Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi các bác sĩ làm việc tại Trung tâm Ung bướu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park
Xạ trị là một phương pháp điều trị rất chuyên khoa và là phương pháp điều trị phổ biến cho bệnh nhân ung thư vú. Bác sĩ sẽ lên kế hoạch điều trị rất chi tiết cho từng bệnh nhân, tùy thuộc vào loại ung thư, giai đoạn ung thư và các phương pháp điều trị khác (nếu có) mà bệnh nhân đang nhận.
1. Xạ trị là gì ?
Xạ trị là việc sử dụng tia X năng lượng cao để điều trị ung thư. Các tia năng lượng cao có kiểm soát được phát ra từ một cỗ máy gọi là máy gia tốc tuyến tính, có thể phá hủy và tiêu diệt các tế bào ung thư trong vùng cơ thể được điều trị.
Xạ trị cũng ảnh hưởng đến các tế bào bình thường trong vùng điều trị, nhưng những tế bào này thường có thể phục hồi sau điều trị. Xạ trị thường được thực hiện trong một khoảng thời gian để việc điều trị có tác dụng lớn nhất trong tiêu diệt tế bào ung thư, đồng thời hạn chế thiệt hại cho các tế bào bình thường.
Xạ trị cũng có thể được thực hiện bằng cách sử dụng các ống phóng xạ được đưa vào khu vực bị ung thư, gọi là xạ trị áp sát hoặc xạ trị trong.
2. Khi nào xạ trị được chỉ định?
Xạ trị là một phương pháp điều trị rất chuyên khoa và là phương pháp điều trị phổ biến cho bệnh nhân ung thư vú. Bác sĩ sẽ lên kế hoạch điều trị rất chi tiết cho riêng bạn, tùy thuộc vào loại và giai đoạn ung thư và các phương pháp điều trị khác (nếu có) mà bạn đang nhận. Hãy nhớ rằng mỗi bệnh nhân có phác đồ điều trị khác nhau, vì vậy bạn không nên so sánh kế hoạch điều trị của bạn với các bệnh nhân khác.
2.1 Xạ trị sau phẫu thuật
Trong hầu hết các trường hợp, xạ trị được chỉ định sau phẫu thuật. Điều này làm giảm nguy cơ ung thư quay trở lại bằng cách loại bỏ bất kỳ tế bào ung thư nào có thể vẫn còn sót lại trong khu vực. Nếu bạn có một khối u đã được cắt bỏ, rất có thể bạn sẽ nhận được chỉ định xạ trị đối với các mô vú còn lại.
Nếu bạn đã phẫu thuật cắt bỏ vú (cắt bỏ toàn bộ vú), nhưng khối u lớn hoặc tế bào ung thư đã di căn đến các hạch bạch huyết dưới cánh tay, bạn có thể được xạ trị vùng thành ngực.
2.2 Xạ trị kết hợp hóa trị
Bạn có thể xạ trước, hóa sau; hóa trước, xạ sau; hoặc hóa - xạ đồng thời. Bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ phù hợp nhất với từng loại bệnh và tình trạng của bệnh nhân.
2.3 Ung thư tiến triển
Xạ trị cũng có thể được sử dụng trong các giai đoạn ung thư vú tiến triển sâu hơn. Điều này được gọi là điều trị giảm nhẹ. Nó có thể giúp kiểm soát bệnh chưa được điều trị trước đó ở vú của bạn, hoặc giúp giảm các triệu chứng liên quan đến ung thư; ví dụ đau, chèn ép tủy sống hoặc các khối u gây ra bởi ung thư lan sang các bộ phận khác của cơ thể (ung thư vú thứ phát).
Trong những tình huống như thế, mức độ điều trị ung thư vú bằng xạ trị sẽ phụ thuộc vào hoàn cảnh cá nhân của bạn. Thông thường, việc điều trị sẽ được đưa ra trong một khoảng thời gian ngắn hơn nhiều.
2.4 Trước khi phẫu thuật
Đôi khi, bạn có thể được xạ trị để giảm kích thước khối u lớn trước khi phẫu thuật.
3. Việc điều trị được sắp xếp như thế nào?
Thời gian điều trị phụ thuộc vào tình trạng của bạn và các phương pháp điều trị khác có thể được đưa ra trước. Xạ trị thường diễn ra hàng ngày, từ thứ Hai đến thứ Sáu, trong khoảng từ 5 đến 6 tuần.
Đầu tiên, bạn sẽ gặp chuyên gia xạ trị (bác sĩ xạ trị) trong Khoa Ngoại trú để được tư vấn về việc điều trị của bạn. Một cuộc hẹn tiếp theo sẽ được thực hiện để lên kế hoạch điều trị. Sau đó bạn sẽ được xác nhận một ngày cụ thể để bắt đầu.
Xạ trị là một phương pháp điều trị chuyên biệt. Bạn thường được điều trị như một bệnh nhân ngoại trú. Nếu gặp trục trặc trong lịch hẹn, hãy thông báo trước với nhân viên xạ trị.
Điều quan trọng là việc điều trị của bạn phải được tiếp tục đúng kế hoạch và bạn đừng bỏ lỡ bất kỳ cuộc hẹn nào. Ví dụ, nếu bạn có một kỳ nghỉ được đặt trước, hãy nói với bác sĩ xạ trị đang điều trị cho bạn để có thể sắp xếp lại lịch hẹn, nếu có thể.
Mỗi ngày nhân viên điều trị sẽ hỏi thăm sức khỏe xem bạn thế nào. Nếu bạn có bất kỳ vấn đề gì, hãy nói chuyện với bác sĩ xạ trị hoặc điều dưỡng của bạn. Một cuộc hẹn có thể được sắp xếp với bác sĩ hoặc điều dưỡng chăm sóc vú của bạn, nếu cần. Xạ trị không làm bạn nhiễm phóng xạ nên việc tiếp xúc gần gũi với người khác là an toàn trong quá trình điều trị, nhiều người vẫn tiếp tục làm việc trong quá trình điều trị.
4. Kế hoạch điều trị
Việc điều trị của bạn được lên kế hoạch riêng, vì vậy đừng so sánh địa điểm điều trị và số lần điều trị với những bệnh nhân khác. Lập kế hoạch điều trị, còn được gọi là mô phỏng, tìm ra khu vực chính xác cần điều trị, sử dụng liều phóng xạ phù hợp nhất, đồng thời gây ra ít tác dụng phụ nhất có thể xảy ra.
5. Mô phỏng
Mô phỏng có nghĩa là lập kế hoạch điều trị bằng xạ trị cho bạn. Một máy X-quang đặc biệt gọi là máy mô phỏng được sử dụng để lập kế hoạch điều trị cho bạn. Bạn sẽ được mời đến trung tâm xạ trị để cùng lên kế hoạch này.
Bạn có thể có chút lo lắng khi lần đầu tiên đến trung tâm xạ trị. Vào ngày đó, hãy cố gắng mang theo một người thân thiết để bạn có tâm lý tốt hơn. Bạn nên chọn áo ngực và áo ngoài cũ vì mực đánh dấu trên vùng sẽ được xạ trị có thể làm ố nội y của bạn, những vết mực này có thể khó loại bỏ trên y phục.
Mô phỏng không làm bạn đau. Tuy nhiên, bạn sẽ nằm trên một chiếc bàn cứng trong một căn phòng có máy móc phía trên, điều này có thể gây khó chịu. Bạn sẽ phải cởi một phần y phục để lộ da vùng vú. Phiên mô phỏng của bạn có thể kéo dài từ nửa giờ đến một giờ. Trong thời gian này, bạn cần nằm yên trong khi các chuyên gia và bác sĩ xạ trị chụp một số tia X và tính toán liều lượng. Một số mô phỏng có thể sử dụng CT mô phỏng thay vì chụp X-quang để lên kế hoạch điều trị
Ở một số giai đoạn bạn sẽ ở một mình trong phòng nhưng bạn có thể được nhìn thấy và nghe thấy mọi lúc qua màn hình từ xa. Khu vực cơ thể bạn được điều trị có thể được đánh dấu bằng một điểm đánh dấu màu hồng hoặc tím hoặc dấu xăm vĩnh viễn. Nếu một điểm như thế đã được đánh dấu, bạn đừng xóa nó và hãy quay trở lại trung tâm xạ trị để đánh dấu lại nếu bạn thấy dấu ấy bị mờ đi. Biện pháp xăm da vĩnh viễn có thể được chỉ định sử dụng, tuy nhiên, bạn yên tâm vì dấu ấy rất nhỏ và thường có màu xanh hoặc đen. Các hình xăm sẽ tồn tại trên khu vực này suốt đời, nhưng chúng không gây đau đớn và hầu như không đáng chú ý.
6. Xạ trị được chỉ định như thế nào?
Khi đến để xạ trị, bạn sẽ được đề nghị cởi áo đến thắt lưng và nằm trên bàn điều trị. Chuyên gia xạ trị sẽ định vị bạn để bạn ở cùng một vị trí mỗi lần xạ trị. Một lần nữa, bạn sẽ ở trong phòng một mình, nhưng chuyên gia xạ trị có thể nhìn thấy và nghe thấy bạn mọi lúc từ màn hình bên ngoài. Bạn cũng có thể nói chuyện với nhân viên thông qua một máy liên lạc.
Khi đã ở đúng vị trí, bạn sẽ được yêu cầu nằm yên và hít thở bình thường.
Chuyên gia xạ trị sẽ định vị máy theo các góc khác nhau để hướng chùm tia đến các khu vực cần thiết. Bạn sẽ không cảm thấy đau trong quá trình thực hiện xạ trị, nhưng bạn có thể cảm thấy một vài khó chịu ở cánh tay (như tê tay chẳng hạn) vì bạn phải giữ nó ở cùng một vị trí trong suốt quá trình điều trị.
Tuy nhiên, việc điều trị chỉ kéo dài vài phút. Khi kết thúc, bạn mặc áo trở lại và bác sĩ sẽ cho một cuộc hẹn lần sau. Việc này sẽ trở thành thói quen cho đến khi kế hoạch điều trị kết thúc. Kỹ thuật viên xạ làm việc rất chặt chẽ với các bác sĩ và nhân viên khác trong đơn vị. Họ có thể cung cấp cho bạn sự giúp đỡ và lời khuyên về bất kỳ khía cạnh nào trong việc điều trị của bạn. Nếu bạn lo lắng hoặc phân vân về điều gì đó, hãy tư vấn họ. Ngay cả khi bạn cảm thấy xấu hổ, họ sẽ rất vui lòng tư vấn cho bạn một cách chuyên nghiệp.
7. Bạn có chịu tác dụng phụ gì không?
Xạ trị có thể gây ra một vài tác dụng phụ. Tác dụng phụ xảy ra vì xạ trị ảnh hưởng đến các tế bào bình thường trong khi tiêu diệt các tế bào ung thư. Tác dụng phụ thường giới hạn trong khu vực cơ thể được điều trị. Các tế bào bình thường có thể phục hồi dù có thể bị hư hại trong thời gian ngắn hoặc dài hạn do ảnh hưởng của bức xạ.
Hầu hết các tác dụng phụ của xạ trị là tạm thời, nhưng một số có thể vĩnh viễn. Một số tác dụng phụ thậm chí có thể xảy ra vài tháng hoặc nhiều năm sau khi điều trị. Mỗi cơ thể phản ứng khác nhau với điều trị, nhưng tác dụng phụ nhất định là phổ biến hơn so với những người khác.
8. Những tác dụng phụ thường gặp là gì?
Thay đổi da
Một phản ứng da trong hoặc sau khi xạ trị vú có thể phát triển. Mức độ của phản ứng này sẽ phụ thuộc vào một số yếu tố, bao gồm liều điều trị và độ nhạy cảm làn da của bạn. Bạn có thể cảm thấy đau và ngứa da ở vùng điều trị 10 - 14 ngày sau khi việc điều trị bắt đầu. Da của bạn có thể bong ra khi tiếp tục điều trị và có thể trở nên đỏ, đau và khô.
Sau khi kết thúc xạ trị, các tác động trên da của bạn có thể tiếp tục xấu đi trong khoảng một tuần sau đó. Da của từng người phản ứng khác nhau với bức xạ. Da của bạn có thể bị đau, trong khi người khác không bị ảnh hưởng. Đội ngũ chăm sóc sức khỏe cho bạn sẽ kiểm tra làn da của bạn thường xuyên và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp cho bất kỳ phản ứng phụ nào.
Đau hoặc khó chịu
Bạn có thể bị đau và sưng ở vùng vú ngay lúc xạ hoặc sau đó. Những triệu chứng này có thể tiếp tục trong một thời gian sau khi điều trị kết thúc. Nếu điều trị bao gồm trung tâm hoặc khu vực xương đòn, một khu vực nhỏ nơi cổ họng của bạn (thực quản) có thể bị ảnh hưởng. Điều này có thể gây ra chứng ợ nóng và khó chịu, nhưng thường được cải thiện khi dùng thuốc được kê toa bởi bác sĩ điều trị.
Mệt mỏi
Trong những tuần bạn đang được điều trị, cơ thể bạn sử dụng rất nhiều năng lượng, do đó bạn có thể cảm thấy mệt mỏi hơn bình thường, đặc biệt khi điều trị tiếp tục. Sự căng thẳng trong quá trình tư vấn, khám, chẩn đoán ung thư và hành trình đến bệnh viện đều có thể làm tăng thêm sự mệt mỏi này. Nghiên cứu cho thấy sự cân bằng giữa tập thể dục và nghỉ ngơi có thể giúp giảm cảm giác mệt mỏi này. Một chế độ ăn uống lành mạnh và không khí trong lành cũng có thể hỗ trợ bạn rất nhiều.
Tác dụng phụ khác
Đôi khi một phần phổi phía sau khu vực xạ trị bị viêm. Điều này có thể gây ho khan hoặc khó thở, nhưng thường cơ thể tự chữa lành.
Nếu bạn là một phụ nữ trẻ đang cho con bú, có lẽ bạn sẽ không thể cho con bú bên vú đang được điều trị.
9. Tác dụng phụ muộn là gì?
Một số tác dụng phụ có thể không xuất hiện cho đến khi việc điều trị kết thúc. Chúng được gọi là tác dụng phụ muộn. Một số tác dụng phụ muộn có thể nghiêm trọng và vĩnh viễn. Xạ trị vùng vú và nách đôi khi tạo ra các mô cứng, gọi là xơ hóa và gây ra bởi sự tích tụ mô sẹo. Nếu tình trạng xơ hóa vú trở nên nghiêm trọng, vú có thể trở nên nhỏ hơn và cứng hơn rõ rệt.
Tránh sử dụng bất kỳ loại nước hoa, chất khử mùi, băng, kem hoặc nước thơm nào trên vùng được điều trị trừ khi nhân viên xạ trị khuyên nên làm như vậy.
Rửa nhẹ vùng được điều trị bằng nước ấm, trong bồn tắm hoặc vòi hoa sen, và lau khô bằng khăn mềm. Không chà xát khu vực được chiếu xạ. Một số bệnh viện có thể cho phép bạn sử dụng xà phòng nhẹ, không mùi.
Tránh để khu vực được điều trị tiếp xúc với ánh sáng mặt trời trực tiếp trong một năm sau khi điều trị. Khi điều trị xong, da ở vùng được điều trị sẽ có nguy cơ phỏng nắng cao hơn, vì vậy điều quan trọng là giữ cho khu vực này được che chắn hoặc thường xuyên bôi kem chống nắng. Trong khi điều trị, bạn nên tránh các liệu pháp nhiệt độ cao, chẳng hạn như miếng giữ nhiệt, phòng xông hơi, chai nước nóng hoặc túi lạnh.
- Áo lót bằng vải cotton mềm hoặc áo khoác sẽ giúp bạn cảm thấy thoải mái. Bạn cũng có thể thấy thoải mái hơn khi không mặc áo ngực trong một thời gian sau khi điều trị.
- Nếu bạn mang vú giả, bạn có thể thấy loại mềm nhẹ tốt hơn loại silicon của bạn.
- Một chế độ ăn uống cân bằng, lành mạnh với nhiều chất lỏng có thể giúp cơ thể bạn đối phó với các tác động của việc điều trị tốt hơn.
- Cố gắng đừng quá kỳ vọng vào bản thân trong quá trình điều trị vì mức năng lượng của bạn sẽ thấp.
- Không nên bơi trong nước clo (có nhiều trong các hồ bơi công cộng) trong quá trình điều trị và trong 3 đến 4 tuần sau khi kết thúc điều trị.
- Nếu bạn thấy có phản ứng da, đừng quá lo lắng, nó sẽ được chữa lành hoàn toàn khoảng 4 tuần sau khi điều trị. Nhân viên điều dưỡng tại trung tâm xạ trị sẽ tư vấn cho bạn cách chăm sóc da tốt.
Bạn cũng có thể nhận thấy các mạch máu nhỏ, giãn dưới da. Xơ hóa nghiêm trọng cũng có thể chặn dẫn lưu bạch huyết cánh tay của bạn và gây ra sưng phù gọi là phù bạch huyết sau điều trị ung thư vú ở cánh tay.
Nếu bạn nhận thấy bất kỳ sự sưng phù nào nơi cánh tay, bàn tay hoặc vú, hãy đề nghị được giới thiệu đến một nhà trị liệu chuyên nghiệp để điều trị.
Các tác dụng phụ muộn khác
Các tác dụng phụ khác có thể xảy ra sau này bao gồm:
- Điểm yếu của xương trong khu vực, ví dụ, xương sườn và xương đòn của bạn;
- Tổn thương dây thần kinh ở cánh tay, có thể gây ngứa ran, tê, đau, yếu và có thể mất một số cử động;
- Xơ phổi trên của bạn, có thể gây ho khan và khó thở.
10. Tác dụng đối với các phương pháp điều trị khác
Nếu bạn đang lên kế hoạch tái tạo vú, xạ trị vú có thể ảnh hưởng đến các loại tái tạo vú mà bạn có thể có. Một số hình thức tái tạo vú dung nạp xạ trị tốt hơn các hình thức khác. Bác sĩ và điều dưỡng chăm sóc vú của bạn sẽ cung cấp cho bạn thêm thông tin hữu ích.
Da của bạn cũng có thể cảm thấy khô sau khi xạ trị. Trong trường hợp này, sử dụng kem dưỡng ẩm theo khuyến nghị của chuyên gia xạ trị có thể cải thiện tình hình. Mô vú nơi được điều trị có thể cảm thấy săn chắc hơn trước. Điều quan trọng cần lưu ý là những gì bình thường đối với bạn.
11. Tôi có thể mong đợi gì sau khi điều trị?
Mặc dù hoàn thành xạ trị thường là một niềm hy vọng, nhiều người vẫn cảm thấy khá dễ bị tổn thương. Có thể phải mất một thời gian trước khi bạn cảm thấy quay trở lại nhịp độ bình thường.
Cố gắng đừng quá kỳ vọng vào bản thân trong những ngày đầu và vài tuần sau khi điều trị. Bạn có thể cảm thấy mệt mỏi một thời gian, nhưng dần dần bạn sẽ bắt đầu cảm thấy tốt hơn. Đối với một số người, việc này có thể mất vài tháng và đôi khi lên đến một năm
Bạn sẽ được chỉ định theo dõi thường xuyên để kiểm tra tiến độ phục hồi sức khỏe. Nhưng nếu bất cứ lúc nào bạn có mối quan tâm hoặc lo lắng, hãy liên hệ với chuyên gia xạ trị để có thể sắp xếp một cuộc hẹn sớm hơn cho bạn.
12. Làm thế nào kiểm soát tốt bản thân trong xạ trị?
Khi đang xạ trị, bạn có thể cảm thấy tinh thần khá buồn bã, sợ hãi hoặc khó điều chỉnh với những gì đang xảy ra với mình. Sợ những điều chưa biết là nỗi sợ phổ biến, bình thường của con người, vì vậy tìm hiểu càng nhiều càng tốt về việc điều trị có thời điểm nào trong hoặc sau khi điều trị, hãy nhớ rằng bạn không hề cô đơn. Có rất nhiều người xung quanh có thể giúp thể giúp bạn làm chủ bản thân tốt hơn. Bạn có thể thấy hữu ích khi đến thăm trung tâm xạ trị trước, vì bạn sẽ hiểu rõ những gì có thể mong đợi. Nếu bạn đang cảm thấy tâm trạng xuống thấp, mệt mỏi, lo lắng hoặc khóc tại bất kỳ bạn, trong đó có đội ngũ y tế đang chữa trị cho bạn. Hãy cố gắng cho người khác biết bạn đang cảm thấy thế nào, đặc biệt là gia đình và bạn bè, để họ có thể hỗ trợ bạn.
Trung tâm Ung bướu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park được xây dựng hiện đại theo tiêu chuẩn quốc tế, sử dụng mô hình tiếp cận đa chuyên khoa trong chẩn đoán, lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp cho từng bệnh nhân, góp phần chăm sóc người bệnh toàn diện. Trung tâm Ung bướu Vinmec Central Park có những ưu điểm vượt trội trong điều trị ung thư như:
- Vinmec Hội tụ các chuyên gia giỏi về xạ trị, hóa trị, phẫu trị, được trang bị các phương tiện hiện đại.
- Hệ thống lập kế hoạch xạ trị và Máy xạ trị Truebeam hiện đại nhất Đông Nam Á, với ưu thế vượt trội giảm thiểu ảnh hưởng của tia xạ lên các mô lành tính so với tia X, giảm thời gian chiếu xạ và nguy cơ tác dụng phụ đối với người bệnh.) giúp điều trị hiệu quả các bệnh ung thư phổ biến: Phổi, Đầu mặt cổ, vú....
- Là bệnh viện đầu tiên tại TPHCM áp dụng liệu pháp miễn dịch tự thân, Bệnh viện Vinmec Central Park có thể điều trị ung thư với các phác đồ điều trị ung thư đa mô thức phù hợp với từng trường hợp, đem lại hiệu quả điều trị cao, cung cấp thêm 1 địa chỉ khám và điều trị ung thư tin cậy cho người dân tại TPHCM và các khu vực lân cận, để người dân không phải ra nước ngoài điều trị.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
