Ống tiêu hóa đóng vai trò quan trọng trong việc di chuyển và hấp thụ thức ăn từ miệng đến các cơ quan tiêu hóa khác. Nếu ống tiêu hóa gặp vấn đề sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Bài viết dưới đây sẽ chia sẻ rõ hơn về và các bệnh lý thường gặp.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ chuyên khoa Tiêu hoá - Gan Mật - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Ống tiêu hóa là gì?
Ống tiêu hóa là con đường đưa thức ăn từ miệng qua thực quản, dạ dày, ruột non và ruột già. Tại đây, các chất dinh dưỡng và nước từ thực phẩm được hấp thụ để tăng cường sức khỏe cho cơ thể. Những gì không hấp thụ được sẽ tiếp tục đi qua đường tiêu hóa, sau đó được thải ra khỏi cơ thể dưới dạng phân.
1.1 Cổ họng
Cổ họng là nơi xuất phát của quá trình tiêu hóa. Quá trình này đã bắt đầu ngay trước khi nhai thức ăn, khi tuyến nước bọt được kích thích bởi mắt nhìn, mũi ngửi thấy mùi thức ăn.
Sau khi bắt đầu ăn, răng nhai thức ăn thành từng mẩu nhỏ giúp tiêu hóa dễ dàng hơn. Nước bọt trộn với thức ăn để phân giải thành các dạng cơ thể có khả năng hấp thụ. Khi nuốt, lưỡi đẩy thức ăn vào cổ họng và thực quản.
1.2 Thực quản
Thực quản có hình dạng một ống cơ dài nối cổ họng với dạ dày, được bao phủ bởi một lớp mô màu hồng ẩm gọi là niêm mạc. Thực quản nằm sau khí quản, tim và ở phía trước cột sống.
Các cơn co thắt cơ trong thực quản là phản xạ nhu động, có nhiệm vụ đẩy thức ăn xuống dạ dày. Cơ vòng dưới thực quản (còn được gọi là cơ vòng thực quản dưới) giãn ra cho phép thức ăn đi vào dạ dày. Khi co thắt, cơ vòng co lại để ngăn ngừa các chất từ dạ dày trào ngược lên thực quản.
1.3 Dạ dày
Dạ dày là một cơ quan rỗng, chứa các enzym phân hủy thức ăn thành dạng dễ hấp thu. Ngoài ra, các tế bào niêm mạc dạ dày cũng tiết ra axit mạnh để hỗ trợ quá trình thủy phân protein và dưỡng chất cần thiết diễn ra dễ dàng. Sau khi thức ăn được xử lý, dạ dày sẽ đẩy thức ăn ở dạng lỏng hay bột nhão vào ruột non.
1.4. Ruột non và ruột già
Ruột non bao gồm tá tràng, hỗng tràng và hồi tràng. Tại các cơ quan này, thức ăn được trộn với dịch tiêu hóa để phân hủy cũng như hấp thụ chất các chất dinh dưỡng vào máu.
Trong tá tràng, dịch từ thành ruột và các dịch khác từ tuyến tụy trộn lẫn với thức ăn. Sau đó, hỗn hợp thức ăn và chất lỏng này di chuyển vào hỗng tràng, chuyển hoá thành các chất như carbohydrate, chất béo, protein và các chất dinh dưỡng khác.
Cuối cùng, thức ăn di chuyển vào hồi tràng để chất dinh dưỡng và nước được hấp thụ vào máu. Thức ăn và dịch tiêu hóa không được hấp thụ sẽ tiếp tục di chuyển vào ruột già (đại tràng) và được lưu trữ tại đây cho đến khi được thải ra ngoài qua đường hậu môn.
1.5 Trực tràng
Trực tràng là một phần của hệ tiêu hóa, nối đại tràng với hậu môn và có chiều dài khoảng 20 cm. Chức năng của trực tràng là tiếp nhận phân từ đại tràng, sau đó giữ lại hoặc thải ra ngoài theo nhu cầu của cơ thể.
Khi trực tràng đầy hoặc căng, cơ thắt sẽ phản xạ để xả phân. Cơ thắt giãn ra cho phép trực tràng co lại và đẩy phân ra ngoài. Ngược lại, khi cơ thắt co lại, trực tràng điều chỉnh để giảm tạm thời cảm giác khó chịu.
1.6 Hậu môn
Hậu môn là phần cuối cùng của hệ tiêu hóa, có độ dài khoảng 5 cm, gồm cơ sàn chậu và hai lớp cơ vòng: cơ vòng trong và cơ vòng ngoài.
Cơ vòng hậu môn bên trong được điều khiển bởi các sợi phó giao cảm, gây ra giãn nở không chủ ý.
Cơ thắt hậu môn bên ngoài là một cơ xương được điều khiển bởi dây thần kinh thân thể, cho phép kiểm soát quá trình đi tiêu có ý thức.
2. Một số bệnh lý phổ biến ở hệ tiêu hoá
Nếu thường xuyên gặp các vấn đề về tiêu hóa thì đây có thể là dấu hiệu của một chứng rối loạn nghiêm trọng mà người bệnh cần được thăm khám và điều trị y tế.
2.1 Các tình trạng ngắn hạn hoặc tạm thời
- Táo bón: Là tình trạng đi đại tiện ít hơn bình thường, phân thường khô cứng, gây khó khăn và đau đớn cho người bệnh.
- Tiêu chảy: Tình trạng phân lỏng hoặc chảy nước, xảy ra do nhiều nguyên nhân bao gồm cả vi khuẩn hoặc đôi khi không xác định được nguyên nhân.
- Chứng ợ nóng: Khi dịch tiêu hóa có axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản sẽ tạo ra cảm giác nóng rát khó chịu ở ngực, có thể lan lên cổ họng.
- Bệnh trĩ: Các tĩnh mạch bị sưng to hình thành bên trong và bên ngoài hậu môn, trực tràng có thể gây đau đớn, khó chịu, chảy máu trực tràng.
- Cúm dạ dày (viêm dạ dày ruột): Một bệnh nhiễm trùng ở dạ dày và phần trên của ruột non thường do virus gây ra kéo dài ít hơn một tuần.
- Loét: Nguyên nhân phổ biến nhất gây loét là nhiễm vi khuẩn H. pylori và lạm dụng các loại thuốc chống viêm như ibuprofen.
- Sỏi mật: Sỏi được hình thành trong túi mật.
2.2 Các bệnh tiêu hóa và rối loạn thường gặp
- GERD (trào ngược axit mãn tính): Tình trạng axit trong dạ dày thường xuyên bị trào ngược lên thực quản.
- Hội chứng ruột kích thích (IBS): Tình trạng cơ đại tràng co thắt nhiều hoặc ít hơn bình thường gây đầy hơi, đau bụng và chuột rút.
- Không dung nạp Lactose: Bệnh nhân không thể tiêu hóa được lactose thường có trong sữa và các sản phẩm từ sữa.
- Viêm túi thừa: Tình trạng xảy ra ở ruột già (đại tràng).
- Ung thư: Ung thư đường tiêu hóa (GI) có nhiều loại như ung thư thực quản, ung thư dạ dày (dạ dày), ung thư ruột kết và trực tràng (đại trực tràng), ung thư tuyến tụy và ung thư gan.
- Bệnh Crohn: Một dạng bệnh viêm ruột (IBD) gây kích ứng đường tiêu hóa.
- Bệnh Celiac: Tình trạng rối loạn miễn dịch có thể làm tổn thương ruột non.
3. Làm thế nào để có thể giữ cho ống tiêu hóa khỏe mạnh?
Sau đây là những cách để giữ cho hệ tiêu hóa khỏe mạnh:
- Uống nước thường xuyên: Nước giúp thức ăn di chuyển dễ dàng hơn qua hệ thống tiêu hóa. Mất nước là nguyên nhân phổ biến gây táo bón.
- Bổ sung chất xơ trong chế độ ăn uống: Chất xơ có lợi cho tiêu hóa và giúp cơ thể đại tiện đều đặn.
- Bổ sung men vi sinh: Probiotic là vi khuẩn có lợi giúp chống lại vi khuẩn có hại trong ruột và tạo ra các chất lành mạnh nuôi dưỡng đường ruột.
- Ăn chậm và nhai kỹ thức ăn: Đảm bảo cơ thể có thời gian để tiêu hóa thức ăn. Đồng thời, nhai kỹ thức ăn còn giúp hệ tiêu hóa dễ dàng hấp thụ các chất dinh dưỡng trong thức ăn hơn.
- Tập thể dục: Giúp di chuyển thức ăn qua hệ thống tiêu hóa dễ dàng hơn.
- Tránh uống rượu và hút thuốc: Rượu có thể làm tăng lượng axit trong dạ dày và có thể dẫn đến ợ chua, trào ngược axit và loét dạ dày. Ngoài ra, hút thuốc gần như làm tăng gấp đôi nguy cơ bị trào ngược axit.
- Kiểm soát căng thẳng: Căng thẳng có liên quan đến các vấn đề về tiêu hóa như táo bón, tiêu chảy và hội chứng ruột kích thích.
Nhìn chung, ống tiêu hóa bao gồm một chuỗi các cơ quan liên kết với nhau từ miệng đến hậu môn có chức năng hỗ trợ tiêu hóa và hấp thụ chất dinh dưỡng từ thực phẩm.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
