Đau xương cụt là một tình trạng thường gặp, gây ra cảm giác khó chịu ở vùng dưới cùng của cột sống. Mặc dù đa số trường hợp không ảnh hưởng quá lớn đến cuộc sống hàng ngày nhưng khi cơn đau trở nên dữ dội và kéo dài, tình trạng này có thể gây ra nhiều bất tiện, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
Bài viết của Giáo sư, Tiến sĩ, Bác sĩ Philippe Macaire - Cố vấn cấp cao về Gây mê Giảm đau, Hệ thống Y tế Vinmec - Khoa Gây mê giảm đau - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.
1. Xương cụt là gì?
Nằm dưới xương cùng, phần cuối cùng của cột sống là xương cụt - được cấu tạo từ 3 đến 5 đốt sống gắn kết chặt chẽ với nhau. Đây chính là nơi bám của nhiều gân, cơ và dây chằng. Khi ngồi, cả xương cụt lẫn ụ ngồi – hai bộ phận tạo thành đáy tiểu khung – phải chịu toàn bộ trọng lượng cơ thể.
Ở 2/3 người trưởng thành, xương cụt không hướng thẳng xuống mà hơi cong. Tuy nhiên, nếu độ cong này vượt quá mức bình thường, đau nhức sẽ là hệ quả khó tránh khỏi.
2. Diễn biến thường gặp khi đau xương cụt?
Cơn đau xương cụt (coccydynia) có thể biểu hiện từ mức độ âm ỉ cho đến đau nhói, kéo dài trong nhiều tuần, thậm chí nhiều tháng hoặc lâu hơn. Cơn đau thường trở nên trầm trọng hơn khi thực hiện các hoạt động như ngồi, đứng, đi cầu hoặc quan hệ tình dục. Mặc dù vậy, phần lớn các trường hợp đau xương cụt đều có thể cải thiện và không kéo dài suốt đời, đặc biệt khi áp dụng các biện pháp điều trị tại nhà.
Trong cộng đồng, đau xương cụt là một vấn đề sức khỏe phổ biến. Phái nữ có tỷ lệ mắc chứng đau này cao hơn gấp 5 lần so với nam giới. Người lớn và thanh thiếu niên cũng dễ gặp phải tình trạng này hơn trẻ em.
Đặc biệt, những người thừa cân, béo phì có nguy cơ đau xương cụt cao gấp 3 lần so với những người có cân nặng ổn định. Thêm vào đó, quá trình giảm cân quá nhanh ở nhóm người này có thể gây ra những tổn thương không mong muốn.
3. Nguyên nhân gây đau xương cụt là gì?
Nguyên nhân gây đau xương cụt có thể do:
- Ngoại lực tác động: Chẳng hạn như bị ngã, dẫn đến các tổn thương như bầm tím, gãy hoặc trật khớp xương cụt.
- Nội lực tác động: Như quá trình sinh nở khó khăn hoặc thói quen ngồi lâu trên bề mặt cứng, hẹp.
- Các yếu tố khác: Bao gồm nhiễm trùng, áp-xe hoặc sự hình thành khối u.
Những nguyên nhân cụ thể gây đau xương cụt sẽ được bác sĩ phân tích một cách chi tiết như sau:
- Chấn thương do ngã: Ngã ngửa ra sau, dù là do trượt chân, ngã từ thang hay tựa ghế quá xa, đều có thể gây ra những chấn thương không mong muốn ở vùng xương cụt. Tùy vào mức độ nghiêm trọng, người bị nạn có thể gặp phải các tình trạng như bầm tím, gãy xương hoặc trật khớp.
- Chấn thương do áp lực liên tục lặp lại: Những môn thể thao cần sự dốc người về phía trước và phía sau như đạp xe, chèo thuyền khiến cột sống bị kéo căng. Sự lặp lại quá nhiều động tác này có thể dẫn đến tình trạng căng quá mức các mô xung quanh xương cụt.
- Mang thai/ Sinh con: Trong ba tháng cuối thai kỳ, cơ thể người mẹ sản sinh ra một loại hormone đặc biệt có tác dụng làm mềm vùng khớp nối giữa xương cùng và xương cụt. Cơ chế này cho phép xương cụt có thể di chuyển khi cần, tạo điều kiện thuận lợi cho việc sinh con. Tuy nhiên, quá trình này cũng đồng thời kéo theo việc các cơ và dây chằng xung quanh xương cụt bị căng giãn quá mức, dẫn đến tình trạng đau nhức. Lực căng quá mức tác động lên các mô mềm khiến chúng mất đi khả năng nâng đỡ xương cụt một cách chính xác.
- Béo phì: Tình trạng béo phì làm gia tăng áp lực lên xương cụt, khiến xương cụt bị đẩy về phía sau, lệch khỏi vị trí bình thường. Sự di lệch này chính là yếu tố gây ra các cơn đau nhức ở xương cụt.
- Thiếu cân: Việc thiếu mỡ ở mông khiến xương cụt cọ xát trực tiếp vào các cơ, dây chằng và gân, gây viêm các mô mềm, dẫn đến tình trạng đau xương cụt.
- Ngồi nhiều trên bề mặt cứng/hẹp: Việc ngồi quá lâu trên những bề mặt cứng hoặc hẹp có thể làm tăng đáng kể cảm giác đau nhức ở xương cùng. Để giảm thiểu tình trạng này, chúng ta nên thường xuyên thay đổi tư thế bằng cách đứng lên, đi lại và thực hiện các động tác giãn cơ. Ngoài ra, việc lựa chọn một chỗ ngồi êm ái, thoải mái hơn hoặc sử dụng ghế có đệm cũng là một giải pháp hiệu quả.
- Ung thư: Ung thư, trong một số trường hợp hiếm hoi, có thể biểu hiện qua triệu chứng đau nhức xương.
- Do bệnh lý: Bên cạnh những chấn thương thông thường, đau xương cụt còn có thể bắt nguồn từ các bệnh lý nghiêm trọng hơn như hội chứng Levator, rối loạn chức năng sàn chậu, thoái hóa đĩa đệm thắt lưng.
Mặc dù đã xác định được nhiều yếu tố có thể gây ra đau xương cụt nhưng thực tế cho thấy, có tới 1/3 số trường hợp đau xương cụt vẫn chưa rõ nguyên nhân.
4. Các triệu chứng của đau xương cụt là gì?
Bệnh nhân đau xương cụt có thể gặp phải các triệu chứng như sau:
- Người bệnh thường cảm thấy đau nhức hoặc đau nhói ở vùng xương cụt.
- Cơn đau có xu hướng tăng lên đáng kể khi thay đổi tư thế từ ngồi sang đứng.
- Việc ngồi lâu một chỗ cũng khiến cơn đau trở nên dữ dội hơn.
- Đau khi đi cầu.
- Đau khi quan hệ tình dục.
Do trọng lượng thai nhi ngày càng tăng, phần lớn áp lực dồn xuống khoang tiểu khung, gây đau xương cụt. Đây cũng là một trong những dấu hiệu mang thai ở phụ nữ. Ngoài ra, vào kỳ kinh nguyệt, cơn đau xương cụt thường trở nên dữ dội hơn. Bên cạnh đó, đau trực tràng cũng có thể là nguyên nhân gây đau xương cụt mãn tính.
5. Bị đau xương cụt có nguy hiểm không?
Đau xương cụt gây ra không ít phiền toái cho cuộc sống hàng ngày của người bệnh. Các hoạt động sinh hoạt thường ngày như đi lại, ngồi, đứng, thậm chí cả việc xoay người cũng trở nên khó khăn và đau đớn.
Cơn đau có thể trở nên trầm trọng hơn khi đi vệ sinh, đặc biệt là khi bị táo bón, quan hệ tình dục hoặc tập luyện thể thao. Ở nữ giới, kỳ kinh nguyệt cũng trở nên khó chịu hơn do tình trạng này. Vì vậy, khi xuất hiện các dấu hiệu bất thường như đau vùng mông gần xương cụt, người bệnh nên đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
6. Phương pháp chẩn đoán
Khi một người đến khám vì đau xương cụt, các bác sĩ sẽ tiến hành khám kỹ lưỡng. Đầu tiên, người khám sẽ được hỏi về tiền sử bệnh lý và các chấn thương gần đây, chẳng hạn như việc té ngã hoặc sinh nở. Sau đó, bác sĩ sẽ tiến hành khám trực tiếp, kiểm tra kỹ vùng xương cụt để tìm các dấu hiệu bất thường như gãy xương, biến dạng, khối u hoặc áp-xe (nhiễm trùng).
Việc sờ nắn xương cụt và khớp xương cùng-cụt là một phần quan trọng trong quá trình khám này. Tuy nhiên, để có kết luận chính xác, trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm hình ảnh.
- Chụp X-quang.
- Chụp cắt lớp vi tính.
- Chụp cộng hưởng từ MRI.
- Đo mật độ xương.
7. Phương pháp điều trị đau xương cụt
Đa số trường hợp, cơ thể tự hồi phục mà không cần đến bất kỳ phương pháp điều trị nào. Việc thường xuyên vận động nhẹ nhàng bằng cách đứng lên đi lại sẽ giúp giảm áp lực lên xương cụt, từ đó cải thiện cơn đau. Ngoài ra, việc điều chỉnh tư thế ngủ sang nằm nghiêng cũng góp phần làm giảm các cơn đau.
Đau xương cụt tác động tiêu cực đến nhiều hoạt động hàng ngày như ngồi, lái xe, cúi người hay thậm chí cả khi ngủ. Ở những trường hợp nghiêm trọng, cơn đau có thể làm giảm chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên 90% số người cần điều trị có thể cải thiện tình trạng bằng các phương pháp điều trị tại nhà. Các phương pháp này bao gồm:
- Để giảm đau và sưng, hãy sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như ibuprofen.
- Giảm thời gian ngồi và khi ngồi nên nghiêng người về phía trước.
- Tắm nước ấm giúp giãn cơ và giảm đau nhức.
- Sử dụng đệm ngồi hình nêm hoặc đệm hình “bánh donut” cho xương cùng để hỗ trợ tư thế ngồi.
- Dùng thuốc làm mềm phân để giảm đau rát khi đi đại tiện.
- Thực hiện các bài tập giãn cơ và duỗi thẳng cơ thắt lưng và tiểu khung.
- Chườm nóng hoặc lạnh lên vùng thắt lưng, mỗi lần không quá 20-30 phút, nhiều lần trong ngày.
- Nên mặc quần áo rộng rãi, thoải mái.
Điều trị ngoại trú cho bệnh nhân đau xương cụt thường bao gồm:
- Để giảm đau vùng xương cụt, các bác sĩ sử dụng phương pháp phong bế dẫn truyền thần kinh dưới sự hỗ trợ của siêu âm. Thuốc gây tê cục bộ và corticosteroid được tiêm vào dây thần kinh xương cụt nhằm làm tê liệt tại chỗ và giảm viêm, giúp cơn đau tạm thời biến mất ngay sau khi thực hiện. Đối với các trường hợp đau mãn tính, thuốc gây tê thần kinh bằng độc tố thần kinh như neurotoxin có thể được sử dụng để kiểm soát cơn đau trong một thời gian dài, thường kéo dài vài tháng.
- Mặc dù trị liệu mát-xa có thể làm giảm đau nhưng hiệu quả thường chỉ là nhất thời.
- Thực hiện các bài tập giãn cơ và điều chỉnh tư thế dưới sự hướng dẫn chuyên môn của bác sĩ vật lý trị liệu.
- Bác sĩ chuyên khoa thần kinh cột sống có khả năng điều chỉnh lại vị trí trục xương cụt khi vị trí này bị lệch quá mức về phía trước hoặc phía sau.
- Hiếm khi có trường hợp cần phải tiến hành phẫu thuật.
Trong quá trình mang thai, nhiều phụ nữ thường gặp phải tình trạng đau xương cụt. Cơn đau này có thể xuất hiện khi ngồi lâu, hoặc thậm chí khi đứng lên đi lại. Nguyên nhân chính gây ra tình trạng này là do sự phát triển của thai nhi trong bụng mẹ đã tạo ra một áp lực đáng kể lên vùng xương cụt.
Để giảm thiểu cơn đau này, bác sĩ vật lý trị liệu thường khuyên các bà bầu nên nằm nghiêng khi ngủ và ngồi trên đệm. Hai biện pháp này có tác dụng làm giảm áp lực lên xương cụt, từ đó giúp giảm thiểu đáng kể cảm giác đau.
8. Khi nào thì nên đi khám bác sĩ?
Nếu các cơn đau xương cụt không thuyên giảm sau một vài tuần điều trị tại nhà hoặc quá nghiêm trọng, bạn nên đi khám bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời. Không cần phải chịu đựng những cơn đau kéo dài, hãy chủ động chăm sóc bản thân bằng các biện pháp tại nhà và tham khảo ý kiến bác sĩ để lựa chọn phương pháp điều trị ngoại trú phù hợp.
Bài viết này đã cung cấp những kiến thức chi tiết về nguyên nhân gây ra và phương pháp điều trị hiệu quả cho tình trạng đau xương cụt. Mọi thắc mắc cần được giải đáp, bạn đừng ngần ngại liên hệ với bác sĩ tại Vinmec để được tư vấn và hỗ trợ sức khỏe tốt nhất.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
