Hội chứng ruột kích thích và bệnh viêm ruột là hai tình trạng hai rối loạn tiêu hóa thường dễ bị nhầm lẫn do có nhiều triệu chứng tương đồng. Tuy nhiên, đây là hai bệnh lý hoàn toàn khác nhau về nguyên nhân, cơ chế bệnh sinh và phương pháp điều trị. Việc phân biệt rõ ràng giữa hai bệnh lý là rất cần thiết để đảm bảo chẩn đoán chính xác và áp dụng các biện pháp điều trị phù hợp.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ chuyên khoa Tiêu hoá - Gan Mật - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Tổng quan về hội chứng ruột kích thích và bệnh viêm ruột
1.1 Bệnh viêm ruột là gì?
Bệnh viêm ruột (IBD) là một nhóm bệnh lý gây sưng tấy và kích ứng ở đường tiêu hóa, chủ yếu bao gồm bệnh Crohn và viêm loét đại tràng.
1.2 Hội chứng ruột kích thích là gì?
Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một rối loạn chức năng đường ruột, gây rối loạn nhu động ruột khiến thức ăn di chuyển quá nhanh hoặc quá chậm, thường đi kèm với triệu chứng đau bụng.
1.3 Sự khác biệt giữa hội chứng ruột kích thích và bệnh viêm ruột
Bệnh viêm ruột là bệnh lý có tổn thương cấu trúc thực thể, nghĩa là các triệu chứng xuất phát từ những tổn thương rõ rệt ở đường tiêu hóa. Các tổn thương như viêm mãn tính hoặc loét có thể được quan sát qua các phương pháp chẩn đoán như chụp X-quang, nội soi hoặc sinh thiết.
Hội chứng ruột kích thích là bệnh lý thuộc nhóm rối loạn chức năng, tức là các triệu chứng không xuất phát từ tổn thương thực thể.Các xét nghiệm thường không phát hiện được nguyên nhân gây bệnh cụ thể.
Người bệnh không thể tự phân biệt hai bệnh lý này chỉ dựa trên cảm giác hoặc triệu chứng. Do đó, việc hiểu rõ sự khác biệt và tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa để đưa ra phương pháp chẩn đoán và điều trị chính xác là vô cùng quan trọng.
2. Các triệu chứng giống nhau giữa hội chứng ruột kích thích và bệnh viêm ruột
Hội chứng ruột kích thích và bệnh viêm ruột đều là các bệnh lý mạn tính của đường tiêu hóa, do đó cả 2 đều có nhiều triệu chứng tương tự nhau, bao gồm:
- Đau bụng
- Chướng bụng
- Rối loạn đại tiện hoặc táo bón
- Đi ngoài nhiều lần hoặc cảm giác buồn đi đại tiện ngay lập tức.
Ngoài ra, cả hội chứng ruột kích thích và bệnh viêm ruột thường xuất hiện ở những người trẻ tuổi, điều này có thể làm tăng khả năng nhầm lẫn giữa dấu hiệu viêm ruột và hội chứng ruột kích thích nếu không được chẩn đoán chính xác.
3. Các điểm khác biệt giữa bệnh viêm ruột và hội chứng ruột kích thích
3.1 Triệu chứng
Mặc dù có nhiều triệu chứng giống nhau, bệnh viêm ruột (IBD) và hội chứng ruột kích thích (IBS) vẫn có những triệu chứng đặc trưng riêng:
Đối với bệnh viêm ruột, do viêm nhiễm kéo dài, các triệu chứng thường nghiêm trọng hơn và có thể tiến triển xấu theo thời gian. Các triệu chứng viêm ruột bao gồm:
- Phân có máu hoặc màu đen.
- Sụt cân hoặc mất cảm giác thèm ăn.
- Sốt.
- Viêm ngoài đường tiêu hóa như viêm da, viêm khớp hoặc viêm mắt.
Trong khi đó, hội chứng ruột kích thích (IBS) đặc trưng bởi các triệu chứng rối loạn chức năng như:
- Buồn nôn, đầy hơi nhiều hơn bình thường.
- Cảm giác muốn đi ngoài ngay cả khi vừa đi xong.
3.2 Vị trí đau
3.2.1 Bệnh viêm ruột (IBD)
- Bệnh Crohn: Thường gây đau ở vùng bụng dưới bên phải.
- Viêm loét đại tràng: Gây đau ở vùng bụng dưới bên trái.
Tuy nhiên, cả hai bệnh có thể xuất hiện cơn đau ở bất kỳ vị trí nào trên bụng, tùy thuộc vào mức độ viêm.
3.2.2 Hội chứng ruột kích thích (IBS)
Tình trạng đau hoặc co thắt thường xảy ra ở vùng bụng dưới, chủ yếu ở nửa dưới.
3.3 Nguyên nhân gây bệnh
3.3.1 Bệnh viêm ruột (IBD)
- Mặc dù các dấu hiệu vật lý có thể hỗ trợ trong việc xác định nguyên nhân của bệnh viêm ruột nhưng nguyên nhân chính xác gây ra bệnh vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn.
- Tình trạng viêm nhiễm kéo dài có thể gây chảy máu, loét, đau, kích hoạt hệ miễn dịch, dẫn đến các triệu chứng như sốt và mệt mỏi.
3.3.2 Hội chứng ruột kích thích (IBS)
Nguyên nhân chính xác vẫn chưa được xác định. Tuy nhiên, các nghiên cứu cho rằng nguyên nhân hội chứng ruột kích thích có liên quan đến những tình trạng bất thường trong hoạt động của cơ ruột và hệ miễn dịch.
Các yếu tố làm tăng nặng triệu chứng hội chứng của ruột kích thích bao gồm:
- Thực phẩm
- Căng thẳng
- Nhiễm trùng đường ruột
- Thay đổi nội tiết tố
3.4 Chẩn đoán
3.4.1 Chẩn đoán bệnh viêm ruột (IBD)
Để xác định bệnh viêm ruột, bác sĩ sẽ tìm kiếm các dấu hiệu tổn thương thực thể trên đường tiêu hóa thông qua các phương pháp sau:
- Xét nghiệm máu và phân
- Chụp CT hoặc MRI
- Nội soi đại tràng: Kiểm tra trực tiếp bên trong đại tràng, đồng thời lấy mẫu mô (sinh thiết) để phân tích.
3.4.2 Chẩn đoán hội chứng ruột kích thích (IBS)
Bác sĩ chẩn đoán hội chứng ruột kích thích dựa trên các tiêu chuẩn lâm sàng, thường sử dụng "Tiêu chuẩn Rome": Người bệnh được coi là mắc hội chứng ruột kích thích nếu xuất hiện đau bụng ít nhất 1 ngày/tuần, kéo dài trong 3 tháng, kèm theo ít nhất 2 trong 3 dấu hiệu sau:
- Đau bụng kèm theo đi ngoài.
- Thay đổi tần suất đi ngoài khi cơn đau xuất hiện (nhiều hơn hoặc ít hơn bình thường).
- Phân có hình dạng khác thường khi cơn đau xuất hiện.
Trong một số trường hợp, bác sĩ chỉ dựa trên các triệu chứng này để chẩn đoán. Tuy nhiên, nếu xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ bệnh viêm ruột, bác sĩ có thể yêu cầu thêm xét nghiệm để kiểm tra có tình trạng viêm hoặc chảy máu ở đường tiêu hóa hay không.
3.5 Biến chứng
3.5.1 Biến chứng của bệnh viêm ruột (IBD)
Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh viêm ruột có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như:
- Mất nước
- Suy dinh dưỡng
- Thiếu máu
- Loãng xương
- Nhiễm trùng
- Huyết khối
- Loét
- Các lỗ rò và áp xe
- Thủng đại tràng
- Tắc nghẽn đường ruột
- Mở rộng đại tràng cấp tính
- Nguy cơ ung thư đại tràng
3.5.2 Biến chứng của hội chứng ruột kích thích (IBS)
Hội chứng ruột kích thích thường ít nguy hiểm hơn, nhưng các biến chứng chủ yếu liên quan đến tác động của các triệu chứng đối với chất lượng cuộc sống của người bệnh. Ngoài ra, hội chứng này cũng có thể dẫn đến các vấn đề tâm lý như trầm cảm hoặc lo âu.
4. Điều trị hội chứng ruột kích thích và bệnh viêm ruột
4.1 Chế độ ăn uống
Thay đổi chế độ ăn uống có thể giúp cải thiện triệu chứng cho cả người bệnh viêm ruột (IBD) và hội chứng ruột kích thích (IBS). Tuy nhiên, không có một chế độ ăn cố định phù hợp với tất cả mọi người. Người bệnh cần điều chỉnh dựa trên tình trạng cá nhân, bao gồm:
- Tăng cường chất xơ: Có thể bổ sung qua thực phẩm tự nhiên hoặc thực phẩm chức năng.
- Hạn chế lactose (có trong các sản phẩm từ sữa).
- Giảm thực phẩm gây đầy hơi.
- Uống nhiều nước: Thông qua nước uống hoặc thực phẩm giàu nước.
- Tránh caffeine và các loại thực phẩm từ họ đậu.
- Giới hạn hoặc tránh sử dụng FODMAPs: Đây là nhóm đường khó tiêu hóa, có trong một số loại trái cây, rau, bánh mì và sữa.
4.2 Thuốc điều trị
4.2.1 Bệnh viêm ruột (IBD)
Bác sĩ thường sử dụng các loại thuốc ức chế viêm để kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa tái phát:
- Aminosalicylate: Giảm viêm ở niêm mạc ruột, thường dùng trong trường hợp bệnh nhẹ hoặc trung bình.
- Corticosteroid: Giảm viêm nhanh chóng bằng cách ức chế hệ miễn dịch, chỉ sử dụng ngắn hạn trong giai đoạn bùng phát.
- Thuốc điều hòa miễn dịch: Ức chế hệ miễn dịch lâu dài, giúp kiểm soát viêm mạn tính.
- Liệu pháp sinh học: Ngăn chặn các protein gây viêm trong cơ thể, thường được chỉ định trong trường hợp bệnh nặng.
- Kháng sinh: Điều trị nhiễm trùng liên quan đến bệnh hoặc biến chứng sau phẫu thuật.
Lưu ý: Các loại thuốc này không có hiệu quả trong điều trị hội chứng ruột kích thích (IBS), điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chẩn đoán chính xác.
4.2.2 Hội chứng ruột kích thích (IBS)
Việc điều trị tập trung vào kiểm soát triệu chứng, bao gồm:
- Thuốc nhuận tràng
- Thuốc chống tiêu chảy
- Thuốc chống co thắt
- Thuốc chống trầm cảm
4.3 Các phương pháp hỗ trợ khác
- Quản lý căng thẳng: Thực hành các bài tập thư giãn, châm cứu hoặc thôi miên có thể giúp cải thiện triệu chứng.
- Men vi sinh: Một số nghiên cứu đang kiểm tra hiệu quả của men vi sinh trong việc cải thiện tình trạng hội chứng ruột kích thích.
- Tư vấn tâm lý: Hỗ trợ hiệu quả nếu bệnh gây căng thẳng hoặc khiến người bệnh hạn chế các hoạt động xã hội.
- Tham gia nhóm hỗ trợ: Giúp người bệnh chia sẻ kinh nghiệm, tìm kiếm lời khuyên và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Việc kết hợp các phương pháp điều trị y khoa, thay đổi lối sống và hỗ trợ tâm lý sẽ giúp thuyên giảm tình trạng của cả hội chứng ruột kích thích và bệnh viêm ruột cũng như hỗ trợ kiểm soát tốt hơn các bệnh lý đường ruột mạn tính này.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
