Rối loạn ăn uống là những bệnh có đặc điểm chính là hành vi ăn uống bất thường và cực kỳ quan tâm đến hình ảnh bản thân và cân nặng. Hai rối loạn ăn uống chính là chán ăn tâm thần (AN) và ăn vô độ (BN), trong bài đánh giá này chỉ đề cập đến chán ăn tâm thần.
Bài viết được viết bởi ThS. BS Mai Viễn Phương - Trưởng đơn nguyên Nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park
Tổng quan
Rối loạn ăn uống là những bệnh có đặc điểm chính là hành vi ăn uống bất thường và cực kỳ quan tâm đến hình ảnh bản thân và cân nặng. Hai rối loạn ăn uống chính là chán ăn tâm thần (AN) và ăn vô độ (BN), trong bài đánh giá này chỉ đề cập đến chán ăn tâm thần. Theo sổ tay chẩn đoán và thống kê về các rối loạn tâm thần (ấn bản thứ 5) (DSM-5), những người mắc chán ăn tâm thần bị ám ảnh bởi cân nặng và hình dáng cơ thể của họ, mà không nhận ra sự nghiêm trọng của tình trạng thiếu cân của họ. Tỷ lệ mắc chán ăn tâm thần là 0,4% ở phụ nữ và 0,1% ở nam giới tại bất kỳ thời điểm nào trên toàn thế giới. Tuy nhiên, các đánh giá gần đây cho thấy tỷ lệ mắc chán ăn tâm thần trọn đời có thể lên tới 4% ở phụ nữ và 0,3% ở nam giới. Đối với BM, có tới 3% phụ nữ và hơn 1% nam giới mắc chứng rối loạn này trong suốt cuộc đời. Theo các nghiên cứu dịch tễ học, xu hướng là tỷ lệ phần trăm gia tăng đáng kể ở chán ăn tâm thần, tỷ lệ này cao hơn ở phụ nữ so với nam giới.
Tác động của chứng chán ăn tâm thần đến cuộc sống của một cá nhân
Hồ sơ tâm lý
Hồ sơ cá nhân đã được nhấn mạnh là một trong những yếu tố quan trọng nhất có thể dẫn đến sự phát triển và mức độ nghiêm trọng của chứng chán ăn. Do đó, việc hiểu được hồ sơ đặc trưng của bệnh nhân chán ăn có thể làm tăng khả năng cung cấp các phương pháp điều trị và chiến lược phòng ngừa hiệu quả hơn. Các đặc điểm liên quan đến hồ sơ cá nhân là chủ nghĩa hoàn hảo, rối loạn ám ảnh cưỡng chế, lòng tự trọng, sự cứng nhắc về nhận thức và chứng loạn thần kinh.
Các tài liệu trước đây mô tả cách chủ nghĩa hoàn hảo, ám ảnh cưỡng chế và tâm trạng khó chịu có thể được coi là những đặc điểm có liên quan chặt chẽ đến chứng chán ăn. Hơn nữa, một vài năm trước, người ta đã mô tả cách những bệnh nhân chán ăn có thể biểu hiện sự lo lắng dai dẳng, chủ nghĩa hoàn hảo và các hành vi ám ảnh, bao gồm tính đối xứng, tính chính xác và trật tự. Ngày nay, các nhà nghiên cứu chỉ ra cách những bệnh nhân chán ăn ở nữ tự báo cáo rằng tính linh hoạt về nhận thức thấp hơn đáng kể và chủ nghĩa hoàn hảo về mặt lâm sàng cao hơn đáng kể . Trong nghiên cứu này, những người tham gia đã tự báo cáo trong một bảng câu hỏi đánh giá các mục khác nhau, bao gồm các thành phần nhận thức, hành vi và tình cảm của việc đặt ra mục tiêu và đấu tranh để đạt được chúng, cũng như hậu quả đối với quá trình tự đánh giá của họ khi các nguyên tắc này được thực hiện hoặc không được thực hiện .Do đó, theo những phát hiện này, những người cầu toàn dễ mắc chứng chán ăn hơn, có thể là do thực tế là họ cần tuân thủ các khuôn mẫu được suy ra là hình mẫu để xã hội hoặc suy nghĩ của chính họ noi theo.
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế là một khía cạnh quan trọng khác liên quan đến chứng chán ăn, vì cả hai đều có mối quan hệ song phương trong một số nghiên cứu. Theo hướng này, người ta đã mô tả cách 10 đến 60% bệnh nhân rối loạn ám ảnh cưỡng chế bị chán ăn cũng như gần 10 đến 40% bệnh nhân chán ăn được chẩn đoán mắc chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế nguyên phát. Lòng tự trọng là một yếu tố quan trọng khác có liên quan đến chứng chán ăn. Do đó, nó có thể được định nghĩa là thái độ tích cực hoặc tiêu cực đối với bản thân . Mức độ lòng tự trọng thấp hơn phần lớn được mô tả là một yếu tố nguy cơ của chứng chán ăn, cũng như được chỉ ra là các yếu tố tiền thân và thúc đẩy, ảnh hưởng đến tiên lượng chán ăn, bao gồm cả điều trị và phục hồi. Ngoài ra, một mối liên hệ chặt chẽ đã được gợi ý bởi nghiên cứu được tiến hành trong hai thập kỷ qua, cho thấy bệnh nhân chán ăn có lòng tự trọng thấp so với bệnh nhân không mắc chứng rối loạn ăn uống .
Tính cách thần kinh cũng được chỉ ra là một yếu tố nguy cơ có thể gây ảnh hưởng đến tình trạng chán ăn
Tính cách thần kinh, cùng với tính hướng ngoại, tính dễ chịu, tính tận tâm và tính cởi mở với trải nghiệm, là một trong năm đặc điểm tính cách của mô hình yếu tố và nó có thể được định nghĩa là thuật ngữ đối lập với sự ổn định về mặt cảm xúc. Do đó, tính cách thần kinh liên quan đến độ nhạy cảm cao hơn và xu hướng mạnh mẽ trải qua những cảm xúc tiêu cực, cũng như khả năng phục hồi thấp hơn trước căng thẳng. Do đó, trong các tài liệu trước đây và gần đây, người ta đã mô tả rất nhiều về cách tính cách thần kinh đóng vai trò quan trọng trong sự không hài lòng về hình ảnh cơ thể và các rối loạn liên quan đến ăn uống .
Cuối cùng, sự cứng nhắc về nhận thức cũng đã được các nhà nghiên cứu trước đây đề xuất vì khả năng đóng vai trò quan trọng trong chứng chán ăn . Sự cứng nhắc về nhận thức có thể được định nghĩa là xu hướng chú ý đến những suy nghĩ, niềm tin hoặc hành vi của chính mình, đôi khi loại trừ ý kiến, suy nghĩ, niềm tin hoặc ý tưởng của người khác . Do đó, các tài liệu gần đây đã mô tả cách những bệnh nhân chán ăn biểu hiện sự thiếu hụt về tính linh hoạt trong nhận thức ở các lĩnh vực bằng lời nói và phi lời nói. Hơn nữa, các tác giả trước đây đã nêu bật cách mà sự cứng nhắc về nhận thức này cũng có thể được thể hiện bởi những người thân cấp độ một, một thực tế có thể củng cố tính cách ám ảnh ở những bệnh nhân chán ăn. Các nghiên cứu trước đây liên quan đến tính linh hoạt về nhận thức với chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế cũng như với chứng rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế, những tình trạng có thể ủng hộ việc củng cố quan điểm cho rằng ý tưởng của chính mình là đúng, bỏ qua ý kiến của những người khác mà bệnh nhân chán ăn tương tác.
Ngoài ra, nghiên cứu gần đây đã làm nổi bật mối liên hệ giữa chủ nghĩa hoàn hảo và sự cứng nhắc về nhận thức ở những bệnh nhân chán ăn. Do đó, theo những phát hiện này, sự cứng nhắc về nhận thức có thể được coi là một yếu tố kích hoạt tiềm ẩn trong chứng chán ăn, trong đó suy nghĩ của chính bệnh nhân khiến họ không xem xét ý kiến của người khác. Hơn nữa, nó cũng có thể tăng cường ý tưởng về chủ nghĩa hoàn hảo đã đề cập trước đó, trong đó bệnh nhân cần phải hoàn thành các hình mẫu để tăng lòng tự trọng, đáp ứng kỳ vọng của chính họ. Hơn nữa, như chúng tôi đã đề cập ở trên, điều quan trọng là phải xem xét cách các tài liệu trước đây liên quan đến chứng chán ăn, chứng loạn thần kinh và rối loạn ám ảnh cưỡng chế, một thực tế có thể được giải thích thông qua cơ chế sinh học chung trong quá trình phát triển của ba bệnh lý. Chúng tôi coi năm biến số này tạo thành một vòng luẩn quẩn có thể làm xấu đi tiên lượng của bệnh nhân chán ăn và cần được xem xét trong quá trình quản lý những bệnh nhân này.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
