Ung thư gan là ung thư bắt đầu trong các tế bào của gan và loại ung thư gan phổ biến nhất là ung thư biểu mô tế bào gan. Các loại ung thư gan khác như ung thư đường mật trong gan và u nguyên bào gan, ít phổ biến hơn nhiều. Vậy các yếu tố nguy cơ ung thư gan khiến một người tăng nguy cơ ung thư gan là gì?
1. Các yếu tố nguy cơ ung thư gan
Một số yếu tố có thể làm tăng khả năng của một người bị ung thư biểu mô tế bào gan (tên tiếng Anh là hepatocellular carcinoma và viết tắt là HCC) gồm:
- Giới tính
Ung thư biểu mô tế bào gan xảy ra phổ biến ở nam giới hơn nhiều so với phụ nữ. Phần lớn điều này có lẽ là do các hành vi của nam giới ảnh hưởng đến một số yếu tố rủi ro được mô tả dưới đây. Tuy nhiên, ung thư biểu mô tế bào xơ dẹt (là một phân nhóm của HCC) thì lại phổ biến hơn ở phụ nữ.
- Chủng tộc / dân tộc
Tại Hoa Kỳ, người Mỹ gốc Á và người dân đảo Thái Bình Dương có tỷ lệ mắc ung thư gan cao nhất, tiếp theo là người gốc Tây Ban Nha/người La tinh, người Mỹ gốc Ấn/thổ dân Alaska, người Mỹ gốc Phi và người da trắng.
- Viêm gan virus mãn tính (Chronic viral hepatitis)
Trên toàn thế giới, yếu tố nguy cơ phổ biến nhất của ung thư gan là nhiễm trùng mãn tính với virus viêm gan B (HBV) hoặc virus viêm gan C (HCV). Những bệnh nhiễm trùng này dẫn đến xơ gan và là nguyên nhân khiến ung thư gan trở thành ung thư phổ biến nhất ở nhiều nơi trên thế giới.
Ở Mỹ, nhiễm viêm gan C là nguyên nhân phổ biến dẫn tới HCC, trong khi ở châu Á và các nước đang phát triển, viêm gan B lại là nguyên nhân phổ biến hơn. Những người bị nhiễm cả hai loại virus này có nguy cơ cao mắc bệnh viêm gan mạn tính, xơ gan và ung thư gan. Nguy cơ thậm chí còn cao hơn nếu họ là những người nghiện rượu nặng (uống ít nhất 6 ly rượu mỗi ngày).
HBV và HCV có thể lây lan từ người sang người thông qua việc dùng chung kim tiêm, quan hệ tình dục không an toàn hoặc sinh con. Chúng cũng có thể được truyền thông qua truyền máu, mặc dù điều này rất hiếm ở Hoa Kỳ vì các sản phẩm máu đã được kiểm tra chặt chẽ các loại virus này. Ở các nước đang phát triển, trẻ em đôi khi bị nhiễm viêm gan B do tiếp xúc kéo dài với các thành viên gia đình bị nhiễm bệnh.
HBV có nhiều khả năng gây ra các triệu chứng, chẳng hạn như bệnh giống như bệnh cúm và vàng da (vàng mắt và da). Nhưng hầu hết mọi người đều hồi phục hoàn toàn sau khi nhiễm HBV trong vòng vài tháng. Chỉ có một tỷ lệ rất nhỏ người trưởng thành trở thành người mang mầm bệnh mãn tính (và có nguy cơ mắc ung thư gan cao hơn). Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ bị nhiễm bệnh có nguy cơ cao trở thành người mang mầm bệnh mãn tính.
Mặt khác, HCV ít có khả năng gây ra các triệu chứng. Nhưng hầu hết những người bị HCV đều bị nhiễm trùng mãn tính, có nhiều khả năng dẫn đến tổn thương gan hoặc thậm chí là ung thư.
Các loại virus khác, chẳng hạn như virus viêm gan A và virus viêm gan E, cũng có thể gây viêm gan. Nhưng những người bị nhiễm các loại virus này không bị viêm gan mạn tính hoặc xơ gan và không tăng nguy cơ ung thư gan.
- Xơ gan
Xơ gan là một bệnh trong đó các tế bào gan bị tổn thương và được thay thế bằng mô sẹo. Những người bị xơ gan có nguy cơ ung thư gan tăng cao. Hầu hết (nhưng không phải tất cả) những người bị ung thư gan đã có một số bằng chứng họ đã có sẵn bệnh xơ gan từ trước đó.
Có một số nguyên nhân có thể gây xơ gan. Hầu hết các trường hợp ở Hoa Kỳ xảy ra ở những người lạm dụng rượu hoặc bị nhiễm HBV hoặc HCV mạn tính.
- Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (Non-alcoholic fatty liver disease)
Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu là tình trạng phổ biến ở người béo phì. Những người có một phân loại của bệnh này, được gọi là bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH) có thể tiếp tục phát triển bệnh xơ gan.
- Xơ gan ứ mật nguyên phát (Primary Biliary Cirrhosis)
Một số loại bệnh tự miễn ảnh hưởng đến gan cũng có thể gây ra bệnh xơ gan. Ví dụ, trong xơ gan ứ mật nguyên phát (PBC), các ống mật trong gan bị tổn thương và thậm chí bị phá hủy có thể dẫn đến xơ gan. Những người mắc PBC tiến triển có nguy cơ mắc ung thư gan cao.
- Bệnh chuyển hóa
Một số bệnh chuyển hóa di truyền có thể dẫn đến xơ gan.Những người mắc bệnh quá tải sắt do di truyền (Hereditary hemochromatosis) do hấp thụ quá nhiều chất sắt từ thức ăn và sắt lắng đọng trong các mô trên khắp cơ thể, bao gồm cả gan. Nếu đủ sắt tích tụ trong gan, nó có thể dẫn đến xơ gan và ung thư gan.
- Nghiện rượu nặng
Lạm dụng rượu là nguyên nhân hàng đầu gây xơ gan ở Mỹ, do có liên quan đến việc tăng nguy cơ ung thư gan.
- Sử dụng thuốc lá
Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ ung thư gan. Những người hút thuốc lá trước đây có rủi ro thấp hơn những người hút thuốc hiện tại, nhưng cả hai nhóm đều có rủi ro cao hơn những người không bao giờ hút thuốc.
- Béo phì
Bị béo phì (thừa cân) làm tăng nguy cơ phát triển ung thư gan. Điều này có lẽ là do tình trạng này có thể dẫn đến bệnh gan nhiễm mỡ và xơ gan.
- Bệnh tiểu đường type 2
Bệnh tiểu đường type 2 có liên quan đến việc tăng nguy cơ ung thư gan, thường gặp ở những bệnh nhân đồng thời cũng có các yếu tố nguy cơ khác như sử dụng rượu nặng và/hoặc viêm gan siêu vi mãn tính. Nguy cơ này cũng có thể tăng lên vì những người mắc bệnh tiểu đường type 2 có xu hướng thừa cân hoặc béo phì, do đó có thể gây ra các vấn đề về gan.
- Một số bệnh hiếm gặp
Các bệnh làm tăng nguy cơ ung thư gan bao gồm:
- Bệnh tyrosin máu (Tyrosinemia)
- Thiếu Alpha1-antitrypsin
- Rối loạn chuyển hóa porphyrin – tăng hàm lượng porphyrin trong gan, nước tiểu
- Rối loạn tích lũy glycogen (Glycogen storage diseases)
- Bệnh Wilson
- Aflatoxin
Aflatoxins là một chất gây ung thư được tạo ra bởi một loại nấm có trong các sản phẩm bị ô nhiễm như đậu phộng, lúa mì, đậu nành, hạt lạc, ngô và gạo. Nếu bảo quản các sản phẩm này trong môi trường ẩm ướt, ấm áp có thể dẫn đến sự phát triển của loại nấm này. Mặc dù điều này có thể xảy ra ở hầu hết mọi nơi trên thế giới, những nấm này phổ biến hơn ở các nước nhiệt đới và ấm hơn.Tiếp xúc lâu dài với các chất này là một yếu tố nguy cơ chính gây ung thư gan. Nguy cơ thậm chí còn tăng cao hơn ở những người bị nhiễm viêm gan B hoặc C.
- Vinyl clorua và thorium dioxide (Thorotrast)
Tiếp xúc với các hóa chất này làm tăng nguy cơ u mạch máu ác tính của gan. Nó cũng làm tăng nguy cơ phát triển ung thư đường mật và ung thư tế bào gan, nhưng ở mức độ thấp hơn nhiều. Vinyl clorua là một hóa chất được sử dụng trong sản xuất một số loại nhựa. Thorotrast là một hóa chất mà trong quá khứ đã được tiêm vào một số bệnh nhân trong chụp x-quang. Khi các đặc tính gây ung thư của các hóa chất này được phát hiện, chất thorotrast này đã được loại bỏ hoặc giảm thiểu tiếp xúc với chúng.
- Đồng hóa (Anabolic steroids)
Đồng hóa là nội tiết tố nam được một số vận động viên sử dụng để tăng sức mạnh và khối lượng cơ bắp. Sử dụng đồng hóa dài hạn có thể làm tăng nhẹ nguy cơ ung thư tế bào gan.
2. Các yếu tố có thể làm giảm nguy cơ ung thư gan
- Vắc xin viêm gan b
Do nhiễm viêm gan B mạn tính có thể dẫn đến xơ gan và sau đó là ung thư gan, nên tiêm vắc-xin chống lại virus viêm gan B có thể bảo vệ mọi người khỏi ung thư gan do virus viêm gan B gây ra.
- Điều trị viêm gan siêu vi
Do nhiễm trùng mạn tính với viêm gan B hoặc thậm chí viêm gan C có thể dẫn đến xơ gan và ung thư gan. Do đó, việc điều trị các nhiễm trùng có thể làm giảm nguy cơ ung thư gan.
Xem thêm:
- Bệnh ung thư gan nên ăn gì ? Cần tránh gì?
- Ung thư gan mật – Những phương pháp điều trị mới
- Gói Tầm soát và phát hiện sớm ung thư gan
- Hướng dẫn chẩn đoán ung thư gan
