Xơ vữa động mạch hiện tượng thành động mạch xơ hóa do sự lắng đọng mỡ và các tế bào viêm tại lớp bao trong thành động mạch. Nhiều người thắc mắc liệu thừa canxi có thể làm phát triển mảng tích tụ trong lòng mạch máu hay không. Bài viết dưới đây sẽ giúp quý bạn đọc tìm ra câu trả lời cho vấn đề trên.
1. Xơ vữa động mạch hình thành như thế nào?
Xơ vữa động mạch là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn tật trên thế giới. Tình trạng xơ vữa động mạch có vai trò trong nhiều bệnh lý tim mạch như thiếu máu cơ tim cục bộ, tăng huyết áp, bóc tách động mạch chủ, đột quỵ não, nhồi máu phổi, bệnh động mạch ngoại vi,...
Xơ vữa động mạch là hiện tượng thành động mạch xơ hóa do sự lắng đọng mỡ và các tế bào viêm tại lớp bao trong thành động mạch gọi là mảng xơ vữa hay mảng bám lòng mạch máu. Các mảng vữa xơ được tạo thành từ cholesterol, các tế bào viêm và sự lắng đọng canxi dư thừa. Các mảng vữa xơ lắng đọng làm thành động mạch trở nên dày và xơ cứng, hẹp dần, mất tính đàn hồi và làm chậm dòng chảy của máu trong lòng động mạch. Mảng xơ vữa xuất hiện sau nhiều năm với các giai đoạn cụ thể như sau:
- Giai đoạn đầu: Sự rối loạn huyết động tại chỗ làm biến đổi cấu trúc của lớp trong thành mạch làm xuất hiện tình trạng phù nề không có mỡ. Về sau có sự xuất hiện các tế bào ăn mỡ dưới dạng các tế bào có hạt tụ lại thành đám dưới tế bào nội mô. Ở giai đoạn này thành mạch bị rối loạn tạo điều kiện cho sự lắng đọng lipid.
- Giai đoạn hai: Hình thành mảng xơ vữa đơn thuần. Trong giai đoạn này sẽ có sự hình thành mảng xơ vữa dày, có vùng hoại tử ở giữa nằm trong một lớp vỏ xơ. Vùng hoại tử chứa nhiều cholesterol và acid béo. Sau đó, mảng vữa xơ sẽ tiến triển, ngày một dày và làm cho động mạch hẹp dần.
- Giai đoạn cuối cùng: Thành mảng xơ vữa gây tắc nghẽn động mạch và tai biến thiếu máu cục bộ. Nguyên nhân chủ yếu của quá trình này là do lớp tế bào nội mạc bị xé rách, máu sẽ chảy vào qua vị trí loét tạo nên cục máu đông. Sự rách của nội mạc sẽ dẫn tới hiện tượng kết tập tiểu cầu, tạo cục máu đông gây nghẽn mạch. Các mảng vữa xơ sẽ phát triển ngày càng nhiều, canxi lắng đọng ngày càng nhiều và các tổ chức xơ phát triển nhiều hơn có thể dẫn tới bít tắc hoàn toàn động mạch và gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như đột quỵ, nhồi máu cơ tim.
2. Thừa canxi có thể gây ra tình trạng xơ vữa động mạch hay không?
Xơ vữa động mạch là tình trạng thành động mạch dày lên do sự tích tụ của canxi, chất béo và các tế bào viêm. Các mảng bám lòng mạch máu sẽ làm giảm tính đàn hồi của thành mạch, lòng động mạch bị hẹp dần, cản trở máu lưu thông và có nguy cơ tắc nghẽn hoàn toàn. Nhiều người thắc mắc rằng thừa canxi có thể làm phát triển mảng tích tụ trong lòng mạch máu hay không. Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí American Heart Association chỉ ra rằng những người uống bổ sung canxi có thể gia tăng nguy cơ phát triển mảng xơ vữa trong động mạch. Tiến sĩ Erin Michos từ trường Đại học Johns Hopkins ở Baltimore cho biết: "Việc bổ sung vitamin và khoáng chất, đặc biệt bổ sung canxi được cho là tốt cho sức khỏe của xương, nhưng nghiên cứu của chúng tôi đã đưa ra những bằng chứng cho thấy thừa canxi trong cơ thể có thể gây hại cho tim và hệ thống mạch máu”.
Nghiên cứu này đã phân tích thông tin từ hơn 2.700 người ở độ tuổi 45 - 84. Người tham gia đã trả lời một bảng câu hỏi về lượng canxi mà họ dùng, về chế độ ăn và bổ sung của họ. Những người tham gia nghiên cứu được quét CT hai lần, lần thứ nhất là lúc bắt đầu nghiên cứu và lần thứ hai là 10 năm sau. Kết quả quét CT cho thấy xuất hiện mảng chứa canxi trong lòng động mạch vành. Sự xuất hiện của mảng xơ vữa chứa canxi có nghĩa là người đó có nguy cơ cao phát triển các bệnh tim mạch. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cũng lưu ý rằng họ chỉ tìm thấy mối liên hệ chứ chưa thực sự chứng minh được uống canxi bổ sung làm gia tăng nguy cơ phát triển mảng xơ vữa chứa canxi và bệnh tim mạch. Bên cạnh đó, lượng canxi trong chế độ ăn uống và bổ sung là do người tham gia tự báo cáo nên có nguy cơ họ không nhớ chính xác, do đó có thể ảnh hưởng đến kết quả nghiên cứu. Các nhà nghiên cứu kết luận rằng những kết quả mới của họ đã "đưa ra giả thuyết" và cần thúc đẩy thêm nhiều nghiên cứu về vấn đề này để có thể tìm ra câu trả lời chính xác.
3. Các yếu tố nguy cơ gây xơ vữa động mạch
Tình trạng xơ vữa động mạch có thể là kết cục thứ phát do nhiều nguyên nhân, chẳng hạn như rối loạn lipid máu, tăng huyết áp, đái tháo đường, tăng homocystein máu, béo phì, nghiện thuốc lá,... Sau đây là một số yếu tố nguy cơ chính làm gia tăng nguy cơ xuất hiện xơ vữa động mạch:
3.1 Các yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được
- Tăng huyết áp: Tăng huyết áp làm tăng nguy cơ vữa xơ động mạch ở cả nam và nữ.
- Đái tháo đường: Đái tháo đường thường liên quan tới nhiều bệnh lý khác như rối loạn lipid máu, tăng huyết áp. Đây đều là những yếu tố nguy cơ cao làm xuất hiện mảng xơ vữa trong lòng động mạch.
- Rối loạn lipid máu: Đây là yếu tố nguy cơ chính của xơ vữa động mạch và là nguyên nhân của nhiều bệnh tim mạch như bệnh tim thiếu máu cục bộ. LDL - cholesterol có vai trò quan trọng đối với bệnh sinh của tình trạng xơ vữa động mạch. Có thể nói rằng sự gia tăng LDL - cholesterol dù ở mức độ nào cũng đều có nguy cơ gây xơ vữa động mạch. Lipoprotein A khi vượt quá 0.3 g/ l cũng là yếu tố nguy cơ cao gây xơ vữa.
- Hút thuốc lá: Hút thuốc là yếu tố nguy cơ của nhiều bệnh lý khác nhau. Hút thuốc có mối liên quan trực tiếp với nguy cơ bệnh tim mạch, thể hiện qua sự giảm HDL-cholesterol, tăng nồng độ LDL-cholesterol và tăng co mạch.
- Nồng độ C-reactive protein trong huyết thanh cao.
- Thiếu vitamin B6, B12 và acid folic.
- Chế độ ăn uống thiếu iot cũng có thể gây tăng cholesterol huyết thanh và lipid peroxy, từ đó có nguy cơ gây xơ vữa động mạch.
3.2 Các yếu tố nguy cơ không thay đổi được
- Tuổi: Sự xuất hiện các mảng xơ vữa có thể gia tăng theo tuổi và chủ yếu hình thành ở bệnh nhân trên 40 tuổi.
- Giới: Nam giới có khuynh hướng bị xơ vữa động mạch nhiều hơn nữ. Tuy nhiên, sau thời kỳ mãn kinh, nữ lại có tỷ lệ mắc bệnh tương tự nam.
- Tiền sử gia đình: Xơ vữa mạch máu thường xuất hiện ở những thành viên cùng gia đình, tuy nhiên sự liên quan này hiện vẫn chưa được giải thích rõ ràng.
3.3 Các yếu tố nguy cơ ít hoặc không chắc chắn
Sau đây là các yếu tố nguy cơ có tầm quan trọng tương đối thấp và không chắc chắn:
- Béo phì.
- Tăng đông máu.
- Thiếu estrogen sau mãn kinh.
- Sử dụng quá nhiều chất béo bão hòa: Có thể làm gia tăng cholesterol và giảm HDL - cholesterol.
- Lượng carbohydrate cao.
- Nồng độ triglycerides cao
- Nồng độ homocystein huyết thanh cao
- Nồng độ acid uric cao.
- Nồng độ fibrinogen trong máu cao.
- Viêm hệ thống mãn tính: Được phản ánh thông qua sự gia tăng bạch cầu và hs-CRP.
- Cường giáp.
- Nồng độ insulin huyết thanh.
- Thời gian ngủ ngắn.
- Nhiễm khuẩn Chlamydia pneumoniae.
- Ô nhiễm không khí, đặc biệt là hạt mịn có đường kính nhỏ hơn 2,5 mm. Tình trạng ô nhiễm không khí có liên quan đến sự dày lên của thành động mạch cảnh.
Tóm lại, xơ vữa động mạch do nhiều yếu tố nguy cơ gây ra. Xơ vữa động mạch nếu không được phát hiện sớm có thể dẫn tới nhiều biến chứng rất nguy hiểm như đột quỵ, nhồi máu cơ tim. Trong xu hướng chung hiện nay, tim mạch dự phòng ngày càng được quan tâm sâu sắc và ngày càng phát triển. Do đó, tầm soát xơ vữa động mạch sớm có vai trò quan trọng để giúp bệnh nhân có biện pháp phòng ngừa tích cực hơn đối với các bệnh tim mạch do xơ vữa.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
