Những chấn thương đầu gối trong bóng đá là điều không thể tránh khỏi dù người chơi đã có nhiều biện pháp phòng tránh và bảo vệ. Với nhiều pha va chạm trong trận đấu, bóng đá được xem là bộ môn thể thao có tỷ lệ chấn thương đầu gối cao.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của ThS.BS Hồ Ngọc Minh - Giám đốc Điều hành Lab Phòng Motion Lab Vinmec Trung tâm Chấn thương chỉnh hình & Y học thể thao miền Bắc Vinmec kiêm Bác sĩ Ngoại khoa Nội soi khớp và Y học thể thao Trung tâm Chấn thương chỉnh hình & Y học thể thao, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.
1. Lý do bóng đá dễ gây ra chấn thương
Bóng đá là một môn thể thao đối kháng tập thể cực kỳ quyết liệt. Trong suốt trận đấu, người chơi phải liên tục di chuyển với tốc độ cao, dễ dẫn tới tình huống va chạm và gặp phải những chấn thương đầu gối trong bóng đá. Ngay cả những va chạm nhỏ hoặc những cú nhảy đỡ bóng cũng có thể tác động xấu đến cơ thể.
Ngoài ra, nếu người chơi không khởi động hoặc làm ấm cơ thể trước khi thi đấu cũng như thiếu chế độ ăn uống và nghỉ ngơi hợp lý, đều có thể dẫn đến nguy cơ gặp phải những chấn thương đầu gối trong bóng đá.
2. Những chấn thương đầu gối trong bóng đá thường gặp nhất
2.1 Chấn thương dây chằng chéo
Dấu hiệu chung giúp nhận biết tổn thương đứt dây chằng chéo đầu gối thường là:
- Đầu gối sau va chạm phát ra tiếng "rốp".
- Đầu gối bắt đầu có triệu chứng đau và sưng phù nề.
- Bệnh nhân khó cử động khớp gối, không thể duỗi gập thoải mái như bình thường.
- Trong trường hợp chỉ đơn thuần là đứt dây chằng chéo trước mà không kèm theo rách sụn chêm hoặc các tổn thương khác, triệu chứng đau và sưng phù nề thường giảm dần sau vài ngày và biên độ vận động của đầu gối sẽ phục hồi hoàn toàn.
Tuy nhiên, người bệnh có thể cảm thấy khớp gối lỏng lẻo, di chuyển không ổn định và dễ bị trật khớp khi đi lại.
2.1.1 Chấn thương dây chằng chéo trước
Dây chằng chéo trước (ACL) có vai trò ngăn chặn mâm chày lệch ra trước so với xương đùi và ngăn cẳng bàn chân xoay vào bên trong. Nếu dây chằng chéo trước bị tổn thương, khớp gối sẽ khó vững và người chơi sẽ khó thực hiện các hoạt động cường độ cao như chạy nhanh, nhảy, leo dốc hoặc thay đổi hướng di chuyển đột ngột.
Dù vậy, chức năng cơ bản của khớp gối với các hoạt động cường độ thấp như đi bộ, chạy nhẹ hoặc đạp xe, vẫn được duy trì. Tuy nhiên, theo thời gian, ACL vẫn có thể gây tổn thương cho sụn khớp và sụn chêm, dẫn đến thoái hóa khớp gối sớm.
Khớp gối không ổn định cũng làm tăng nguy cơ ngã, tai nạn và gây ra những chấn thương đầu gối trong bóng đá, dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng.
2.1.2 Chấn thương dây chằng chéo sau
Dây chằng chéo sau (PCL) hoạt động ngược lại so với dây chằng chéo trước, vai trò của PCL là ngăn chặn mâm chày lệch ra phía sau so với xương đùi. PCL có kích thước lớn hơn và ít khi hạn chế chức năng xoay của khớp gối.
Do đó, tỷ lệ tổn thương PCL thường thấp hơn so với ACL. Tuy nhiên, vẫn có trường hợp bệnh nhân phải phẫu thuật khớp gối do tổn thương PCL, mặc dù bệnh không phổ biến như tổn thương ACL.
2.2 Chấn thương dây chằng bên
Các dây chằng bên chày và bên mác (MCL, LCL) thường ít khi bị đứt hoàn toàn sau những chấn thương đầu gối trong bóng đá đơn giản, chúng thường chỉ gây ra sưng phù và đau nhức cho người chơi.
Tuy nhiên, trong các trường hợp nặng khiến cho một hoặc cả hai dây chằng bị đứt, hoặc kéo theo cả dây chằng chéo, có thể gây ra tổn thương nghiêm trọng cho cấu trúc của khớp gối và để lại di chứng. Đặc biệt, nếu chấn thương này ảnh hưởng đến các dây chằng chéo khác, bệnh nhân có nguy cơ cao không thể đi lại trong thời gian ngắn.
2.3 Rách sụn chêm (Meniscus tear)
Các tổn thương rách sụn chêm thường không xảy ra độc lập mà thường đi kèm với việc đứt dây chằng chéo hoặc là hậu quả của việc đứt dây chằng chéo trước đó nhưng không điều trị.
Nếu rách sụn chêm chỉ tổn thương nhỏ và ở vùng giàu mạch nuôi (zone 1/red zone), thì sụn chêm có thể tự hồi phục sau 6 tuần điều trị đúng cách.
Nhưng đối với những tổn thương lớn, phức tạp hoặc ở vị trí khó liền như vùng ít mạch nuôi (zone 2,3/red-white, white zone), rách điểm bám sừng sau (root tear), rách bong khỏi mặt mâm chày (ramp lesion)… thì bệnh nhân cần sự can thiệp của các bác sĩ chuyên khoa có kinh nghiệm về phẫu thuật nội soi khâu sụn chêm.
Trong trường hợp sụn chêm không thể khâu lại được, bác sĩ có thể chỉ định cắt sụn chêm một phần hoặc loại bỏ toàn bộ nhằm giúp bệnh nhân giảm đau và phục hồi khả năng vận động của khớp gối. Tuy nhiên, sụn chêm gối bị mất có thể dẫn đến thoái hóa khớp gối sớm.
Các dấu hiệu của tổn thương sụn chêm bao gồm:
- Sưng, đau và bệnh nhân bị hạn chế vận động ngay sau khi gặp chấn thương cũng như khớp gối không ổn định về sau.
- Người bệnh có thể bị đau ở một vị trí cụ thể trong thời gian dài và trong một số tư thế nhất định như khi leo cầu thang hoặc khi ngồi xổm/gập gối tối đa.
- Đối với các trường hợp phức tạp, phần sụn chêm bị rách có thể mắc kẹt giữa lồi cầu đùi và mâm chày, gây kẹt khớp, cứng khớp hoặc hạn chế biên độ duỗi chân so với chân bình thường.
2.4 Trật khớp gối
Trật khớp đầu gối xảy ra khi người chơi va chạm mạnh, va chạm trực tiếp hoặc bị xoắn vặn mạnh vùng gối làm khớp gối bị biến dạng, lệch khỏi trục, gây đau đớn dữ dội. Mặc dù đôi khi khớp gối có thể tự bật trở lại vị trí ban đầu nhưng thường sẽ giữ nguyên ở vị trí bị tổn thương, làm bệnh nhân mất khả năng vận động và phải nhờ sự hỗ trợ.
Trật khớp đầu gối là tình trạng cấp cứu, có tỷ lệ tổn thương mạch máu và thần kinh. Do đó, bệnh nhân cần phát hiện sớm và điều trị kịp thời để tránh các biến chứng nghiêm trọng nhất.
Đây là một trong những chấn thương đầu gối trong bóng đá rất nghiêm trọng và hiếm gặp (chiếm khoảng 0,02% các trường hợp). Thường thì bệnh nhân dễ bị trật khớp đầu gối sau tai nạn giao thông, tai nạn ngã cao hoặc trong một số môn thể thao đối kháng như bóng đá, bóng bầu dục…
Tuy nhiên, đa phần bệnh nhân cần phẫu thuật nhiều lần để phục hồi cấu trúc bị tổn thương và khôi phục chức năng khớp gối.
2.5 Gãy xương vùng khớp gối
Mọi chấn thương ở vùng khớp gối đều có thể gây ra gãy xương. Đường gãy xương lan vào mặt khớp làm mất sự trơn tru của khớp khi cử động chân, dẫn đến cứng khớp và mất khả năng di chuyển nếu không được chẩn đoán và điều trị đúng cách.
Các loại gãy xương thường gặp trong chấn thương khớp gối bao gồm:
- Gãy xương bánh chè.
- Gãy mâm chày.
- Gãy lồi cầu ngoài / lồi cầu trong / trên và gãy liên lồi cầu xương đùi.
- Gãy Hoffa...
Đa phần các loại gãy xương này đều cần phải phẫu thuật để phục hồi tối đa bề mặt khớp cũng như khả năng chịu lực của xương, từ đó tránh các biến chứng sau này.
Dấu hiệu nhận biết khi bệnh nhân bị gãy xương vùng khớp gối bao gồm:
- Cảm giác đau nhói tại vùng xương bị gãy.
- Sưng, đau và bầm tím xung quanh đầu gối.
- Mức độ đau tăng dần, người bệnh không thể tự di chuyển mà cần sự hỗ trợ từ người khác.
- Vùng xương đầu gối có thể phát ra tiếng xương lạo xạo.
2.6 Bong điểm bám gân/dây chằng vùng gối
Đây là loại tổn thương có cơ chế tương tự như tổn thương dây chằng. Phần xương mà dây chằng/gân bám vào hay còn gọi là điểm bám, bị nhổ bung lên, giống như việc con người cầm thân cây nhổ để rễ cây bật ra khỏi đất.
Các dạng tổn thương bong điểm bám gân/dây chằng vùng gối thường bao gồm:
- Bong điểm bám dây chằng chéo trước.
- Bong điểm bám dây chằng chéo sau.
- Bong điểm bám dây chằng bên trong/ngoài.
- Một trường hợp đặc biệt là bong điểm bám gân bánh chè (bệnh Osgood Schlatter).
Các dấu hiệu nhận biết của dạng tổn thương này tương tự như tổn thương dây chằng, bao gồm đau, sưng nề ở vùng gối, bệnh nhân bị hạn chế vận động ngay sau chấn thương và sau đó là lỏng khớp. Trong trường hợp tổn thương bong điểm bám dây chằng chéo trước, có thể gây ra kẹt khớp gối và người bệnh không thể duỗi chi dưới dù cơn đau đã giảm.
Đặc biệt, tổn thương bong điểm bám gân bánh chè thường xảy ra ở trẻ vị thành niên, nhất là ở những người chơi các môn thể thao có đòn đá mạnh như bóng đá, võ thuật...
Trẻ em có thể thấy sưng đau ở mặt trước của gối, bị lồi củ chày, mức độ đau tăng dần khi leo cầu thang hoặc khi gồng mạnh cơ tứ đùi đầu. Tuy nhiên, trẻ vẫn có thể thực hiện các hoạt động hàng ngày mà không bị cản trở.
3. Biến chứng có thể gặp ở những người chơi bóng đá bị chấn thương đầu gối
Khi không được điều trị kịp thời và chính xác, những chấn thương đầu gối trong bóng đá có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm như sau:
- Tổn thương dây chằng như đứt, rách dây chằng hoặc bong điểm bám gân có thể làm khớp gối không ổn định.
- Gãy xương ở vùng khớp gối có thể gây ra các chấn thương liên quan đến thần kinh, mạch máu, hội chứng khoang cấp và nguy cơ nhiễm trùng, nhất là trong trường hợp bệnh nhân bị gãy xương hở.
4. Lợi ích của môn bóng đá đối với sức khỏe
Dù có nhiều nguy cơ chấn thương nhưng bóng đá vẫn có các lợi ích không thể phủ nhận như sau:
4.1 Tăng sức bền
Chạy liên tục suốt trận đấu đòi hỏi sức chịu đựng và thể lực cao. Vì vậy, những người chơi bóng đá thường có sức bền vượt trội so với người thường.
4.2 Tăng cơ giảm mỡ
Bóng đá có thể được coi như một bài tập toàn thân. Mọi cơ bắp trong cơ thể người chơi sẽ hoạt động đồng bộ, hỗ trợ lẫn nhau, giúp người chơi đốt calo và loại bỏ mỡ thừa hiệu quả. Đồng thời, đây cũng là môn thể thao giúp phát triển các nhóm cơ, tạo nên một thân hình săn chắc, khỏe mạnh và lí tưởng.
4.3 Tăng cường sức khỏe xương khớp
Tuổi tác càng cao, mật độ xương càng giảm dần. Tuy nhiên, bóng đá là môn thể thao tạo áp lực lớn lên hệ cơ xương nên xương dễ bị gãy hơn hết. Do đó, người chơi cần bổ sung các loại chất bổ hoặc thực phẩm chức năng để tăng cường sức khỏe xương khớp.
4.4 Nâng cao khả năng phối hợp
Khả năng phối hợp nhịp nhàng giữa tay, chân và sức mạnh toàn thân trong bóng đá rất quan trọng. Người chơi sẽ thực hiện các hoạt động như chạy, nhảy, xoay người, quan sát và tăng tốc liên tục, đòi hỏi sự phối hợp mượt mà của toàn bộ cơ thể. Điều này giúp cải thiện khả năng phối hợp giữa não, mắt và cơ thể của người chơi.
4.5 Rèn luyện tinh thần đồng đội
Bóng đá là một môn thể thao tập thể. Người chơi cần phối hợp chặt chẽ với đồng đội để đạt được kết quả tốt nhất khi tham gia đá bóng. Bộ môn này không chỉ giúp rèn luyện tinh thần đồng đội mà còn nâng cao kỹ năng làm việc nhóm của người chơi.
4.6 Phát triển não bộ
Bóng đá là một môn thể thao với tốc độ nhanh, đòi hỏi khả năng xử lý thông tin nhanh chóng từ não bộ. Các người chơi phải sử dụng trí óc để điều khiển cơ thể, quan sát, phối hợp một cách linh hoạt với đồng đội để tạo ra cơ hội ghi bàn.
Trong suốt trận đấu, việc tìm kiếm cơ hội và đảm bảo não bộ hoạt động “hết công suất” là điều không thể thiếu.
Những chấn thương đầu gối trong bóng đá có thể gây ra hậu quả lâu dài đối với sức khỏe và khả năng vận động của người chơi. Việc hiểu rõ về các loại chấn thương, dấu hiệu nhận biết và phương pháp điều trị là rất quan trọng để bảo vệ và duy trì phong độ thi đấu. Để giảm thiểu nguy cơ chấn thương, người chơi nên tập trung rèn luyện thể lực, thực hiện các bài tập tăng cường khớp gối và tuân thủ các nguyên tắc an toàn khi thi đấu.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
