Mề đay phù mạch là một dạng phản ứng dị ứng xảy ra khi da tiếp xúc với các chất gây kích ứng, khác biệt so với mề đay thông thường. Đây là một tình trạng nguy hiểm, cần được phát hiện và xử lý kịp thời. Việc hiểu rõ về mề đay phù mạch là biện pháp hiệu quả nhất để giảm nguy cơ mắc bệnh cũng như phòng ngừa các biến chứng nghiêm trọng.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sỹ thuộc Trung tâm Công nghệ cao Vinmec.
1.Mề đay phù mạch là gì?
Mề đay phù mạch hay còn được gọi là phù mạch hoặc phù mạch mề đay, là một phản ứng dị ứng gây sưng nề ở da và niêm mạc trong thời gian ngắn. Mặc dù có biểu hiện tương tự mề đay, nhưng hai tình trạng này có những điểm khác biệt rõ rệt.
Mề đay thường biểu hiện qua tình trạng phát ban và các nốt sần trên bề mặt da, chủ yếu ảnh hưởng đến lớp thượng bì và trung bì. Ngược lại, mề đay phù mạch thường gây sưng đỏ rõ rệt ở lớp hạ bì, kèm theo cảm giác đau và căng. Đặc biệt, phù mạch không chỉ tác động trên da mà còn có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể, thường gặp nhất ở môi và mắt.
Trong những trường hợp nghiêm trọng, phù mạch có thể dẫn đến phù nề ở đường hô hấp và tiêu hóa, gây nguy hiểm đến tính mạng nếu không được can thiệp kịp thời.
1. Mề đay phù mạch là gì?
2.Nguyên nhân mề đay phù mạch
Nguyên nhân gây mề đay phù mạch phụ thuộc vào từng loại cụ thể, bao gồm:
2.1 Phù mạch dị ứng cấp tính
Thường xuất hiện cùng với mề đay trong vòng 1 - 2 giờ sau khi tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng.
Các nguyên nhân phổ biến gây mề đay phù mạch bao gồm:
- Dị ứng thức ăn: Hải sản, trứng, sữa, đậu phộng,...
- Dị ứng thuốc: Penicillin, vắc xin, thuốc chống viêm không steroid,...
- Tác nhân khác: Phấn hoa, côn trùng đốt, chất cản quang, hạt latex,...
2.2 Phù mạch do thuốc
Đây là phản ứng không liên quan đến cơ chế dị ứng, thường khởi phát vài ngày sau lần đầu sử dụng thuốc. Nguyên nhân phổ biến là do sử dụng thuốc ức chế men chuyển hoặc các thuốc gây ảnh hưởng đến hệ thống kinin, các chất chuyển hóa của axit arachidonic và nitric oxide.
2.3 Mề đay phù mạch tự phát
Phù mạch tự phát là tình trạng thường gặp ở dạng mạn tính, có tính chất tái phát và thường đi kèm với triệu chứng mề đay. Hiện nay, nguyên nhân chính xác gây ra tình trạng này vẫn chưa được xác định rõ. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu đã ghi nhận rằng khoảng 30 - 50% các trường hợp phù mạch tự phát có liên quan đến rối loạn tự miễn. Trong đó, một số bệnh lý điển hình như lupus ban đỏ hệ thống được xem là yếu tố góp phần gây bệnh.
2.4 Phù mạch di truyền
Mề đay phù mạch di truyền là một bệnh lý hiếm gặp, có tính chất di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường. Nguyên nhân chính của bệnh là do đột biến gen, dẫn đến sự thiếu hụt hoặc bất thường ở các protein quan trọng trong máu và gây ra tình trạng phù nề.
2.5 Thiếu hụt chất ức chế C1 mắc phải
Liên quan đến các bệnh lý như u lympho hoặc sự hiện diện của kháng thể chống lại chất ức chế C1 trong cơ thể.
Các nguyên nhân trên dẫn đến sự giải phóng các chất như bradykinin, làm giãn mạch máu, tăng tính thấm thành mạch và gây thoát dịch ra ngoài, dẫn đến tình trạng mề đay phù mạch.
3. Dấu hiệu mề đay phù mạch
Các triệu chứng mề đay phù mạch thường bao gồm:
- Sưng nề ở các vùng cơ thể: Thường xảy ra ở họng, lưỡi, môi, mí mắt, bàn tay, bàn chân và cơ quan sinh dục. Tình trạng sưng có thể khiến da trở nên nhạy cảm, gây đau hoặc khó chịu. Một vùng bị sưng có thể xuất hiện và tồn tại trong khoảng 1 - 2 ngày, sau đó lan sang các vị trí khác. Tình trạng này có thể kéo dài nhiều ngày và tiến triển thành mạn tính.
- Ảnh hưởng đến đường hô hấp: Phù mạch ở họng và lưỡi có thể gây khó thở nghiêm trọng, dẫn đến nguy cơ ngạt thở và tử vong nếu không được xử lý kịp thời.
- Tác động đến hệ tiêu hóa: Khi phù mạch xảy ra ở đường tiêu hóa, người bệnh có thể gặp triệu chứng đau bụng, tiêu chảy.
- Triệu chứng đặc biệt ở phù mạch di truyền: Người bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng như đau đầu, rối loạn thị giác hoặc mất cân bằng, cảm giác lo lắng không rõ nguyên nhân.
4. Khi nào cần can thiệp y tế?
Trong trường hợp bệnh nhẹ, người bệnh có thể tự chăm sóc và điều trị tại nhà. Tuy nhiên, người bệnh cần đến gặp bác sĩ ngay nếu:
- Các triệu chứng kéo dài: Triệu chứng không thuyên giảm và kéo dài liên tục trong vài ngày.
- Dấu hiệu nguy hiểm: Xuất hiện sưng nề ở họng hoặc khó thở, đây là tình trạng cấp cứu cần được can thiệp y tế ngay lập tức.
Trong các trường hợp nghiêm trọng, người bệnh nên gọi cấp cứu hoặc đến trung tâm y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm.
5. Phương pháp chẩn đoán mề đay phù mạch
Chẩn đoán mề đay phù mạch dựa trên các phương pháp sau:
- Khai thác bệnh sử và tiền sử: Đánh giá bệnh sử của bệnh nhân, bao gồm tiền sử dị ứng và các yếu tố liên quan đến tình trạng dị ứng mề đay. Tìm hiểu tiền sử gia đình, đặc biệt nếu có nghi ngờ về phù mạch di truyền.
- Khám lâm sàng: Kiểm tra các vùng da bị sưng nề, đánh giá mức độ nhạy cảm và đau tại vị trí tổn thương.
- Thử nghiệm dị nguyên: Tiến hành các thử nghiệm trên da (test da) để xác định dị nguyên gây phản ứng dị ứng (nếu có).
- Xét nghiệm máu: Đo nồng độ và kiểm tra chức năng của các protein đặc hiệu trong máu nếu nghi ngờ phù mạch di truyền.
6. Điều trị mề đay phù mạch
Phương pháp điều trị phù mạch mề đay được bác sĩ chỉ định dựa trên nguyên nhân gây bệnh, cơ địa bệnh nhân và mức độ nghiêm trọng của tình trạng. Cụ thể:
6.1 Phù mạch đường hô hấp
- Đây là tình trạng cấp cứu cần được xử lý ngay lập tức.
- Bệnh nhân cần được sơ cứu đường thở và nhanh chóng nhập viện để cấp cứu kịp thời.
6.2 Phù mạch nhẹ
- Điều trị tương tự như điều trị mề đay và các phản ứng dị ứng thông thường.
- Bệnh nhân có thể sử dụng túi lạnh chườm lên vùng bị sưng để giảm triệu chứng.
- Việc sử dụng thuốc bôi hoặc kem dưỡng da thường không hiệu quả do các chất khó thấm sâu vào lớp hạ bì.
6.3 Phù mạch kéo dài hoặc mạn tính
- Tiêm dưới da adrenaline khi cần thiết.
- Sử dụng liệu pháp corticosteroid toàn thân và liệu pháp kháng histamin toàn thân.
- Trường hợp không đáp ứng với thuốc kháng histamin, có thể dùng Cyclosporine hoặc Thuốc kháng IgE (Omalizumab).
Một số phương pháp khác bao gồm:
- Lọc huyết tương.
- Sử dụng immunoglobulin tĩnh mạch.
Mục tiêu điều trị là giảm triệu chứng ngứa, đau và sưng nề, giúp bệnh nhân mề đay phù mạch duy trì sinh hoạt bình thường.
6.4 Liệu pháp điều trị đặc biệt (dành cho phù mạch di truyền):
- Tiêm tĩnh mạch yếu tố ức chế C1.
- Sử dụng các thuốc ức chế bradykinin hoặc kallikrein.
- Các thuốc đồng hóa steroid như stanozolol, oxandrolone hoặc danazol để tăng nồng độ chất ức chế C1.
- Ở trẻ em trước tuổi dậy thì, có thể sử dụng acid tranexamic để điều trị phù mạch di truyền loại 3.
7. Biện pháp phòng ngừa và kiểm soát diễn tiến của phù mạch mề đay
Để phòng ngừa và ngăn chặn diễn tiến của mề đay phù mạch, cần thực hiện các biện pháp sau:
- Tránh các yếu tố gây dị ứng: Hạn chế tiếp xúc với các tác nhân đã từng gây dị ứng cho người bệnh như một số loại thực phẩm (hải sản, trứng, đậu phộng,...), thuốc, hóa chất hoặc các chất gây kích ứng khác.
- Giảm sưng tại chỗ: Chườm túi lạnh lên vùng da bị sưng để giảm triệu chứng đau và nề.
- Tuân thủ điều trị theo chỉ định: Sử dụng thuốc dị ứng đúng liều lượng và thời gian được bác sĩ kê đơn, không tự ý ngừng hoặc thay đổi thuốc.
- Theo dõi và tái khám kịp thời: Nếu các triệu chứng không cải thiện sau khi điều trị bằng thuốc, cần liên hệ ngay với bác sĩ để được khám và tư vấn thêm.
- Phát hiện và điều trị sớm: Khi có các dấu hiệu nghi ngờ như sưng nề da, nóng đỏ, hoặc khó thở, bệnh nhân cần đến bệnh viện ngay để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm.
Việc phát hiện sớm và điều trị đúng cách sẽ giúp kiểm soát bệnh mề đay phù mạch một cách hiệu quả, cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
