Nhịp nhanh kịch phát trên thất (PSVT) là một dạng rối loạn nhịp tim hoặc nhịp tim bất thường. Đây là một tình trạng nơi nhịp tim tăng nhanh đột ngột, thường xảy ra ở các buồng tim phía trên. Mặc dù PSVT thường không gây nguy hiểm trực tiếp đến tính mạng, nhưng nó có thể gây ra lo lắng, khó chịu và ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.
1. Nhịp tim nhanh kịch phát trên thất là gì?
Nhịp tim nhanh là khi tim đập nhanh hơn bình thường, ngay cả khi người bệnh không làm gì cả.
Bình thường, toàn bộ các phần của tim co bóp nhờ tín hiệu điện học được phát đi từ một nút chủ nhịp là nút xoang, tín hiệu điện học lan truyền từ nút xoang đến các phần của quả tim từ trên xuống dưới, từ nhĩ xuống thất. Nhịp nhanh kịch phát trên thất (Paroxysmal supraventricular tachycardia - PSVT) là một rối loạn nhịp tim khi nút chủ nhịp khởi phát cơn nhịp nhanh xuất phát từ tầng trên của buồng thất của tim. Tình trạng này còn được gọi là nhịp tim nhanh trên thất. PSVT phổ biến nhất ở người trẻ tuổi, đặc biệt là phụ nữ.
2. Nguyên nhân gây ra nhịp nhanh kịch phát trên thất
Các tế bào buồng trên của tim có nhiệm vụ gửi tín hiệu điện. Đôi khi tín hiệu bị rối và chạy vòng tròn, dẫn đến tình trạng nhịp tim tăng nhanh hoặc PSVT. Đôi khi, PSVT xảy ra không rõ nguyên nhân, bệnh có thể xuất hiện do vấn đề di truyền ở mô tim hoặc pha điện tim. Một số nguyên nhân khác:
- Cơ tim yếu đi (suy tim)
- Bệnh tuyến giáp
- Bệnh tim
- Bệnh phổi
- Thai kỳ
- Sử dụng ma túy, các chất kích thích hoặc methamphetamine
- Thuốc theo toa như thuốc hen suyễn và thuốc cảm lạnh và dị ứng không kê đơn
- Hút thuốc
- Rượu bia
- Caffein
3. Triệu chứng và dấu hiệu
Các triệu chứng của nhịp nhanh kịch phát trên thất thường bắt đầu và dừng đột ngột, dao động từ nhẹ đến nặng. Bệnh nhân có thể cảm thấy tim đập nhanh sau khi tập thể dục, khi không ngủ đủ giấc hoặc khi bị căng thẳng quá mức. Các triệu chứng bao gồm:
- Nhịp tim nhanh, đều, thường hơn 100 nhịp mỗi phút (BPM) nhưng có thể cao đến 250 nhịp mỗi phút. Trẻ em bị PSVT thường có nhịp tim cao hơn.
- Cảm giác hồi hộp dù không có biến cố hay tác động gì về tâm lý tinh thần. Cảm giác như có trống đánh trong ngực.
- Cảm nhận tiếng tim đập ở cổ, cảm giác mạch đập ở thái dương
- Thay đổi đột ngột nhịp tim. Tim có thể đập nhanh trong vài phút hoặc vài giờ rồi đột ngột đập bình thường trở lại. Nhịp tim bình thường của người lớn là từ 60 đến 100 nhịp mỗi phút (BPM)
Một số triệu chứng lâm sàng khác có thể là:
- Lo lắng và bối rối
- Đau ngực, khó chịu hoặc tức ngực
- Khó thở hoặc hụt hơi
- Chóng mặt và choáng váng
- Ngất xỉu hoặc mất ý thức
- Mệt mỏi hoặc kiệt sức
- Buồn nôn
Mặc dù nhịp tim nhanh kịch phát trên thất (PSVT) nếu không được điều trị, nó có thể dẫn đến một số biến chứng, đặc biệt là nếu tình trạng này xảy ra thường xuyên hoặc kéo dài. Theo thời gian, PSVT có thể làm suy yếu cơ tim. Trong trường hợp nghiêm trọng, PSVT có thể dẫn đến mất ý thức và thậm chí có thể gây ngừng tim đột ngột.
4. Chẩn đoán và quản lý, điều trị nhịp tim nhanh trên thất
4.1. Chẩn đoán PSVT
Để chẩn đoán nhịp tim nhanh kịch phát trên thất (PSVT), bác sĩ sẽ tiến hành đánh giá lâm sàng, gồm tìm hiểu thông tin tiền sử bệnh và các triệu chứng của bệnh nhân. Tiếp theo, các xét nghiệm để loại trừ các nguyên nhân khác sẽ được thực hiện để xác định tình trạng bệnh:
- Xét nghiệm máu để kiểm tra các tình trạng như bệnh tim
- Điện tâm đồ để phân tích các xung điện của tim
- Máy theo dõi Holter để theo dõi hoạt động của tim từ 24 giờ trở lên
- Chụp X-quang ngực để chụp ảnh tim và phổi
- Siêu âm tim để kiểm tra kích thước, sức mạnh và khả năng bơm máu của tim
4.2. Quản lý, điều trị nhịp tim nhanh trên thất
Tùy vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng và sức khỏe tổng thể của bệnh nhân sẽ có các phương pháp quản lý, điều trị nhịp nhanh kịch phát trên thất phù hợp. Dưới đây là một số phương pháp điều trị và quản lý được khuyến nghị:
- Thay đổi lối sống và hành vi: Điều này bao gồm việc tránh caffeine và rượu, thay đổi thói quen ngủ để nghỉ ngơi nhiều hơn, uống đủ nước để tránh mất nước, quản lý stress và lo lắng thông qua các bài tập thư giãn, giảm cân nếu cần thiết và bỏ hút thuốc.
- Nghiệm pháp Valsalva và Vagal: Các phương pháp này tạm thời làm chậm nhịp tim của người bệnh, ho theo cách nhất định, ấn nhẹ vào nhãn cầu trong khi nhắm mắt.
- Thuốc điều trị: thuốc cắt cơn nhịp nhanh kịch phát là Adenosine, thuốc điều trị duy trì sau cắt cơn là chẹn beta, amiodarone hoặc thuốc chẹn kênh canxi để giúp nhịp tim đều đặn và ngăn ngừa cơn tim nhanh kịch phát tái phát.
- Massage xoang cảnh: Một kỹ thuật massage nhẹ nhàng ở cổ để giúp cơ thể làm chậm nhịp tim.
- Sốc nhịp tim bằng điện: Một thủ thuật sử dụng năng lượng điện phù hợp để ngăn tín hiệu bất thường chỉ huy nhịp tim tạo điều kiện cho nút xoang - chủ nhịp bình thường chiếm lại quyền chỉ huy, giúp tim đập ở tần số và nhịp bình thường.
- Triệt đốt qua ống thông: Đây là một thủ thuật xâm lấn tối thiểu, sử dụng dụng cụ phát ra năng lượng có tần số radio để bất hoạt vùng cơ tim phát ra ung động bất thường khởi phát cơn tim nhanh kịch phát trên thất gây rối loạn nhịp tim. Thủ thuật này không những tái lập nhịp tim bình thường mà còn điều trị triệt để ngăn ngừa cơn tim nhanh kịch phát trên thất tái phát.
Ngoài ra, giảm nguy cơ mắc PSVT còn bao gồm:
- Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh cho tim
- Tập thể dục đều đặn
- Giữ cân nặng thích hợp
- Kiểm soát huyết áp, cholesterol
- Tránh các yếu tố tăng nguy cơ như stress hoặc caffeine.
Nhịp nhanh kịch phát trên thất (PSVT) là một tình trạng y tế phức tạp, cần bệnh nhân chú ý và quản lý cẩn thận. Việc hiểu rõ về tình trạng này giúp người bệnh ngăn ngừa biến chứng và cải thiện hiệu quả với PSVT. Do đó, duy trì lối sống lành mạnh là rất quan trọng để kiểm soát hiệu quả PSVT và duy trì chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
