Bệnh chàm, còn được gọi là chàm da eczema, là bệnh lý da liễu phổ biến gây ngứa, đỏ, khô và kích ứng da. Căn bệnh này thường bắt đầu từ những năm tháng đầu đời, nhưng cũng có thể kéo dài đến độ tuổi trưởng thành. Dưới đây là một số thông tin về phương pháp điều trị và phòng ngừa bệnh hiệu quả nhất.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ chuyên ngành Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng, tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Bệnh chàm là gì?
Bệnh chàm là một nhóm các tình trạng khiến da bị viêm hoặc kích ứng. Một trong những loại phổ biến nhất là viêm da dị ứng, còn gọi là chàm thể tạng. Những người bị dị ứng thường mắc các bệnh như hen suyễn, viêm mũi dị ứng, dị ứng thực phẩm, hoặc phản ứng với môi trường như phấn hoa, bụi nhà hay thời tiết.
Bệnh chàm tổ đỉa, một dạng đặc biệt của viêm da cơ địa, ảnh hưởng đến khoảng 10%-20% trẻ em và khoảng 3% người lớn ở Mỹ. Thông thường, bệnh xuất hiện ở trẻ em dưới 10 tuổi và một số trẻ có thể tiếp tục mắc phải các triệu chứng này suốt đời.
Mặc dù hiện nay chưa có liệu pháp điều trị dứt điểm bệnh chàm, nhưng với các phương pháp điều trị đúng cách và việc tránh xa những tác nhân gây dị ứng, người bệnh có thể hoàn toàn kiểm soát được triệu chứng của bệnh. Lưu ý rằng bệnh chàm không phải là bệnh truyền nhiễm nên không lây lan từ người này sang người khác.
2. Nguyên nhân gây bệnh chàm
Nguyên nhân chính xác gây bệnh chàm vẫn chưa được xác định rõ ràng, nhưng có một số yếu tố có thể góp phần gây ra bệnh, bao gồm:
- Phản ứng của hệ miễn dịch đối với các dị nguyên gây dị ứng.
- Các vấn đề về cấu trúc hàng rào bảo vệ da, khiến độ ẩm bị mất và vi khuẩn dễ dàng xâm nhập.
- Tiền sử gia đình có người mắc các bệnh dị ứng khác hoặc hen suyễn.
- Thiếu hụt filaggrin (một loại protein giúp xây dựng hàng rào bảo vệ da), có thể làm da khô và ngứa hơn.
Bên cạnh đó, một số yếu tố khác có thể kích thích bệnh bùng phát, gây ra tình trạng phát ban ngứa, như:
- Trang phục hoặc khăn trải giường làm từ vải thô ráp như len, polyester,...
- Cảm giác quá nóng hoặc quá lạnh.
- Các sản phẩm gia dụng như xà phòng hoặc chất tẩy rửa.
- Lông động vật.
- Nhiễm trùng đường hô hấp hoặc cảm lạnh.
- Căng thẳng.
- Đổ nhiều mồ hôi.
3. Điều trị bệnh chàm
3.1 Sử dụng kem và thuốc mỡ theo chỉ định
Khi các biện pháp tự chăm sóc không giúp ngăn ngừa bệnh chàm bùng phát, bác sĩ có thể kê đơn thuốc bôi da như:
- Corticosteroid: Đây là loại thuốc đã được sử dụng lâu dài để điều trị bệnh chàm. Thuốc này thường được dùng để kiểm soát các đợt bùng phát và giảm triệu chứng viêm.
- Thuốc ức chế calcineurin: Những loại thuốc này tác động vào hệ thống miễn dịch, giảm tình trạng tái phát bệnh. Tuy nhiên, thuốc cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ nghiêm trọng, vì vậy thường chỉ được khuyến cáo sử dụng khi các phương pháp điều trị khác không hiệu quả.
3.2 Thuốc sinh học
Hệ miễn dịch đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cơ thể khỏi các nhiễm trùng. Tuy nhiên, đối với bệnh chàm, hệ miễn dịch lại phản ứng quá mạnh mẽ, kích hoạt các tế bào da ngay cả khi không có yếu tố gây hại nào tác động. Điều này dẫn đến các đợt bùng phát bệnh. Thuốc sinh học có tác dụng điều chỉnh phản ứng của hệ miễn dịch. Dupilumab (Dupixent), là thuốc sinh học duy nhất hiện nay được phê duyệt để điều trị bệnh chàm, được tiêm dưới da để giúp kiểm soát tình trạng này.
3.3 Thuốc kháng histamin
Khi tình trạng ngứa trở nên nghiêm trọng và không có dấu hiệu thuyên giảm, bác sĩ có thể khuyên sử dụng thuốc kháng histamin. Thuốc này thường có dạng viên uống, có thể mua theo toa hoặc không theo toa. Một số loại thuốc chống dị ứng có thể gây buồn ngủ, vì vậy người bị bệnh chàm nên dùng vào ban đêm để giảm tác dụng phụ.
3.4 Corticosteroid
Nhóm thuốc corticosteroid được chỉ định cho những trường hợp bệnh chàm nặng và khó kiểm soát. Tùy thuộc vào loại thuốc, cách sử dụng có thể khác nhau, thường là dưới dạng viên uống hoặc tiêm. Mặc dù thuốc mang lại hiệu quả điều trị cao, nhưng nếu sử dụng trong thời gian dài, bệnh nhân có thể gặp phải một số tác dụng phụ không mong muốn.
3.5 Kháng sinh
Người bị bệnh chàm thường có làn da khô, điều này tạo điều kiện cho vi khuẩn dễ dàng xâm nhập. Vì vậy, việc sử dụng thuốc kháng sinh là cần thiết. Tuy nhiên, thuốc kháng sinh không chữa trị bệnh chàm mà chỉ giúp điều trị các nhiễm trùng kèm theo. Thời gian sử dụng thuốc kháng sinh sẽ phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng.
3.6 Băng ướt
Đối với bệnh chàm ở mức độ trung bình đến nặng, một phương pháp điều trị nên thử là sử dụng băng ướt. Phương pháp này bao gồm việc sử dụng băng vết thương và thuốc corticosteroid. Người bệnh sẽ thoa thuốc lên vùng da bị chàm, sau đó dán băng lên vùng da đó trong vài giờ.
Tốt nhất là thực hiện biện pháp này dưới sự giám sát của các điều dưỡng viên có chuyên môn tại bệnh viện. Tuy nhiên, người mắc bệnh chàm cũng có thể thực hiện phương pháp này tại nhà dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.
3.7 Liệu pháp ánh sáng
Liệu pháp ánh sáng, hay còn gọi là liệu pháp quang học, là phương pháp điều trị bệnh chàm bằng cách chiếu các tia sáng đặc biệt vào da. Tia sáng phổ biến nhất sử dụng cho bệnh chàm là tia cực tím B (UVB). Tuy nhiên, một số loại tia khác có thể được áp dụng tùy theo từng trường hợp cụ thể.
Thông thường, liệu pháp này yêu cầu từ 2-3 lần điều trị mỗi tuần trong vòng 1-2 tháng cho đến khi thấy hiệu quả rõ rệt. Mỗi lần chiếu tia sáng thường kéo dài chỉ vài phút. Mặc dù liệu pháp ánh sáng có thể giúp cải thiện triệu chứng bệnh chàm, nhưng cũng có thể gây lão hóa da và tăng nguy cơ ung thư da nếu sử dụng lâu dài.
3.8 Kiểm soát căng thẳng
Căng thẳng có thể là yếu tố kích thích bệnh chàm bùng phát, vì vậy việc kiểm soát căng thẳng là rất quan trọng. Nếu đã thử qua các phương pháp tự kiểm soát mà vẫn không đạt được kết quả như mong muốn, người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trị liệu để học các kỹ năng thư giãn và kiểm soát căng thẳng. Bên cạnh đó, một số biện pháp hữu ích khác như thiền, yoga, thái cực quyền và thư giãn cơ bắp cũng có thể giúp cải thiện tình trạng bệnh.
Điều quan trọng là bệnh nhân cần kiên trì thực hiện các bài tập này để đạt được hiệu quả lâu dài.
4. Các biện pháp phòng ngừa bệnh chàm
4.1 Tránh các yếu tố gây bệnh chàm
Bệnh chàm có thể phát sinh từ nhiều yếu tố khác nhau. Để giảm nguy cơ bệnh tái phát, bệnh nhân có thể phòng tránh bằng cách hạn chế tiếp xúc với các yếu tố gây bệnh sau:
- Dị ứng: Lông thú, bụi, nấm mốc và phấn hoa.
- Thực phẩm.
- Da khô.
- Xà phòng và chất tẩy rửa mạnh.
- Nhiệt độ cao.
- Vải thô hoặc vải gây ngứa.
- Sản phẩm chăm sóc da chứa thuốc nhuộm hoặc nước hoa.
- Căng thẳng.
- Mồ hôi.
- Khói thuốc lá.
4.2 Dưỡng ẩm da
Chăm sóc da hàng ngày là rất quan trọng và kem dưỡng ẩm là sản phẩm nên được ưu tiên để giúp làn da không bị khô. Có ba loại kem dưỡng cơ bản mà người bệnh có thể lựa chọn:
- Thuốc mỡ: Mỡ khoáng rất hiệu quả trong việc giữ độ ẩm cho da, nhưng có thể gây cảm giác nhờn.
- Kem dưỡng: Là sự lựa chọn trung gian, không nhờn như thuốc mỡ nhưng vẫn giữ ẩm cho da rất tốt.
- Sữa dưỡng thể: Có tác dụng dưỡng ẩm ít hiệu quả và không lâu dài vì thành phần dưỡng chất thường bị pha loãng.
Để đạt hiệu quả dưỡng da tốt nhất, người bệnh chàm có thể áp dụng một số mẹo sau:
- Dùng các sản phẩm dưỡng da toàn thân 2 lần mỗi ngày, tốt nhất là ngay sau khi tắm hoặc trong lúc tắm.
- Xoa nhẹ nhàng để làm mịn da, tránh chà xát mạnh.
- Dùng thìa hoặc bơm hút kem để lấy sản phẩm từ hộp, tránh dùng ngón tay trực tiếp vì có thể làm nhiễm bẩn và tăng nguy cơ nhiễm khuẩn.
- Dưỡng ẩm cho tay mỗi khi rửa tay để giữ da tay luôn mềm mại
4.3 Tắm và vệ sinh cá nhân
Tắm và vệ sinh cá nhân đúng cách không chỉ giúp làm sạch cơ thể mà còn giúp phòng ngừa bệnh tật hiệu quả. Dưới đây là một số lưu ý cần chú ý khi tắm:
- Tắm 1 lần/ngày, không quá 10-15 phút.
- Tắm bằng nước ấm, tránh nước quá nóng.
- Sử dụng xà phòng nhẹ để giữ ẩm cho da tốt nhất.
- Chỉ chà xà phòng lên mặt, nách, bộ phận sinh dục, tay và chân, còn các vùng khác chỉ cần rửa bằng nước sạch.
- Tránh chà xát da quá mạnh bằng khăn lau hoặc mướp đắng.
- Lau khô cơ thể nhẹ nhàng bằng khăn mềm.
- Nên tắm vào buổi tối để giữ độ ẩm cho da hiệu quả nhất.
Để việc tắm đạt hiệu quả tốt hơn, người bệnh chàm có thể thử một số cách sau:
- Thêm baking soda (1⁄4 cốc) vào nước tắm.
- Dùng dầu tắm để giữ ẩm cho da.
- Thêm thuốc tẩy vào bồn tắm (1/2 cốc cho bồn tiêu chuẩn) để giảm sưng và tiêu diệt vi khuẩn. Ngâm trong 10 phút, 2-3 lần/tuần.
- Sử dụng bột yến mạch keo, chẳng hạn như gel bột yến mạch, để giảm ngứa.
- Khi bệnh bùng phát, bệnh nhân có thể thêm muối (1 cốc) vào nước tắm để hỗ trợ điều trị.
4.4 Chỉ sử dụng xà phòng và chất tẩy rửa nhẹ
Xà phòng, chất tẩy rửa và các sản phẩm chăm sóc da có thể ảnh hưởng không tốt đến làn da, vì vậy việc lựa chọn sản phẩm phù hợp là rất quan trọng. Dưới đây là một số lưu ý khi chọn sản phẩm:
- Tránh sử dụng xà phòng kháng khuẩn và khử mùi.
- Lựa chọn sản phẩm không chứa thuốc nhuộm hoặc nước hoa.
- Chọn các sản phẩm có càng ít phụ gia càng tốt.
- Sử dụng chất tẩy nhẹ, không gây kích ứng da.
- Không nên tiếp xúc xà phòng làm mềm vải vì hợp chất bên trong có thể gây khô da hoặc kích ứng.
4.5 Mặc quần áo mềm
Quần áo tiếp xúc với da suốt cả ngày, vì vậy việc giảm ma sát giữa da và quần áo sẽ giúp giảm bớt cảm giác khó chịu. Bệnh nhân nên tránh các loại quần áo thô, chật hoặc dễ gây trầy xước, như len. Thay vào đó, lựa chọn trang phục mềm mại và thoáng khí, chẳng hạn như cotton. Ngoài ra, hãy chọn quần áo phù hợp với mùa để duy trì sự thoải mái. Nhiệt độ và mồ hôi có thể kích hoạt bệnh bùng phát, vì vậy việc giữ cơ thể luôn thoáng mát là rất quan trọng.
4.6 Giảm tình trạng ngứa
Ngứa có thể khiến da bị kích ứng và gãi nhiều sẽ dẫn đến loét, gây nhiễm trùng. Để giảm triệu chứng ngứa, người bệnh chàm có thể thử các biện pháp sau:
- Đặt miếng vải ướt lên các vùng ngứa để làm dịu da.
- Che các khu vực ngứa để tránh trầy xước khi gãi.
- Thay vì gãi, hãy nhẹ nhàng chà da bằng đầu ngón tay.
- Cắt ngắn móng tay để tránh làm tổn thương da khi vô tình gãi.
- Đeo găng tay mỏng khi ngủ để giảm khả năng gãi trong khi đang ngủ.
Nếu các biện pháp trên vẫn không giúp giảm ngứa, người mắc bệnh chàm nên gặp bác sĩ để được tư vấn và hướng dẫn điều trị thêm.
Trên đây là một số phương pháp điều trị và phòng ngừa bệnh chàm da (eczema) mà mọi người có thể tham khảo. Mặc dù các bệnh về da thường không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng có thể gây khó chịu, ảnh hưởng đến thẩm mỹ và dễ dẫn đến nhiễm trùng nếu không được chăm sóc đúng cách.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Nguồn tham khảo: Webmd.com
