Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Vũ Huy Hoàng - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.
Chụp cắt lớp vi tính gan có dựng hình đường mật là một phương tiện chẩn đoán hình ảnh hiện đại với nguyên lý hoạt động dựa trên kỹ thuật chụp CT gan cổ điển. Đây là phương tiện được ưu tiên trong việc chẩn đoán các bệnh lý gan mật nói chung và những tổn thương gan nói riêng. Tuy nhiên, dựng hình đường mật còn có thể thực hiện được bằng kỹ thuật chụp cộng hưởng từ với độ phân giải cao hơn so với chụp cắt lớp vi tính gan và hứa hẹn được chỉ định phổ biến hơn trong tương lai.
1. Tổng quan về chụp cắt lớp vi tính gan có dựng hình đường mật
Cùng với sự tiến bộ của công nghệ, chụp cắt lớp vi tính gan không chỉ đơn thuần dừng lại ở việc khảo sát hình ảnh và cấu trúc của nhu mô gan trong các tổn thương gan mà còn cho phép dựng hình đường mật của người bệnh giúp ích cho việc chẩn đoán các bệnh lý gan mật. Hệ thống đường mật trong và ngoài gan đều có thể được khảo sát và tái tạo hình ảnh cấu trúc một cách chân thật. Phương pháp này có khả năng bổ sung cho siêu âm gan mật trong những trường hợp tổn thương nhỏ, phức tạp và đánh giá tổng quan cấu trúc gan và hệ thống đường mật đi kèm, đặc biệt trong các bệnh lý tắc nghẽn lưu thông đường mật như u đường mật, sỏi mật.
Chụp cắt lớp vi tính gan có dựng hình đường mật là phương pháp xâm lấn tối thiểu trong đó người bệnh cần được bơm thuốc cản quang theo đường tĩnh mạch. Vì thế người được khảo sát hình ảnh cần được khai thác kỹ về tiền sử dị ứng thuốc, nhất là các thuốc cản quang, tư vấn và thăm khám lâm sàng kỹ trước khi tiến hành thủ thuật. Một cách tổng quát, phương pháp chụp cắt lớp vi tính gan có dựng hình đường mật khá an toàn với tỷ lệ tai biến trong và sau khi tiến hành kỹ thuật khá thấp. Một vài trường hợp không mong muốn có thể đến từ tác dụng phụ của các thuốc cản quang. Chất lượng hình ảnh trong chụp cắt lớp vi tính gan có dựng hình đường mật phụ thuộc vào nhiều yếu tố như kỹ thuật chụp, bộc lộ vùng khảo sát, khả năng giữ nguyên tư thế trong suốt quá trình chụp.
2. Chỉ định và chống chỉ định khi chụp cắt lớp vi tính gan có dựng hình đường mật
Các trường hợp cần được tiến hành chụp cắt lớp vi tính gan có dựng hình đường mật bao gồm:
- Chẩn đoán các bệnh lý gan mật mà siêu âm bụng có thể bỏ sót hoặc không đánh giá được một cách chi tiết
- Siêu âm bụng phát hiện được các tổn thương gan khu trú nhưng không rõ bản chất
- Đánh giá sự chèn ép lên hệ đường mật
- Theo dõi các bệnh lý hệ gan mật khi người bệnh khó khảo sát được bằng siêu âm như những người thừa cân, béo phì
- Các bệnh lý gan mật cần đánh giá hệ mạch máu và vùng mô xung quanh như ung thư tế bào gan nguyên phát, bệnh lý ác tính từ cơ quan khác di căn đến gan, các tổn thương gan lành tính.
- Các bệnh lý tắc nghẽn hệ thống đường mật như sỏi mật, u đường mật
Phương pháp chụp cắt lớp vi tính gan có dựng hình đường mật khá an toàn tuy nhiên không phải ai cũng có thể được chỉ định thực hiện. Các chống chỉ định thực hiện chụp cắt lớp vi tính gan có dựng hình đường mật bao gồm:
- Dị ứng thuốc cản quang
- Phụ nữ nghi ngờ mang thai hoặc đang mang thai
- Các bệnh lý thận mạn tính, suy thận
3. Các bước tiến hành chụp cắt lớp vi tính gan có dựng hình đường mật
Để đảm bảo an toàn và chất lượng hình ảnh thu được, chụp cắt lớp vi tính gan có dựng hình đường mật cần thực hiện tuần tự theo các bước sau:
- Chuẩn bị dụng cụ và phương tiện: loại máy cần có là máy chụp cắt lớp vi tính trên 8 dãy với các loại vật tư y tế cần thiết như bơm tiêm, kim tiêm, bông, gạc, nước muối sinh lý, thuốc cản quang, hộp chống sốc.
- Chuẩn bị bệnh nhân: trước khi thực hiện, người bệnh cần được giải thích và tư vấn kỹ về quy trình thực hiện cũng như những tai biến có thể xảy ra trong và sau khi chụp, lưu ý dặn dò người bệnh cần nhịn ăn uống ít nhất 4 giờ trước đó. Khi vào phòng thực hiện kỹ thuật, người bệnh cần làm theo hướng dẫn của kỹ thuật viên và bác sĩ chẩn đoán hình ảnh như tháo rời phụ kiện và trang sức, thay đồng phục, nằm ngửa giữ nguyên tư thế phối hợp với các động tác hít thở đúng theo yêu cầu. Trong trường hợp người bệnh quá kích động hoặc lo lắng, thuốc an thần có thể được chỉ định theo ý kiến của bác sĩ.
- Tiến hành chụp: khi đã cố định người bệnh ở tư thế nằm ngửa, hai tay để cao ngang đầu, tiến hành bộc lộ vùng khảo sát từ giữa xương ức đến hai xương cánh chậu. Chụp cắt lớp vi tính gan có dựng hình đường mật ở các thì trước khi bơm thuốc thì động mạch tương ứng với khoảng 20 giây kể từ thời điểm bơm thuốc và thì tĩnh mạch tương ứng với 60 giây sau khi bơm thuốc. Hình ảnh được tái tạo tương ứng với cài đặt của từng máy, phụ thuộc vào độ phân giải của máy, độ dày của các lát cắt, khoảng cách giữa chúng, kỹ thuật chụp, tư thế bất động của người bệnh ... Một hình ảnh đẹp khi hiển thị rõ các chi tiết liên quan đến cấu trúc, hình dạng và mối tương quan về vị trí giải phẫu của gan và hệ thống đường mật trong và ngoài gan. Các tổn thương gan, tổn thương hệ đường mật, biến chứng chèn ép của chúng lên các cơ quan xung quanh cũng cần được đánh giá một cách chi tiết và rõ ràng.
Chụp cắt lớp vi tính gan có dựng hình đường mật là một phương tiện chẩn đoán hình ảnh hiện đại cho phép các bác sĩ có thể phát hiện được nhiều bệnh lý gan mật mà các phương tiện chẩn đoán hình ảnh khác không làm được. Do đó, bệnh nhân cần tìm một địa chỉ thực hiện có uy tín, có hệ thống máy móc hiện đại.
