Sụn chêm hình đĩa là loại sụn chêm với hình thái không bình thường tại đầu gối. Do hình dạng đặc biệt, loại sụn chêm này dễ tổn thương hơn so với sụn bình thường. Đặc điểm này khiến người bệnh có nguy cơ cao bị rách và kẹt sụn tại đầu gối, tình trạng này có thể khiến trẻ em bắt đầu biết đi bị đau khớp gối.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ thuộc khoa Chấn thương chỉnh hình & Y học thể thao Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Sụn chêm hình đĩa là gì?
Sụn chêm, một mảnh sụn hình nêm, đóng vai trò như tấm đệm giữa các xương ở đầu gối, giúp bảo vệ xương và hỗ trợ khớp gối trong các hoạt động, giúp gối dễ uốn cong và duỗi thẳng. Mỗi đầu gối chứa hai phần sụn chêm, với phần nằm ở bên trong gọi là khum giữa và phần ngoài được gọi là khum bên. Sụn chêm được liên kết với xương đùi thông qua một mô liên kết chắc chắn, gọi là dây chằng sụn chêm, đồng thời dây chằng này cũng cung cấp nguồn máu cho một phần nhỏ sụn chêm.
Sụn chêm khỏe mạnh thường có hình dạng lưỡi liềm, trong khi sụn chêm hình đĩa lại có mặt khum dày hơn bình thường, thường là hình bầu dục hoặc tròn. Đây là một bất thường bẩm sinh, phổ biến nhất ở bên ngoài đầu gối và được gọi là sụn chêm ngoài hình đĩa, đôi khi xuất hiện ở cả hai đầu gối. Tình trạng này có thể gây đau đớn cho trẻ nhỏ ngay từ khi biết đi và làm tăng nguy cơ chấn thương. Tuy nhiên, có một số trẻ bị sụn chêm hình đĩa lại có thể sống cả đời mà không gặp vấn đề nào và không cần can thiệp điều trị.
2. Tổn thương sụn chêm hình đĩa như thế nào?
Sụn chêm hình đĩa thường dễ bị tổn thương hơn so với sụn chêm thông thường do đặc điểm dày và bất thường của phần đĩa đệm, làm tăng khả năng bị kẹt hoặc rách tại khớp gối. Nguy cơ chấn thương càng cao nếu dây chằng sụn chêm vào xương đùi cũng có khuyết điểm.
Khi xảy ra chấn thương hay rách, việc lành lại của sụn chêm (dù là loại bình thường) cũng rất khó khăn. Điều này là do sụn chêm không được cung cấp đầy đủ máu, thiếu hụt các dưỡng chất cần thiết để phục hồi các mô tổn thương.
Trong trường hợp sụn chêm hình đĩa do bẩm sinh, trẻ em thường bắt đầu cảm thấy đau khớp gối từ khi mới biết đi và tình trạng đau có thể tăng lên khi tham gia vào các hoạt động như chạy nhảy, mặc dù không có tổn thương rõ ràng nào xảy ra với sụn chêm.
Bên cạnh đó, chấn thương sụn chêm thường gặp hơn khi chuyển động vặn vẹo đầu gối và trong các hoạt động thể thao đòi hỏi những chuyển động xoay sở hoặc thay đổi hướng nhanh chóng.
3. Phân loại
Phân loại tổn thương sụn chêm hình đĩa theo Watanabe (1974) được chia thành ba thể chính:
- Thể I: Sụn chêm hình đĩa toàn phần - Loại này che phủ gần như toàn bộ mặt khớp mâm chày ngoài, là dạng phổ biến nhất, chiếm 80% các trường hợp.
- Thể II: Sụn chêm hình đĩa một phần - Trong thể này, sụn chêm chỉ che phủ một phần của mâm chày ngoài và chiếm khoảng 10%.
- Thể III: Thể dây chằng Wrisberg - Đặc trưng của thể này là sừng sau của sụn chêm bị bong ra khỏi mâm chày và chỉ được giữ bởi dây chằng đùi-sụn chêm (dây chằng Wrisberg). Sự kết nối yếu này khiến sụn chêm trở nên rất di động và thường gây ra hội chứng 'snapping knee', tức là tiếng lục khục hay tiếng kêu khi gập hoặc duỗi khớp gối.
4. Các triệu chứng thường gặp
Các dấu hiệu thường gặp nhất khi sụn chêm hình đĩa bị tổn thương hoặc rách bao gồm:
- Đau đớn.
- Căng cứng khớp gối hoặc sưng tấy.
- Cảm giác khóa chặt đầu gối.
- Không có khả năng mở rộng hoàn toàn hay duỗi thẳng đầu gối.
- Tiếng kêu lạo xạo trong khớp khi đi lại hoặc khi gấp duỗi khớp
- Hội chứng snapping knee
- Teo cơ vùng gối
5. Các phương pháp chẩn đoán sụn chêm hình đĩa
5.1 Thăm khám
Sau khi thu thập thông tin bệnh sử của trẻ và các sự kiện xảy ra trước khi xuất hiện triệu chứng, bác sĩ sẽ tiến hành khám đầu gối cho trẻ.
Đầu gối trẻ có thể bị đau hoặc không đau, nhưng để kiểm tra sụn chêm, bác sĩ phải xoay và vặn đầu gối của trẻ theo cả hai tư thế, uốn cong và duỗi thẳng. Trong trường hợp sụn chêm hình đĩa, bác sĩ có thể nghe thấy tiếng lạo xạo hoặc tiếng kêu lạch cạch từ khớp, đôi khi thậm chí có thể nghe thấy bằng tai thường mà không cần dụng cụ hỗ trợ. Nghiêm trọng hơn, một phần sụn chêm có thể bị lệch ra khỏi vị trí bình thường và thậm chí có thể nhìn thấy qua da.
5.2 Kiểm tra bằng hình ảnh
Mặc dù chụp X-quang không thể thấy được các vết rách trên mô mềm như sụn chêm, nhưng kỹ thuật này vẫn có thể cung cấp thông tin về các vấn đề khác liên quan đến đầu gối. Thêm vào đó, vì sụn chêm quá dày nên tình trạng sụn chêm có dạng hình đĩa có thể được phát hiện gián tiếp qua sự mở rộng không gian giữa xương đùi và xương chày ở phía bên của khớp gối trên hình ảnh X-quang.
Trong khi đó, chụp cộng hưởng từ (MRI) cho phép hiển thị chi tiết các cấu trúc mô mềm của khớp gối, làm nổi bật các bất thường của sụn chêm, đặc biệt là sụn chêm hình đĩa. Tuy nhiên, quá trình chụp MRI đòi hỏi sự phức tạp, mất nhiều thời gian hơn so với chụp X-quang, thường kéo dài từ 30 đến 45 phút và yêu cầu trẻ phải hợp tác nằm yên tuyệt đối. Do vậy, trẻ em thường cần dùng đến thuốc an thần hoặc thuốc gây mê để có thể hoàn thành quá trình chụp.
6. Các phương pháp điều trị sụn chêm hình đĩa như thế nào?
Nếu sụn chêm không gây đau hay khó chịu, chẩn đoán có thể phát hiện ngẫu nhiên trong quá trình kiểm tra đầu gối cho một vấn đề sức khỏe khác. Trường hợp sụn chêm không gây ra triệu chứng gì có thể không cần thiết phải can thiệp điều trị cụ thể.
Tuy nhiên, nếu sụn chêm bị lệch và gây đau đớn, xuất hiện cùng với các triệu chứng khác, bác sĩ chuyên khoa phẫu thuật chỉnh hình có thể sẽ khuyến nghị thực hiện một cuộc phẫu thuật nội soi để điều chỉnh lại sụn chêm.
6.1 Phẫu thuật
Nội soi khớp gối là một kỹ thuật phẫu thuật chỉnh hình thường được áp dụng cho các trường hợp sụn chêm hình đĩa có triệu chứng.
Trong phẫu thuật nội soi, bác sĩ sẽ thực hiện một số vết rạch nhỏ quanh đầu gối và đưa thiết bị nội soi vào bên trong khớp. Thiết bị này có gắn camera và hiển thị hình ảnh lên một màn hình TV, cho phép bác sĩ theo dõi và điều khiển các dụng cụ phẫu thuật chuyên dụng thông qua những hình ảnh được chiếu.
Phần lớn các ca phẫu thuật nội soi khớp gối diễn ra theo hình thức ngoại trú, bệnh nhân có thể về nhà chỉ vài giờ sau khi thủ thuật hoàn tất.
Trong trường hợp không bị rách, sụn chêm hình đĩa sẽ được cắt và tạo hình lại thành hình lưỡi liềm. Nếu sụn chêm bị rách, bác sĩ sẽ đo đạc và sau đó cắt bỏ phần bị tổn thương. Một số vết rách cũng có thể được khâu lại thay vì cắt bỏ hoàn toàn.
6.2 Phục hồi chức năng
Sau ca phẫu thuật, để ổn định đầu gối, bác sĩ có thể sử dụng nẹp hoặc băng mềm để cố định khớp. Vì lý do này, trẻ có thể cần dùng nạng trong một thời gian ngắn Đối với những trẻ nhỏ hơn, sử dụng xe lăn có thể cần thiết trong vài tuần do khả năng giữ thăng bằng kém hoặc sức mạnh chi trên không đủ để đi lại bằng nạng.
Sau giai đoạn hồi phục đầu tiên, bác sĩ có thể khuyến khích các bài tập vật lý trị liệu để tăng cường sức mạnh và cải thiện khả năng vận động của đầu gối. Các bài tập này có thể được thực hiện tại nhà dưới sự hướng dẫn của một nhà trị liệu vật lý.
6.3 Khả năng phục hồi
Sau khi phẫu thuật nội soi để loại bỏ sụn chêm hình đĩa bất thường, hầu hết bệnh nhân có thể quay trở lại với các hoạt động hàng ngày của mình. Tuy nhiên, trong trường hợp loại bỏ hoàn toàn sụn chêm, người bệnh có thể đối mặt với nguy cơ đau mãn tính và khả năng phát triển viêm khớp sớm.
Ngoài ra, để giảm thiểu nguy cơ gây tổn thương cho đầu gối sau phẫu thuật, các bác sĩ thường khuyên bệnh nhân nên tránh tham gia vào các môn thể thao gây căng thẳng đầu gối quá mức, đòi hỏi các động tác xoay cơ thể nhanh và mạnh như bóng đá, quần vợt, bóng rổ. Việc này giúp bảo vệ chức năng khớp gối trong thời gian dài.
Tóm lại, sụn chêm hình đĩa là một dị tật bẩm sinh của khớp gối, biểu hiện qua hình dạng bất thường và sự mất ổn định của sụn chêm, trường hợp phổ biến là sụn chêm ngoài hình đĩa. Điều này thường gây đau khớp gối cho trẻ từ khi còn nhỏ, làm tăng nguy cơ chấn thương khi trưởng thành và dẫn đến thoái hóa khớp sớm.
Nhờ vào sự phát triển của các phương pháp nội soi và công nghệ chẩn đoán hình ảnh tiên tiến, việc liên hệ bác sĩ để được khám sớm và xử lý kịp thời cho trẻ bị đau khớp gối do sụn chêm hình đĩa có thể giúp bảo tồn chức năng của khớp gối về lâu dài.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
