Gãy xương quai xanh là một chấn thương thường gặp ở vùng vai, thường xảy ra do ngã hoặc chấn thương từ tai nạn giao thông. Xương quai xanh đóng vai trò rất quan trọng, là điểm tựa để xương cánh tay nối với thân. Đa phần gãy xương quai xanh đều không nguy hiểm nhưng cần sớm được chẩn đoán và điều trị tránh những biến chứng nghiêm trọng.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của ThS.BS Lê Quang Minh - Trưởng Đơn Nguyên Khoa Ngoại Tổng Hợp - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.
1. Xương quai xanh là gì?
1.1 Giải phẫu
Về mặt giải phẫu, xương quai xanh còn được gọi là xương đòn, là xương duy nhất kết nối trực tiếp với khung xương ngực và có hình dạng giống chữ S. Xương này được giữ chắc bởi các dây chằng và cơ xung quanh nên hai đầu xương ít di chuyển.
Dưới xương đòn có các mạch máu và dây thần kinh tạo thành cấu trúc mạch máu thần kinh dưới đòn. Phần nối giữa 1/3 giữa và 1/3 ngoài của xương đòn là nơi có sự thay đổi về kích thước, làm cho khu vực này trở thành điểm yếu cũng như dễ gãy nhất trên xương đòn.
1.2 Chức năng
Xương đòn đóng vai trò quan trọng trong nhiều hoạt động của cơ thể như:
- Tăng lực cho cánh tay khi cánh tay hoạt động trên tầm vai.
- Bảo vệ các cấu trúc mạch máu và thần kinh phía dưới xương đòn.
- Điểm bám cho khớp vai và các cơ lớn treo đai vai.
- Tham gia vào các cử động của đai vai.
- Thẩm mỹ.
2. Gãy xương quai xanh có nguy hiểm không?
Gãy xương quai xanh là tình trạng không quá nguy hiểm do vị trí xương nằm phía trên lồng ngực - nơi có nguồn cung cấp máu dồi dào, giúp quá trình liền xương diễn ra nhanh chóng. Mặc dù xương quai xanh nằm gần các dây thần kinh và mạch máu quan trọng nhưng khi xương bị gãy hoặc lệch thì ít khi ảnh hưởng trực tiếp đến những bộ phận này.
Tuy nhiên, trong một số trường hợp phức tạp, các mảnh xương gãy có thể chèn ép hoặc đâm xuyên vào các bó thần kinh hoặc mạch máu dưới đòn, gây ra tình trạng chảy máu hoặc liệt tay. Nếu các mảnh xương đâm vào đỉnh phổi, có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như tràn khí hoặc tràn máu màng phổi, làm suy giảm chức năng hô hấp và có thể đe dọa tính mạng.
3. Chẩn đoán gãy xương quai xanh
Gãy xương quai xanh có thể xảy ra do chấn thương trực tiếp vào xương hoặc do ngã với lực tác động vào vai hoặc tay khi cánh tay đang dang rộng.
Khi bị gãy xương quai xanh, bệnh nhân sẽ gặp các triệu chứng sau:
- Đau, sưng kèm theo mất chức năng khớp vai khiến bệnh nhân không thể giơ tay lên đầu.
- Vai xệ: Tay lành thường phải đỡ tay bị đau..
- Khi sờ vào vùng xương quai xanh có thể thấy xương gồ lên, với biến dạng kiểu bậc thang.
- Cảm giác đau nhói khi ấn và có thể nghe thấy tiếng lạo xạo khi cử động.
- Dấu hiệu phím đàn (biểu hiện khi các mảnh xương di chuyển).
- Chiều dài mỏm cùng xương ức ở bên bị gãy ngắn hơn bên lành.
Ngoài ra, bệnh nhân sẽ được chụp X-quang ở tư thế thẳng và một tư thế đặc biệt dành cho xương đòn để bác sĩ có thể đánh giá xem hai đoạn xương gãy có bị xê dịch trước sau hay không.
4. Điều trị gãy xương quai xanh
Điều trị bảo tồn thường được áp dụng cho trẻ em, những trường hợp gãy xương quai xanh không hoặc ít di lệch và cho người lớn tuổi.
Ở người cao tuổi, do loãng xương khiến xương mỏng, giòn và không đủ chắc để thực hiện phẫu thuật, ngoài ra bệnh nhân tuổi cao thường có các bệnh mạn tính như tim mạch hoặc tiểu đường. Bệnh nhân sẽ cần đeo đai trong khoảng 4-8 tuần để xương liền lại.
Trong thời gian này, có thể xảy ra biến chứng như loét da do phần xương nhô cao, vì vậy, bệnh nhân cần duy trì lịch khám định kỳ để theo dõi tiến trình, xử lý các biến chứng dựa trên kết quả chụp X-quang.
Trường hợp bệnh nhân được chỉ định phẫu thuật bao gồm:
- Các biến chứng liên quan đến tổn thương thần kinh và mạch máu dưới đòn.
- Gãy xương hở.
- Xương di lệch xa, nghi ngờ mô mềm bị kẹt giữa ổ gãy khiến nắn kín thất bại.
- Mảnh xương gãy rời hoặc đầu xương di lệch gây ra các tổn thương như loét hoặc đâm thủng da.
- Gãy xương quai xanh kèm gãy cổ xương bả vai dẫn đến bập bềnh khớp vai.
- Di lệch gập góc nhiều hoặc chồng ngắn >20mm không thể điều trị bằng nắn kín.
- Gãy 1/3 ngoài xương đòn kèm đứt dây chằng quạ đòn.
- Chậm liền xương hoặc khớp giả.
- Phẫu thuật thẩm mỹ có thể được thực hiện nếu cần thiết.
Phẫu thuật giúp nắn chỉnh xương tốt hơn, nhưng chi phí sẽ cao hơn và để lại sẹo sau khi mổ. Bệnh nhân phải trải qua hai cuộc mổ: lần đầu để sửa xương và lần thứ hai để lấy dụng cụ y tế ra. Tuy nhiên, sau phẫu thuật, bệnh nhân có thể vận động sớm hơn so với điều trị bảo tồn.
Thời gian lý tưởng để xương liền lại và phục hồi hoàn toàn là từ 3-6 tháng. Trong thời gian này, người bệnh cần tránh cầm, mang hoặc đeo vật nặng để tránh kéo vai xuống, làm di lệch xương. Để xương nhanh liền, bệnh nhân nên ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, đặc biệt là các thực phẩm giàu canxi và vitamin D. Bên cạnh đó, người bệnh cũng cần thực hiện các bài tập vận động khớp vai để tránh tình trạng cứng khớp do không hoạt động lâu ngày.
5. Gãy xương quai xanh mất bao lâu thì lành?
Trong thời gian điều trị bảo tồn gãy xương quai xanh, bệnh nhân sẽ đeo đai nẹp trong khoảng 4-8 tuần để hỗ trợ quá trình hình thành can xương. Trong trường hợp điều trị bằng phẫu thuật, bệnh nhân có thể vận động trở lại sớm hơn. Tuy nhiên, do quá trình phẫu thuật bao gồm bóc tách và ghép xương, quá trình hình thành can xương có thể chậm hơn so với phương pháp bảo tồn.
Thời gian cần thiết để xương hồi phục hoàn toàn sau gãy thường kéo dài từ 3 đến 6 tháng. Trong khoảng thời gian này, bệnh nhân cần tránh cầm nặng hoặc xách vật nặng vì điều này có thể làm xương bị di chuyển khỏi vị trí, ảnh hưởng đến quá trình liền xương.
Đối với những bệnh nhân được điều trị bằng phẫu thuật, mặc dù các dụng cụ y tế được cố định trong xương có thể không gây đau đớn hoặc vướng víu nhưng các hoạt động sớm như lao động nặng hay lái xe máy là không phù hợp, ảnh hưởng không tốt để quá trình phục hồi.
Cử động sớm khi xương chưa hồi phục hoàn toàn có thể khiến các vít cố định bị lỏng, dẫn đến việc ca phẫu thuật được đánh giá là thất bại và cần phải phẫu thuật lại. Do đó, bệnh nhân nên bắt đầu vận động chậm, khoảng 2-3 tháng sau phẫu thuật - khi đã có dấu hiệu hình thành can xương.
Tóm lại, tình trạng gãy xương quai xanh đa phần không gây nguy hiểm đến tính mạng và bệnh nhân có thể lựa chọn giữa điều trị bảo tồn hoặc can thiệp phẫu thuật. Tuy nhiên, trong suốt quá trình điều trị, có thể xuất hiện các biến chứng như loét, đâm thủng da hay di lệch xương. Vì vậy, việc tái khám định kỳ theo lịch hẹn là rất cần thiết để theo dõi tiến trình hồi phục của xương, đánh giá nguy cơ biến chứng và thực hiện các biện pháp can thiệp kịp thời khi cần thiết.
Thạc sĩ. Bác sĩ Lê Quang Minh đã được đào tạo tại các Trung tâm Chấn Thương Chỉnh hình lớn trong nước cũng như được đào tạo chuyên sâu về Thay khớp, Nội soi khớp, Phẫu thuật bàn tay... do các chuyên gia của Hội Chấn thương chỉnh hình Mỹ, Úc, Châu Âu giảng dạy. Là người có nhiều kinh nghiệm trong các lĩnh vực phẫu thuật.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
