Mạch nghịch thường là bệnh rất phổ biến đối với các bệnh nhân tim mạch. Nguyên nhân dẫn đến triệu chứng này cùng cách chẩn đoán và điều trị hiệu quả sẽ được cung cấp cho bạn trong bài viết sau.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ chuyên ngành tim mạch, tại Bệnh viện Vinmec Hải Phòng
1. Mạch nghịch thường là gì?
Mạch nghịch thường không phải bệnh, đây là triệu chứng của một số căn bệnh tiềm ẩn khác có liên quan đến tim mạch. Tình trạng này diễn ra khi huyết áp bệnh nhân giảm đột ngột trong lúc hô hấp bình thường.
2. Mạch nghịch thường diễn ra như thế nào?
Trong tình trạng bình thường, tim mạch và phổi hoạt động cùng nhau để hấp thụ oxy rồi vận chuyển chúng đến các cơ quan, mô thông qua máu. Khi tim bơm máu đi, máu đẩy lên thành động mạch tạo ra huyết áp. Có hai loại huyết áp gồm:
- Huyết áp tâm thu (huyết áp tối đa) : áp lực khi máu được bơm ra khỏi tim.
- Huyết áp tâm trương (huyết áp tối thiểu): áp lực giữa các lần tim co bóp khi cơ tim được thả lỏng.
Khi bệnh nhân hít thở, phổi mở rộng và tác động lên các động mạch dẫn đến tim mạch, tạm thời hạn chế dòng máu trong ngực. Điều này làm giảm lượng máu dẫn đến tim, qua đó giảm huyết áp một cách nhẹ nhàng. Hoạt động này diễn ra bình thường và bệnh nhân thường sẽ không chú ý đến.
Trong khi đó, mạch nghịch thường là triệu chứng giảm huyết áp đột ngột hơn 10 mmHg trên huyết áp kế thủy ngân với mỗi hơi thở.
3. Nguyên nhân dẫn đến mạch nghịch thường
Nguyên nhân của triệu chứng mạch nghịch thường xuất phát từ các vấn đề liên quan đến phổi và hệ tim mạch. Sau đây là một vài bệnh lý khiến triệu chứng xuất hiện ở bệnh nhân:
3.1 Các bệnh lý về phổi
- Hen phế quản cấp tính: Đây là bệnh lý phổ biến dẫn đến mạch nghịch thường. Đường thở của bệnh nhân bị thu hẹp, gây áp lực lên động mạch khiến huyết áp giảm đột ngột khi cơn hen suyễn bộc phát.
- Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính: Bệnh lý mà phổi bị viêm nhiễm dẫn đến tắc nghẽn hô hấp và khó thở ở bệnh nhân.
- Tràn khí màng phổi: Tình trạng mà tổn thương ở phổi dẫn đến sự tích tụ không khí trong màng phổi hoặc lớp lót giữa phổi và thành ngực. Sự tích tụ không khí này tạo áp lực đặt lên phổi và có thể gây áp lực tương tự lên động mạch, từ đó dẫn đến giảm huyết áp.
- Tràn dịch màng phổi: Tình trạng xảy ra khi một lượng chất lỏng lớn hơn bình thường đọng trong màng phổi. Sự tích tụ chất lỏng này có thể tạo áp lực lên phổi và gây ra triệu chứng.
- Thuyên tắc phổi: Xảy ra khi có máu đông chuyển đến phổi từ một nơi khác trong cơ thể. Cục máu đông này có thể chặn dòng máu đi đến tim, gây ra tình trạng giảm huyết áp nhanh chóng.
3.2 Các bệnh lý về tim
- Chèn ép tim: Đây tình trạng chất lỏng tích tụ trong túi xung quanh tim được gọi là màng ngoài tim, gây ra áp lực lên tim và giảm lưu lượng máu, dẫn đến giảm huyết áp. Mạch nghịch thường do chèn ép tim được xem là trường hợp cấp cứu y tế khẩn cấp.
- Viêm màng ngoài tim co thắt: Xảy ra khi túi xung quanh tim bị sẹo, dày lên và dính vào niêm mạc thành ngực. Trong khi tim cần không gian giữa các lớp lót này để có thể mở rộng khi bom máu, viêm màng ngoài tim co thắt làm giảm khả năng hoạt động của tim. Điều này khiến huyết áp giảm sau đó tăng đột ngột.
4. Làm sao để chẩn đoán mạch nghịch thường?
Chẩn đoán sẽ được tiến hành bởi bác sĩ. Tùy theo tình trạng bệnh nhân mà quy trình chẩn đoán sẽ bao gồm nhiều bước hơn nhằm hỗ trợ bác sĩ đưa ra kết luận chính xác nhất.
- Kiểm tra huyết áp: Bác sĩ sẽ thực hiện việc đặt một vòng đo huyết áp lên cánh tay của bệnh nhân và bơm nó để tạo áp lực. Bác sĩ sẽ lắng nghe âm thanh của mạch khi áp lực giảm xuống để đưa ra phán đoán chính xác.
- Kiểm tra mạch: Trong trường hợp nghiêm trọng, bác sĩ có thể kiểm tra huyết áp thông qua mạch trên cổ tay của bệnh nhân để đánh giá mức độ biến động.
- Kiểm tra nồng độ oxy trong máu: Sử dụng thiết bị phân tích để đo nồng độ oxy trong mạch của bệnh nhân. Thông qua một chiếc kẹp ở ngón tay bệnh nhân, thiết bị sẽ đo mức độ bão hòa oxy hoặc lượng oxy trong máu. Đồng thời, bác sĩ sẽ theo dõi các biến động có thể xuất hiện để đánh giá chính xác ảnh hưởng của nồng độ oxy với huyết áp.
- Kiểm tra huyết áp đặc biệt: Trong trường hợp có ống thông động mạch, bác sĩ có thể sử dụng máy đo áp huyết đặc biệt để có cái nhìn chi tiết về huyết áp và nhịp tim.
Nếu kết quả kiểm tra ban đầu là bất thường, bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm hình ảnh như chụp X-quang hoặc siêu âm tim để đánh giá sâu hơn về cấu trúc tim và lưu lượng máu của bệnh nhân.
Qua quá trình kiểm tra chi tiết này, bác sĩ có thể xác định liệu mạch nghịch thường có tồn tại hay không. Nếu có, bác sĩ sẽ tiến hành xác định nguyên nhân gốc và lên kế hoạch điều trị phù hợp.
5. Tại sao nên theo dõi và phát hiện sớm mạch nghịch thường?
Việc theo dõi và phát hiện mạch nghịch thường đóng vai trò quan trọng trong quản lý sức khỏe của bệnh nhân, đặc biệt là trong trường hợp của những người mắc bệnh hen suyễn. Việc phát hiện mạch nghịch thường cũng là tín hiệu cảnh báo về suy hô hấp, một tình trạng có thể gây ra thiếu hụt oxy và gây tổn thương nghiêm trọng cho não bộ. Trong tình huống khẩn cấp, phát hiện triệu chứng sớm và thực hiện biện pháp cấp cứu là điều kiện tiên quyết để bảo vệ tính mạng của bệnh nhân.
Ngoài ra, bệnh nhân mắc bệnh tràn dịch màng ngoài tim cũng cần đặc biệt chú ý đến mạch nghịch thường. Trong trường hợp này, triệu chứng có thể là dấu hiệu của tình trạng chèn ép tim, đòi hỏi sự can thiệp và xử lý ngay lập tức để ngăn chặn các biến chứng có thể xảy ra.
Tóm lại, việc theo dõi và phát hiện mạch nghịch thường không chỉ hỗ trợ bác sĩ trong quá trình theo dõi và chẩn đoán bệnh mà còn tạo ra cơ hội để điều trị kịp thời, cải thiện tình trạng sức khỏe của bệnh nhân, ngăn ngừa sự phát triển của các biến chứng nghiêm trọng khác.
6. Điều trị mạch nghịch thường
Mạch nghịch thường là một triệu chứng, không phải một căn bệnh cụ thể. Để điều trị, bác sĩ sẽ xác định nguyên nhân cụ thể gây ra triệu chứng thông qua các phương pháp chẩn đoán. Kiểm tra huyết áp, kiểm tra nồng độ oxy trong máu có thể được sử dụng để định rõ tình trạng sức khỏe và các bệnh lý của bệnh nhân. Từ đó, bác sĩ sẽ đưa ra phương pháp điều trị cho bệnh lý, từ đó giải quyết triệt để triệu chứng.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
