Rối loạn hệ miễn dịch là tình trạng hệ miễn dịch bảo vệ cơ thể hoạt động bất thường, khiến cơ thể không thể chống lại tác nhân gây bệnh hoặc tự tấn công chính các tế bào khỏe mạnh. Đây là nguyên nhân của nhiều bệnh lý phức tạp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết thông tin về rối loạn hệ miễn dịch trong bài viết sau!
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của bác sĩ Đỗ Thiên Ân, chuyên khoa Nội cơ xương khớp và Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng, tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
1. Hệ thống miễn dịch là gì?
Hệ thống miễn dịch là một mạng lưới phức tạp bao gồm các tế bào, mô và cơ quan, có nhiệm vụ bảo vệ cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn và virus. Các thành phần của hệ thống miễn dịch bao gồm:
- Da: Da có vai trò ngăn chặn một số vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể.
- Màng nhầy: Đây là một lớp ẩm bên trong của một số cơ quan, tiết ra chất nhầy giúp lọc bỏ vi khuẩn và các tác nhân gây hại khác.
- Tế bào bạch cầu: Đây là tế bào chủ chốt trong việc chống lại sự xâm nhập của vi khuẩn.
- Hệ bạch huyết: Bao gồm tuyến ức, lá lách, amidan, hạch bạch huyết và tủy xương. Các cơ quan này không chỉ giúp sản xuất, mà còn lưu trữ và vận chuyển tế bào bạch cầu đến nơi cần thiết trong cơ thể để chống lại nhiễm trùng.
Do đó, một hệ miễn dịch khỏe mạnh là yếu tố quan trọng giúp cơ thể ngăn ngừa bệnh tật và duy trì sức khỏe tốt.
2. Hệ miễn dịch hoạt động như thế nào?
Hệ miễn dịch có nhiệm vụ bảo vệ cơ thể khỏi các kháng nguyên, bao gồm những chất mà cơ thể coi là có hại hoặc chất lạ (như vi khuẩn, virus, hóa chất, chất độc, hoặc các tế bào bị tổn thương từ ung thư hoặc cháy nắng). Khi gặp rối loạn, hệ thống miễn dịch không thể hoạt động hiệu quả, dẫn đến việc không thể chống lại các kháng nguyên này một cách đầy đủ.
Trong quá trình phản ứng với một kháng nguyên, hệ miễn dịch sẽ tạo ra các kháng thể, đây là các protein đặc biệt có khả năng tấn công, làm yếu và tiêu diệt kháng nguyên. Ngoài ra, hệ miễn dịch cũng tạo ra các tế bào đặc hiệu để chiến đấu chống lại các kháng nguyên này.
Một đặc điểm quan trọng của miễn dịch là khả năng nhớ lại các kháng nguyên từng gặp phải. Nếu cùng một kháng nguyên xuất hiện lại, hệ miễn dịch sẽ nhanh chóng nhận diện và sản xuất kháng thể cần thiết để tấn công. Nhờ đó, cơ thể sẽ không bị ảnh hưởng bởi cùng một tác nhân gây bệnh, qua đó củng cố khả năng miễn dịch chống lại bệnh tật đó trong tương lai.
Hệ thống miễn dịch của con người được chia thành ba loại chính:
- Miễn dịch bẩm sinh: Đây là hệ thống phòng vệ đầu tiên và cơ bản nhất của cơ thể, tồn tại ngay từ khi sinh ra. Miễn dịch bẩm sinh bao gồm các hàng rào vật lý như da và màng nhầy, ngăn chặn vi khuẩn và virus xâm nhập vào cơ thể. Miễn dịch này cũng bao gồm các tế bào miễn dịch bẩm sinh có khả năng phát hiện và tiêu diệt nhanh chóng các mầm bệnh mà không cần phải nhận diện cụ thể.
- Miễn dịch thích nghi (hoặc miễn dịch chủ động): Loại miễn dịch này phát triển theo thời gian khi cơ thể tiếp xúc với các tác nhân gây bệnh hoặc được tiêm chủng vắc xin. Miễn dịch thích nghi thường kéo dài trong suốt đời và có thể bảo vệ cơ thể trước nhiều loại bệnh tật.
- Miễn dịch thụ động: Đây là loại miễn dịch xảy ra khi cơ thể nhận được kháng thể từ một nguồn bên ngoài, chẳng hạn như trẻ sơ sinh nhận kháng thể từ mẹ hoặc thông qua các sản phẩm máu có chứa kháng thể trong quá trình truyền máu. Miễn dịch thụ động cung cấp sự bảo vệ ngay lập tức nhưng không kéo dài, thường chỉ tồn tại vài tuần hoặc vài tháng.
3. Rối loạn hệ miễn dịch là gì?
Khi xâm nhập vào cơ thể, vi khuẩn hoặc virus sẽ sinh sôi, dẫn đến tình trạng nhiễm trùng. Nhiễm trùng này có thể gây ra nhiều bệnh khác nhau. Để bảo vệ cơ thể, hệ thống miễn dịch sẽ hoạt động, chống lại và tiêu diệt các vi khuẩn và virus gây hại. Rối loạn hệ miễn dịch là tình trạng hệ thống miễn dịch của bệnh nhân hoạt động không đúng cách.
Một số trường hợp có thể xảy ra khi xuất hiện tình trạng rối loạn hệ miễn dịch:
- Suy giảm miễn dịch nguyên phát: Hệ miễn dịch yếu từ khi sinh ra.
- Suy giảm miễn dịch mắc phải: Một số bệnh lý khiến hệ miễn dịch bị suy yếu dần.
- Phản ứng dị ứng: Hệ miễn dịch hoạt động quá mức, gây ra các phản ứng không cần thiết đối với những tác nhân vô hại.
- Bệnh tự miễn: Hệ miễn dịch nhầm lẫn, tấn công chính các mô và cơ quan trong cơ thể.
Đôi khi, hệ miễn dịch có thể phản ứng ngay cả khi không có mối đe dọa thực sự, dẫn đến các vấn đề như dị ứng, hen suyễn hoặc bệnh tự miễn.
Trong các bệnh tự miễn, hệ miễn dịch nhầm lẫn và tấn công các tế bào khỏe mạnh trong cơ thể, gây tổn hại đến các mô và cơ quan.
Ngoài ra, khi rối loạn hệ miễn dịch xảy ra có thể dẫn đến một số vấn đề khác, chẳng hạn như suy giảm miễn dịch. Tình trạng này làm người bệnh dễ mắc các bệnh lý nghiêm trọng hơn, với nhiễm trùng kéo dài, nặng hơn và khó điều trị. Thông thường, những vấn đề này có thể bắt nguồn từ các rối loạn di truyền.
Bên cạnh đó, một số bệnh lý khác có thể tác động tiêu cực đến hệ miễn dịch. Chẳng hạn, HIV là một loại virus làm tổn thương miễn dịch bằng cách phá hủy tế bào bạch cầu, vốn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cơ thể.
Nếu không được điều trị, HIV có thể tiến triển thành AIDS (hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải), khiến hệ miễn dịch bị suy yếu nghiêm trọng. Người mắc AIDS dễ bị các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng, những bệnh mà cơ thể khỏe mạnh thông thường có thể chống lại hiệu quả.
Ngoài ra, ở một số người mang các gen đặc biệt, hệ miễn dịch có thể phản ứng quá mức với các chất vô hại từ môi trường như bụi, phấn hoa hoặc thực phẩm, dẫn đến các phản ứng dị ứng.
Một số bệnh liên quan đến rối loạn hệ miễn dịch bao gồm:
- Hen suyễn: Gây ra các triệu chứng như ho, thở khò khè và khó thở. Các chất gây dị ứng (chẳng hạn như bụi hoặc phấn hoa) có thể kích hoạt cơn hen suyễn.
- Bệnh chàm: Còn gọi là viêm da dị ứng, bệnh này khiến da phát ban và ngứa khi tiếp xúc với các chất gây dị ứng.
- Viêm mũi dị ứng: Biểu hiện qua sổ mũi, hắt hơi và sưng viêm ở đường mũi. Nguyên nhân thường do các chất gây dị ứng trong nhà hoặc ngoài trời, như bụi, lông thú cưng, phấn hoa hoặc nấm mốc.
Rối loạn hệ miễn dịch là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, đe dọa trực tiếp đến sức khỏe và cuộc sống của người bệnh. Các bệnh như hen suyễn, bệnh tự miễn chỉ là một phần trong số rất nhiều căn bệnh có thể phát sinh từ tình trạng này.
Do đó, khi cơ thể có dấu hiệu bất thường liên quan đến miễn dịch, người bệnh nên nhanh chóng đến cơ sở y tế để kiểm tra và nhận tư vấn kịp thời, giúp bảo vệ sức khỏe một cách hiệu quả.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
