Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Võ Công Hiền - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.
Siêu âm đàn hồi là một phương pháp để đánh giá các tính chất cơ học của mô, bằng cách tạo lực ép lên đầu dò và phát hiện sự dịch chuyển mô bằng sóng siêu âm. Phương pháp này hiện đang được nghiên cứu và ứng dụng trong chẩn đoán bệnh cơ xương khớp.
Một nốt thấp khớp được thể hiện bằng siêu âm thường (màu xám) và siêu âm đàn hồi. Với hình ảnh siêu âm thường, khu vực này tương đối đồng nhất, không có vùng mềm hoặc lỏng rõ ràng, nhưng khi áp dụng phương pháp siêu âm đàn hồi, một số khu vực mềm hơn (xanh lá, vàng, đỏ) có thể được hình dung. Các mô xung quanh cứng hơn (màu xanh da trời).
1. Siêu âm đàn hồi là gì?
Siêu âm đàn hồi là một phương thức chẩn đoán hình ảnh dựa vào các đặc tính đàn hồi và độ cứng của mô. Nhiều loại mô cơ thể được cấu tạo nên từ các thành phần khác nhau nên chúng có độ cứng khác nhau. Các biến đổi bệnh lý khiến cho mô thay đổi độ cứng. Ví dụ, các khối u ung thư thường sẽ cứng hơn các mô xung quanh, phần gan bị bệnh sẽ cứng hơn các khối khỏe mạnh.
Nguyên lý của siêu âm đàn hồi là với cùng một lực tác động, mô mềm sẽ biến dạng nhiều và mô cứng biến dạng ít hơn. Điều này sẽ được mã hóa màu thành bản đồ đàn hồi. Siêu âm có nhiều cách tạo hình đàn hồi, được phân thành 2 loại chính: tĩnh (khi mô phản ứng với sự đè ấn chậm) và động (khi mô phản ứng với sự đè ấn nhanh hoặc rung động).
Siêu âm đàn hồi còn có cách phân loại khác: tạo hình đàn hồi biến dạng mô (strain elastography) và tạo hình đàn hồi sóng biến dạng (Shear-wave elastography)
2. Ứng dụng của siêu âm đàn hồi trong chẩn đoán bệnh cơ xương khớp
Siêu âm đàn hồi là một kỹ thuật hình ảnh mới dựa trên siêu âm hiện đang được sử dụng để đánh giá các tổn thương vú và bệnh lý gan. Nó cũng đang được đánh giá để mô tả các tổn thương của tuyến tiền liệt, tuyến giáp, cổ tử cung và các hạch bạch huyết. Hiện nay, siêu âm đàn hồi cũng được nghiên cứu và thực hành trong đánh giá tổn thương cơ xương khớp.
Đã có nhiều nghiên cứu trong việc ứng dụng siêu âm đàn hồi trong chẩn đoán bệnh lý cơ xương khớp, đặc biệt là bệnh gân, kết quả cho thấy siêu âm đàn hồi có độ đặc hiệu, độ nhạy và độ chính xác như siêu âm tiêu chuẩn trong việc phát hiện những bất thường gân ở bệnh nhân có hoặc không có triệu chứng.
Khi sử dụng siêu âm đàn hồi trong chẩn đoán một số bệnh lý cơ xương khớp cho kết quả:
- Gân Achilles: Ở người khỏe mạnh: gân cứng, thể hiện màu xanh chiếm ưu thế trên hình ảnh hiển thị (cho thấy bản chất cứng với ít biến dạng). Bệnh nhân bệnh gân và chứng đau gân gót (achillodynia): gân mềm đồng nhất, chủ yếu màu đỏ. Sự khác biệt này hữu ích cho việc tiên lượng và phát hiện những thay đổi cận lâm sàng ở gân ngay cả trước khi có những thay đổi trên siêu âm B-mode thông thường.
- Gân trên gai (Supraspinatus): Gân supraspinatus thường bị tổn thương và nó cũng bị ảnh hưởng bởi bệnh gân. Thông tin liên quan đến độ cứng của gân và tính chất đàn hồi có thể đóng một vai trò quan trọng trong điều trị. Siêu âm đàn hồi thời gian thực cho thấy các thông tin tương tự như gân Achilles. Gân ở người trẻ tuổi không có triệu chứng thường cứng, thể hiện bằng màu xanh chiếm ưu thế, trong khi gân viêm mềm hơn, có màu đỏ. Với bệnh nhân rách gân trên gai, màu xanh dương và màu xanh lá trong hầu hết gân cùng với màu đỏ tại vị trí rách.
- Phù đại bao hoạt dịch khớp: thường thấy trong các rối loạn viêm và nhiễm trùng. Trong siêu âm đàn hồi, viêm bao hoạt dịch do nhiễm trùng thường mềm, có màu đỏ. Với viêm bao hoạt dịch không do nhiễm trùng, màu xanh chiếm ưu thế. Thông tin này có thể rất hữu ích cho việc quyết định hướng quản lý bệnh nhân trong giai đoạn đầu của viêm màng hoạt dịch, giai đoạn mà rất khó phân biệt giữa viêm màng hoạt dịch do hoặc không do nhiễm trùng.
- Tổn thương mô mềm: trên siêu âm đàn hồi, u máu có tính chất mềm, thể hiện bằng màu đỏ chiếm ưu thế, u xơ thần kinh cứng chắc hơn, thể hiện màu xanh.
- Các tổn thương khác:
- Nang thường cho màu đỏ, mềm mại, đồng nhất, tuy nhiên tổn thương nang đôi khi hiển thị tất cả ba màu bên trong do ảnh giả
- Viêm quanh lồi cầu vùng khuỷu trong hội chứng tennis, gân duỗi chung phù nề và mềm hơn.
- Viêm cơ: độ đàn hồi thay đổi đáng kể trong giai đoạn đầu của bệnh, giai đoạn tiến triển thấy cơ tăng độ cứng, màu xanh chiếm ưu thế
- Viêm dây thần kinh: mềm, màu đỏ chủ yếu
Siêu âm tạo hình đàn hồi biến dạng mô (strain elastography) cung cấp các phép đo nhanh chóng, dễ dàng, bán định lượng cấu trúc. Phương pháp này cũng được đánh giá là tốt hơn siêu âm B-mode và Doppler trong đánh giá bệnh gân, giúp theo dõi đáp ứng điều trị. Siêu âm tạo hình đàn hồi sóng biến dạng (Shear-wave elastography) giúp khảo sát mô ở mức định lượng chính xác hơn và vượt qua giới hạn về độ sâu khảo sát. Tóm lại, các nghiên cứu về siêu âm đàn hồi đều cho thấy đây là công cụ rất hứa hẹn trong việc đánh giá, chẩn đoán bệnh cơ xương khớp.
Siêu âm đàn hồi là một kỹ thuật hình ảnh mới dựa trên siêu âm hiện đang được sử dụng để đánh giá các nhiều bệnh lý về vú, gan mật, tuyến tiền liệt, tuyến giáp, cổ tử cung và các bệnh về cơ xương khớp không xâm lấn, đem lại hiệu quả cao và giá thành rẻ
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec đã đưa hệ thống máy móc y tế hiện đại đạt chuẩn quốc tế trong thăm khám, chẩn đoán nhiều bệnh lý, trong đó có máy chụp MRI, Siêu âm, Chụp cắt lớp vi tính,... Quy trình siêu âm đàn hồi đánh giá các bệnh lý cơ xương khớp và nhiều căn bệnh khác tại Vinmec được thực hiện bài bản, đúng chuẩn quy trình bởi đội ngũ y bác sĩ tay nghề chuyên môn cao, hệ thống máy móc hiện đại, nhờ vậy cho kết quả chính xác, góp phần không nhỏ vào việc xác định bệnh và giai đoạn bệnh. Do đó, khi bệnh nhân có các bệnh lý cơ xương khớp: viêm gân chóp xoay ở vai, đau gân cơ khớp khuỷu, gân cơ vùng cổ chân và một số tổn thương mô mềm khác... cần được khám ngay để nhằm có những chỉ định từ bác sĩ chuyên môn.
BSCK I Võ Công Hiền đã có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh, đặc biệt trong siêu âm chẩn đoán các bệnh lý bụng tổng quát, tim - mạch máu nâng cao, sản phụ khoa. Bác sĩ Võ Công Hiền từng có thời gian công tác tại khoa Chẩn đoán hình ảnh Bệnh viện Đại Học Y Dược - Hoàng Anh Gia Lai trước khi làm việc tại khoa Chẩn đoán hình ảnh Bệnh Viện Đa Khoa Quốc Tế Vinmec Nha Trang.
Quý khách có nhu cầu khám bệnh bằng các phương pháp hiện đại, đạt hiệu quả cao tại Vinmec vui lòng đăng ký khám TẠI ĐÂY.
Nguồn tham khảo: ncbi.nlm.nih.gov
