tập phục hồi chức năng khớp vai, vận động trị liệu là một phần không thể thiếu, giúp tăng cường khả năng vận động và giảm đau cho bệnh nhân:
- Kéo giãn và di động khớp: Thực hiện các bài tập kéo giãn bao khớp nhằm mục đích mở rộng tầm vận động của khớp.
- Tập chủ động với dụng cụ: Sử dụng các công cụ như gậy, dây kéo, thang tường và ròng rọc trong các bài tập phục hồi chức năng khớp vai. Các bài tập này không chỉ giúp tăng tầm vận động khớp mà còn tập trung vào việc củng cố sức mạnh của các nhóm cơ xung quanh vùng vai.
- Bài tập Codman đong đưa khớp vai: Đây là một bài tập phục hồi chức năng viêm quanh khớp vai trong quá trình vận động trị liệu, giúp bệnh nhân cải thiện khả năng di chuyển của khớp vai, giúp bệnh nhân có thể thực hiện các hoạt động hàng ngày với ít khó khăn hơn.
2.3 Hoạt động trị liệu
Các nhà trị liệu sẽ hướng dẫn bệnh nhân cách thực hiện các hoạt động sử dụng tay một cách an toàn và hiệu quả, bao gồm mặc quần áo, tắm rửa và chải tóc.
3. Bài tập phục hồi chức năng viêm quanh khớp vai
Đây là một chương trình tập luyện nhằm khôi phục lại chức năng của khớp vai. Để đảm bảo an toàn và hiệu quả tối đa, người bệnh nên thực hiện các bài tập phục hồi chức năng viêm quanh khớp vai dưới sự hướng dẫn và giám sát của bác sĩ, đặc biệt là các bác sĩ vật lý trị liệu. Họ sẽ chọn lọc những động tác phù hợp nhất để giúp bệnh nhân phục hồi nhanh chóng và tối ưu.
Chương trình tập luyện bài tập phục hồi chức năng khớp vai sẽ kéo dài từ 4 đến 6 tuần với tần suất tập luyện 3-5 lần mỗi tuần. Điều này giúp duy trì chức năng vận động và tăng cường sức mạnh cho vai trong suốt quá trình điều trị.
3.1 Bài tập dao động cánh tay
Trong quá trình tập luyện bài tập phục hồi chức năng khớp vai, các cơ chính được tác động bao gồm cơ deltoid, cơ dưới gai, cơ trên gai và cơ dưới vai.
Cách thực hiện bài tập:
- Tư thế chuẩn bị: Sử dụng tay lành để bám vào một bề mặt chắc chắn như bàn hoặc ghế để hỗ trợ việc tập luyện. Tay bị ảnh hưởng sẽ thả lỏng và vận động tự do bên cạnh cơ thể. Giữ tư thế người hơi cúi về phía trước, lưng thẳng.
- Thực hiện động tác: Nhẹ nhàng dao động tay đau theo các hướng như trước – sau, ngang và vòng tròn.
Lưu ý: Không dao động tay ra phía sau lưng và tránh để khớp vai bị giới hạn bởi khớp gối trong suốt quá trình tập luyện.
3.2 Bài tập phục hồi chức năng viêm quanh khớp vai: Xoay trong với gậy
Nhóm cơ chính chịu tác động trong bài tập phục hồi chức năng khớp vai này chính là cơ dưới vai.
Cách thực hiện bài tập:
- Tư thế chuẩn bị: Sử dụng một cây gậy nhỏ đặt phía sau lưng. Tay bị đau sẽ nắm ở phần cuối của cây gậy, còn tay lành nắm gần vị trí tay đau nhất.
- Thực hiện động tác. Tay lành kéo cây gậy từ từ theo chiều dọc, đẩy tay bị đau ra xa nhất có thể mà không gây ra cảm giác đau nhức ở khớp vai.
- Giữ tư thế: Duy trì tư thế này trong 30 giây, sau đó thư giãn 30 giây và lặp lại động tác.
Lưu ý: Không nên vặn xoắn cây gậy trong quá trình tập luyện để tránh gây thêm tổn thương.
3.3 Bài tập xoay ngoài với gậy
Cơ chính chịu tác động trong bài tập phục hồi chức năng khớp vai này là cơ trên gai và cơ tròn nhỏ.
Cách thực hiện:
- Tư thế chuẩn bị: Cầm một đầu gậy bằng tay bị đau, tay lành cầm đầu còn lại. Cả hai khuỷu tay cần giữ ở góc vuông.
- Thực hiện động tác: Di chuyển gậy theo chiều dọc, sao cho tay bị đau được đẩy ra phía ngoài tối đa có thể mà không gây đau.
- Giữ tư thế: Duy trì tư thế này trong 30 giây, sau đó thả lỏng cơ tay và lặp lại động tác.
Lưu ý: Giữ hông thẳng và tránh xoắn vặn gậy để đảm bảo động tác đúng và an toàn.
3.4 Bài tập kéo căng tư thế nằm
Cơ chính được tác động trong bài tập phục hồi chức năng viêm quanh khớp vai này là cơ trên gai và cơ tròn nhỏ.
Cách thực hiện:
- Tư thế chuẩn bị: Nằm nghiêng với vai bị đau nằm ở phía dưới. Cánh tay của vai đau vuông góc với thân người, khuỷu tay gập 90 độ và đầu được đặt lên gối để thoải mái.
- Thực hiện động tác: Dùng tay khỏe hỗ trợ xoay tay bị đau nhẹ nhàng ép xuống giường mà không gây ra cảm giác đau.
- Giữ tư thế: Duy trì tư thế này trong 30 giây, sau đó thư giãn 30 giây rồi lặp lại động tác.
Lưu ý: Không gập cổ tay hoặc tạo áp lực lên khớp cổ tay trong quá trình tập luyện.
3.5 Bài tập phục hồi chức năng khớp vai: Chèo thuyền
Các cơ bậc thang giữa và dưới là những nhóm cơ chính được chịu lực trong bài tập này.
Cách thực hiện bài tập:
- Tư thế chuẩn bị: Dùng một dây thun và cột chặt vào một điểm cố định trên tường, hoặc sử dụng dây thun tại một trung tâm thể hình.
- Vị trí tập: Đứng cách điểm cố định của dây thun khoảng ba bước chân.
- Thực hiện động tác: Tay bị đau cầm lấy dây thun và nhẹ nhàng kéo dây về phía sau, giữ tay sát vào thân mình.
Lưu ý: Trong quá trình tập, cần giữ vai ổn định để tránh chấn thương và tăng cường hiệu quả của bài tập.
3.6 Bài tập xoay ngoài với tay gấp 90 độ
Các cơ trên gai và cơ tròn nhỏ là nhóm cơ chính chịu tác động trong bài tập phục hồi chức năng viêm quanh khớp vai này.
Cách thực hiện bài tập:
- Chuẩn bị: Sử dụng một sợi dây thun giống như trong bài tập chèo thuyền, cố định dây vào một điểm chắc chắn.
- Tư thế tập: Đứng thẳng, giữ vai và cánh tay tạo thành góc 90 độ so với thân mình và cẳng tay cũng tạo góc 90 độ so với cánh tay.
- Thực hiện động tác: Từ tư thế này, từ từ xoay khuỷu tay và cánh tay ra xa cơ thể đến mức tối đa có thể, giống như hình minh họa.
Lưu ý: Trong quá trình tập, cần giữ khuỷu tay luôn ngang hàng với vai để đảm bảo động tác chính xác và tránh gây chấn thương.
3.7 Bài tập tập phục hồi chức năng khớp vai: Xoay trong với giải thun
Các cơ chính chịu tác động trong bài tập phục hồi chức năng viêm quanh khớp vai này bao gồm cơ ngực lớn và cơ dưới gai.
Cách thực hiện bài tập:
- Chuẩn bị: Sử dụng một dải thun, tương tự như trong bài tập chèo thuyền.
- Tư thế tập: Đứng thẳng, tay đau cầm dải thun, giữ khuỷu tay vuông góc với thân và ép cánh tay sát vào cơ thể.
- Thực hiện động tác: Từ tư thế này, xoay thân mình và từ từ kéo dải thun ra phía trước, sát với thân mình. Giữ vị trí này khoảng 30 giây, sau đó từ từ trở lại vị trí ban đầu và chuẩn bị thực hiện động tác lần tiếp theo.
Lưu ý: Trong suốt quá trình tập luyện, luôn giữ khuỷu tay ép sát vào bên thân mình.
3.8 Bài tập xoay ngoài với giải thun
Các cơ chính chịu tác động trong bài tập phục hồi chức năng khớp vai này là cơ trên gai, cơ tròn nhỏ và cơ Deltoid phần trước.
Cách thực hiện bài tập:
- Chuẩn bị: Sử dụng dây thun như trong bài tập chèo thuyền và tư thế tay chuẩn bị như bài tập trên.
- Thực hiện động tác: Từ tư thế này, giữ dây thun và từ từ kéo ra phía ngoài, đảm bảo cánh tay vẫn ép sát vào cơ thể. Giữ vị trí kéo căng này khoảng 30 giây.
- Thư giãn và lặp lại: Sau khi giữ khoảng 30 giây, từ từ thả lỏng và chuẩn bị thực hiện động tác lần tiếp theo.
Lưu ý: Trong suốt quá trình tập luyện, hãy đảm bảo rằng cánh tay luôn ép sát vào cơ thể.
3.9 Bài tập co khuỷu tay
Cơ chính chịu tác động trong bài tập phục hồi chức năng khớp vai này là cơ nhị đầu.
Cách thực hiện bài tập:
- Tư thế tập: Chúng ta có thể tập ở tư thế đứng hoặc ngồi.
- Chuẩn bị dụng cụ: Sử dụng tạ tay với trọng lượng khoảng 1-3kg.
- Thực hiện động tác: Cầm tạ trong tay, giữ cẳng tay sát vào thân. Từ từ co và duỗi khuỷu tay.
Lưu ý: Khi tập, hãy thực hiện các động tác một cách chậm rãi và kiểm soát. Tránh tập quá nhanh hoặc vặn cẳng tay để ngăn ngừa chấn thương.
3.10 Bài tập duỗi khuỷu tay
Cơ chính chịu tác động trong bài tập phục hồi chức năng khớp vai này là cơ tam đầu.
Cách thực hiện bài tập:
- Tư thế tập: Mọi người có thể chọn tập ở tư thế đứng hoặc ngồi với tạ tay.
- Thực hiện động tác: Giơ tay lên cao trên đầu, cầm tạ. Co duỗi khuỷu tay từ từ đưa tạ ra sau đầu. Giữ tạ ở vị trí co khuỷu trong khoảng 2 giây, sau đó duỗi khuỷu tay và nâng tạ trở lại vị trí bắt đầu.
Lưu ý: Trong suốt quá trình tập, hãy giữ chắc cơ bụng và tạ không chạm vào lưng.
3.11 Bài tập kéo căng cơ thang
Cơ chính chịu tác động trong bài bài tập phục hồi chức năng khớp vai này bao gồm cơ thang, cơ Deltoid và cơ trên gai.
Cách thực hiện bài tập:
Tư thế tập: Quỳ gối trên giường hoặc bám vào một vật đỡ, giữ lưng cúi về phía trước.
- Chuẩn bị dụng cụ: Cầm tạ tay có trọng lượng từ 1-3kg.
- Thực hiện động tác: Từ tư thế quỳ, từ từ dang ngang cánh tay đang cầm tạ ra hai bên, sao cho cánh tay song song với mặt sàn. Giữ tư thế này khoảng 3-5 giây, sau đó từ từ hạ cánh tay và tạ về vị trí ban đầu.
Lưu ý: Trong suốt quá trình tập luyện, hãy chọn trọng lượng tạ vừa sức và trọng lượng vừa phải, tập với tạ quá nặng có thể làm mất kiểm soát trong động tác hoặc gây tổn thương.
3.12 Bài tập xương bả vai
Các cơ chính được tác động trong bài tập phục hồi chức năng viêm quanh khớp này là cơ bậc thang giữa và cơ răng cưa.
Cách thực hiện bài tập:
Tư thế tập: Nằm sấp trên mặt giường hoặc một tấm thảm tập, đặt cánh tay dọc theo hai bên thân mình, vai gần sát mặt giường.
- Thực hiện động tác: Từ từ nâng vai lên khỏi mặt giường càng cao càng tốt. Khi đã đạt độ cao tối đa, giữ nguyên tư thế này trong khoảng 10 giây.
- Thư giãn và lặp lại: Sau khi giữ tư thế nâng vai, từ từ hạ vai trở lại vị trí ban đầu và thư giãn. Lặp lại động tác này khoảng 10 lần.
Lưu ý: Không nhún vai lên gần tai để tránh gây căng thẳng không cần thiết lên cổ và vai.
3.13 Bài tập co, kéo khớp vai
Các cơ chính được tác động trong bài tập phục hồi chức năng khớp vai này là cơ bậc thang giữa và cơ răng cưa.
Cách thực hiện bài tập:
- Tư thế tập: Nằm ngang trên bàn hoặc giường, để tay bị đau thả lỏng tự do xuống bên cạnh giường.
- Chuẩn bị dụng cụ: Cầm một quả tạ phù hợp với khả năng.
- Thực hiện động tác: Từ từ nâng vai lên càng cao càng tốt bằng cách sử dụng lực của tay cầm tạ, sau đó từ từ hạ vai trở lại vị trí ban đầu.
Lưu ý: Khi thực hiện bài tập, đảm bảo không nhún vai lên gần tai.
3.14 Bài tập co duỗi vai
Các cơ chính chịu tác động trong bài tập bài tập phục hồi chức năng viêm quanh khớp vai này bao gồm cơ thang giữa và dưới, cơ trên gai, cơ tròn nhỏ và cơ deltoid ngực.
Cách thực hiện bài tập:
- Tư thế tập: Nằm sấp trên bàn hoặc giường, để cánh tay bị đau thả lỏng bên ngoài mép giường để có thể vận động tự do.
- Thực hiện động tác: Từ từ nâng cánh tay đang thả lỏng lên, giữ khuỷu tay thẳng, nâng tay lên cho đến khi tay ngang tầm mắt hoặc cao nhất có thể. Giữ tư thế này khoảng 2-5 giây rồi thư giãn trở về vị trí ban đầu.
Lưu ý: Khi tập luyện, sử dụng trọng lượng nhẹ nhất, không cần dùng tạ.
3.15 Bài tập xoay trong và ngoài tư thế nằm
Các cơ chính chịu tác động trong bài tập phục hồi chức năng viêm quanh khớp vai này là cơ deltoid trước, cơ ngực và cơ dưới vai.
Cách thực hiện bài tập:
- Tư thế tập: Nằm ngửa trên một nệm cứng.
- Chuẩn bị tư thế tay: Dang tay đau ra một góc 90 độ so với cơ thể, sau đó gấp khuỷu tay sao cho cánh tay tạo thành góc vuông với cẳng tay và các ngón tay hướng lên trên.
- Thực hiện động tác: Từ tư thế này, vận động cẳng tay lên xuống nhẹ nhàng, chỉ di chuyển trong một góc tối đa khoảng 45 độ so với phương ngang.
Lưu ý: Để tăng độ kháng lực và hiệu quả của bài tập, chúng ta có thể sử dụng tạ tay.
3.16 Bài tập xoay ngoài vai tư thế nằm nghiêng
Các cơ chính chịu tác động trong bài bài tập phục hồi chức năng viêm quanh khớp vai này là cơ trên gai, cơ tròn nhỏ và cơ deltoid phần sau.
Cách thực hiện bài tập:
- Tư thế tập: Nằm nghiêng trên một mặt phẳng cứng, với tay đau ở phía trên. Giữ cánh tay sát vào thân mình và cẳng tay tạo một góc 90 độ với cánh tay. Bàn tay nên cầm một quả tạ nhẹ.
- Thực hiện động tác: Từ từ nâng cẳng tay lên, đồng thời cho phép cánh tay và khớp vai thực hiện một chuyển động xoay nhẹ, cho đến khi cánh tay đặt ngang mặt phía trên của cơ thể. Sau đó, từ từ hạ cẳng tay trở lại vị trí ban đầu.
Lưu ý: Trong quá trình tập luyện, hãy chắc chắn không xoay cả phần lưng khi nâng tay lên.
3.17 Bài tập xoay trong vai tư thế nằm nghiêng
Cơ chính chịu tác động trong bài tập phục hồi chức năng viêm quanh khớp này là cơ dưới vai và cơ tròn lớn.
Cách thực hiện bài tập:
- Tư thế tập: Nằm nghiêng trên nền cứng, tay đau ở phía dưới, khuỷu tay tạo góc vuông so với cánh tay.
- Thực hiện động tác: Cầm một quả tạ nhỏ trong tay. Từ từ nâng cẳng tay lên theo chiều ngang của cơ thể, đồng thời cho phép cánh tay và vai thực hiện một chuyển động xoay nhẹ. Sau khi đạt độ cao nhất, từ từ hạ cẳng tay trở lại vị trí ban đầu.
Lưu ý: Trong suốt quá trình tập luyện, đảm bảo không xoay người hoặc thân mình khi nâng tạ lên.
Đây là những thông tin vô cùng hữu ích cũng như một số bài tập phục hồi chức năng viêm quanh khớp vai hiệu quả. Luyện tập thường xuyên, đúng cách và điều độ không chỉ giúp tăng khả năng phục hồi chức năng của khớp vai mà còn đảm bảo sức khỏe tổng thể của cơ thể. Việc tham khảo ý kiến bác sĩ là rất quan trọng để chọn lựa các bài tập phù hợp với tình trạng sức khỏe cá nhân.
Trung tâm Chấn thương chỉnh hình và Y học thể thao Vinmec là đơn vị tiên phong tại Việt Nam trong việc ứng dụng công nghệ cao và tiếp cận các phương pháp điều trị tiên tiến. Với việc được trang bị các công nghệ như 3D Technology in Medicine Center (Trung tâm nghiên cứu Công nghệ 3D trong Y học), Motion Analysis Lab (Phòng nghiên cứu, phân tích chuyển động) không chỉ đáp ứng chuẩn mực quốc tế mà còn là nơi đào tạo và nghiên cứu hàng đầu trong khu vực.
Vinmec đã đạt được nhiều đột phá trong điều trị, đặc biệt là nhờ việc ứng dụng các kỹ thuật tiên tiến và cá thể hóa quy trình điều trị. Những công nghệ như ánh xạ giải phẫu, phẫu thuật chính xác bằng robot, cùng với các chương trình phục hồi chức năng và dinh dưỡng chuyên sâu đã giúp Vinmec tạo nên sự khác biệt. Ngoài ra, Vinmec còn có mạng lưới hợp tác với các chuyên gia y học thể thao quốc tế.
Nhờ những thành tựu đó, vào ngày 23/03/2022, Liên đoàn Bóng đá Việt Nam (VFF) đã chính thức ký kết hợp tác với Vinmec nhằm nâng cao chất lượng y tế cho các cầu thủ đội tuyển. Bên cạnh việc điều trị chấn thương để đảm bảo thể lực thi đấu, thỏa thuận này còn tập trung vào nghiên cứu và đào tạo chuyên môn y học thể thao một cách bài bản và chuyên nghiệp, nhằm nâng cao chất lượng chuyên môn trong lĩnh vực này.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
