Bài viết được duyệt chuyên môn bởi Thạc sĩ. Bác sĩ Nguyễn Quang Đức - Bác sĩ Y học hạt nhân - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.
Xạ hình xương sử dụng các hạt nhân phát ra tia xạ, được máy quét phát hiện để tạo hình ảnh của xương. Phương pháp này giúp tìm ung thư xương hoặc xác định ung thư từ nơi khác di căn đến xương. Trước khi xạ hình xương có phải nhịn ăn không là câu hỏi nhiều người quan tâm.
1. Xạ hình xương là gì?
Xạ hình xương là xét nghiệm hình ảnh y học hạt nhân, giúp chẩn đoán và theo dõi bệnh về xương. Bác sĩ có thể chỉ định xạ hình xương cho người bị đau xương không rõ nguyên nhân, nhiễm trùng hoặc chấn thương xương không thể nhìn thấy trên phim X-quang. Đây cũng là một phương pháp quan trọng giúp phát hiện ung thư di căn đến xương, chẳng hạn ung thư vú hoặc ung thư tuyến tiền liệt. Mặc dù không đặc hiệu nhưng xạ hình xương có độ nhạy cao, là kỹ thuật duy nhất đánh giá được trạng thái sinh lý, chuyển hóa và trao đổi chất của hệ xương khớp. Nhờ khả năng quét toàn bộ khung xương, phương pháp này trở nên hữu ích khi chẩn đoán nhiều rối loạn về xương, bao gồm:
- Gãy xương
- Viêm khớp
- Bệnh paget xương (rối loạn bất thường cấu trúc xương)
- Ung thư xương nguyên phát
- Ung thư di căn đến xương
- Theo dõi nhiễm trùng khớp và viêm tủy xương sau thay khớp hoặc xương
- Hoại tử vô mạch, bệnh chuyển hóa gây loãng xương, nhuyễn xương, v.v
- Đánh giá đáp ứng hóa trị, xạ trị, điều trị bằng kháng sinh hoặc các phương pháp khác
- Xác định vị trí để chọc dò, sinh thiết xương.
Tuy kỹ thuật xạ hình xương tạo ra hình ảnh trên bộ quét phóng xạ, song rất ít phơi nhiễm phóng xạ, thậm chí còn ít hơn so với chụp CT scanner (cắt lớp vi tính). Phương pháp này không gây ra bất kỳ tác dụng phụ hoặc biến chứng nào. Đa phần các chất đánh dấu phóng xạ sẽ đào thải khỏi cơ thể bệnh nhân trong vòng 24 tiếng, một số ít có thể tồn tại trong 3 ngày.
XEM THÊM: Chụp xạ hình xương có nguy hiểm không?
2. Quy trình xạ hình xương
2.1. Trước khi thực hiện
Trước khi xạ hình xương có phải nhịn ăn không là câu hỏi được nhiều bệnh nhân quan tâm. Theo các bác sĩ, bạn không cần phải hạn chế ăn uống hoặc tránh một số hoạt động trước khi tiến hành xạ hình xương. Nếu đang sử dụng thuốc, đặc biệt là thuốc có chứa bismuth (Pepto-Bismol), hoặc nếu vừa chụp X-quang bằng thuốc cản quang barium trong vòng 4 ngày, cần thông báo cho bác sĩ biết. Bởi barium và bismuth có khả năng ảnh hưởng đến kết quả xạ hình xương.
Ngay trước khi tiến hành, bệnh nhân thường được yêu cầu tháo bỏ trang sức hoặc các vật kim loại khác. Một số trường hợp yêu cầu bạn phải tiểu sạch để bàng quang trống trước khi bắt đầu chụp. Bởi bàng quang đầy có thể chặn tầm nhìn của xương chậu.
Xạ hình xương sẽ hạn chế thực hiện trên phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú vì lo ngại rủi ro phơi nhiễm phóng xạ lên thai nhi. Do đó, cần thông báo cho bác sĩ nếu bạn đang hoặc có khả năng mang thai, cũng như đang cho con bú.
2.2. Trong khi thực hiện
Như đã đề cập, đây là một thủ thuật thuộc khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân. Người bệnh sẽ được tiêm một lượng nhỏ chất phóng xạ đánh dấu vào tĩnh mạch tùy vào vị trí cần xạ hình.
Các nơi trên cơ thể đang có các tế bào và mô trong quá trình “tự sửa chữa” sẽ chiếm nhiều chất đánh dấu nhất. Từ đó, hình ảnh xạ sẽ làm nổi bật các khu vực này, thể hiện những bất thường liên quan đến bệnh lý hoặc chấn thương.
Nhìn chung, quy trình xạ hình xương bao gồm 2 giai đoạn chính:
- Tiêm chất đánh dấu
Chất phóng xạ đánh dấu sẽ được tiêm vào tĩnh mạch ở cánh tay của bệnh nhân. Thời gian và liều lượng tiêm sẽ khác nhau tùy thuộc vào chỉ định thực hiện xạ hình xương. Một số trường hợp có thể ghi hình ảnh ngay sau khi tiêm. Tuy nhiên, những hình ảnh chính được ghi 2 - 4 tiếng sau, khi mà chất đánh dấu đã lưu thông và hấp thụ vào xương. Bệnh nhân thường được khuyên uống nhiều nước trong quá trình chờ đợi.
- Quét chụp xạ hình
Bác sĩ sẽ yêu cầu người bệnh nằm yên trên bàn chụp được kết nối với thiết bị máy ảnh chuyên biệt quét qua lại cơ thể. Giai đoạn này có thể kéo dài tới 1 tiếng, nhưng không gây đau cho bệnh nhân. Xạ hình xương 3 pha là kỹ thuật ghi một loạt các hình ảnh động vào những thời điểm khác nhau, được chỉ định nhằm đánh giá viêm tủy xương hoặc viêm mô liên kết. 3 pha cụ thể bao gồm: Pha tưới máu, Pha hồ máu và Pha muộn sau tiêm 3 giờ.
Để nhìn rõ hơn một số loại xương trong cơ thể, bác sĩ có thể tiếp tục chỉ định người bệnh chụp cắt lớp vi tính phát xạ đơn photon (tên tiếng Anh là SPECT). Phương pháp này có khả năng thể hiện hình ảnh những bệnh đặc biệt khu trú sâu trong xương hoặc ở nơi khó nhìn thấy chỉ qua xạ hình xương.
2.3. Sau khi thực hiện
Nhìn chung, xạ hình xương không đi kèm tác dụng phụ, cũng không cần chăm sóc theo dõi sau thực hiện. Lượng phóng xạ từ các bộ quét thường sẽ hết hoàn toàn trong 2 ngày sau khi hoàn thành xạ hình.
XEM THÊM: Sau xạ hình xương có phải cách ly không?
3. Kết quả xạ hình xương
Bác sĩ X-quang hoặc kỹ thuật viên sẽ đọc kết quả chụp quét của bệnh nhân để tìm dấu hiệu bất thường ở xương. Kết quả được xem là bình thường khi hình ảnh chất phóng xạ đánh dấu trải đều trong cơ thể. Kết quả bất thường là khi xuất hiện các điểm đậm nhạt rõ rệt trên ảnh quét. Đây có thể là những rối loạn trong xương, chẳng hạn như ung thư hoặc viêm khớp, nhiễm trùng xương.
Đặc điểm của ung thư di căn vào xương là xuất hiện nhiều ổ, trụ xương chiếm khoảng 80%, còn lại khoảng 10% di căn xương sọ và 10% vào xương dài. Khi có di căn, trên ảnh chụp quét xạ hình xương sẽ nhìn toàn bộ xương bắt xạ đậm nhạt khác thường và không đều. Nơi nào có hiện tượng hủy xương sẽ xuất hiện những ổ giảm độ phóng xạ. Khi phát hiện ổ bất thường trên xạ hình, người bệnh có thể được yêu cầu chụp X-quang những đoạn xương đó để chẩn đoán xác định di căn.
Dựa vào kết quả xạ hình xương, bác sĩ cũng quyết định được có nên phẫu thuật cắt cụt chi không đối với trường hợp sarcoma xương. Xạ hình xương dần trở thành phương pháp sàng lọc cho bệnh ở thời điểm chẩn đoán ban đầu. Nếu bạn còn băn khoăn thắc mắc về xạ hình xương, hãy trình bày với bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn hỗ trợ tốt nhất.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
