Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ nội trú Trần Đức Tuấn - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
Viêm cột sống dính khớp là một loại bệnh lý viêm mạn tính điển hình, kéo dài và được đặc trưng là tình trạng đau đớn và cứng cột sống có tiến triển. Phát hiện những dấu hiệu sớm bệnh viêm cột sống dính khớp trên X-quang góp phần chẩn đoán và điều trị bệnh chính xác và kịp thời.
1. Đặc điểm bệnh viêm cột sống dính khớp
Bệnh viêm cột sống dính khớp là một loại bệnh thường gặp nhất trong nhóm những bệnh lý liên quan đến cột sống huyết thanh có âm tính.
Ngoài những biểu hiện chính nằm theo trục của bộ xương thì bệnh viêm cột sống dính khớp còn xuất hiện những biểu hiện ngoại biên như viêm khớp ngoại biên, hoặc viêm tại những vị trí bám tại xương của những gân, dây chằng, hoặc viêm màng bồ đào, hay viêm van động mạch chủ.
Bệnh thường gặp phổ biến nhất trong độ tuổi thanh thiếu niên, và theo thống kê thì nam giới sẽ có tỷ lệ mắc phải căn bệnh này cao hơn 2-3 lần so với nữ giới.
Căn bệnh viêm cột sống dính khớp nếu không được chẩn đoán và điều trị đúng cách, kịp thời thì có thể phát triển thành viêm và dính khớp cột sống và khớp ngoại biên lại với nhau, từ đó gây ra những biến chứng nguy hiểm như gù vẹo, gây mất chức năng hoặc thậm chí là tàn phế.
2. Nguyên nhân và những dấu hiệu sớm bệnh viêm cột sống dính khớp trên X-quang
2.1 Nguyên nhân
Hiện nay, nguyên nhân dẫn đến bệnh viêm cột sống dính khớp vẫn chưa được rõ ràng, tuy nhiên, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, bệnh có liên quan rất nhiều đến yếu tố di truyền.
Các nghiên cứu cho thấy, tại những cặp sinh đôi có cùng trứng thì tỷ lệ bệnh nhân bị đồng mắc lên đến 63%, còn đối với những cặp sinh đôi khác trứng thì tỷ lệ mắc bệnh chỉ nằm trong khoảng là 13%. Nếu như người thân trong gia đình của bạn bị mắc bệnh viêm cột sống dính khớp thì khả năng mắc bệnh này của bạn sẽ tăng lên từ 6-16 lần so với những người bình thường.
Những nghiên cứu đã chỉ ra rằng nhiều bộ gen có liên quan chặt chẽ đến viêm cột sống dính khớp, trong đó có HLA-B27, đây là một gen quy định đến kháng nguyên bạch cầu của người, điều này đã được chứng minh là có liên quan tới cơ chế sinh bệnh, vì có khoảng 90% số bệnh nhân bị viêm cột sống dính khớp có sự hiện diện của HLA-B27.
2.2 Những biểu hiện của bệnh viêm cột sống dính khớp
Viêm cột sống dính khớp không phải là một căn bệnh quá hiếm gặp, với tỷ lệ mắc bệnh là khoảng 1-1.4% dân số thế giới. Tuy nhiên, quá trình chẩn đoán về bệnh lại dễ bị bỏ sót hoặc xác định chẩn đoán tương đối muộn vì nhiều lý do chủ quan và khách quan như:
- Người bệnh không đi khám bệnh trong những giai đoạn đầu, cố gắng chịu đựng những cơn đau hoặc tự mua các loại thuốc giảm đau uống.
- Bác sĩ chẩn đoán nhầm những triệu chứng của bệnh với các bệnh lý liên quan đến cột sống thường gặp khác, ví dụ như thoái hóa cột sống thắt lưng, thoát vị đĩa đệm.
- Biểu hiện của bệnh không có đặc trưng, nên gây ra khó khăn trong chẩn đoán.
Việc chẩn đoán cũng như điều trị sớm sẽ góp phần giúp người bệnh tránh khỏi nguy cơ tàn phế, không trở thành gánh nặng cho bản thân, gia đình và cả xã hội. Vậy nên để không bỏ sót những dấu hiệu quan trọng trong chẩn đoán bệnh viêm cột sống dính khớp, bác sĩ lâm sàng và người bệnh cần lưu ý những dấu hiệu sớm của bệnh viêm cột sống dính khớp.
3. Dấu hiệu sớm bệnh viêm cột sống dính khớp trên X-quang
Dựa theo tiêu chuẩn New York 1984 đã được điều chỉnh thì những biểu hiện lâm sàng của bệnh viêm cột sống dính khớp gồm có:
- Giới hạn vận động của cột sống thắt lưng tại 2 hướng trước sau, sang bên;
- Đau lưng mạn tính đã kéo dài trên 3 tháng, thường khởi phát ở người trẻ, và đặc biệt là nam giới. Những triệu chứng đau lưng thường xuất hiện trong các trường hợp: đau khi nghỉ ngơi, nhưng giảm khi vận động, và thường đau đớn về đêm hoặc gần sáng;
- Giới hạn vận động vùng lồng ngực so với tuổi và giới tính.
Quá trình chẩn đoán viêm cột sống dính khớp sẽ dựa trên một tiêu chuẩn hình ảnh học cùng với ít nhất một tiêu chuẩn lâm sàng.
Dưới đây là những dấu hiệu sớm của bệnh viêm cột sống dính khớp trên X-quang:
- Độ 0: mức độ bình thường;
- Độ I: có thay đổi nhỏ nhưng khó nhìn thấy;
- Độ II: xuất hiện bất thường nhẹ: vùng nhỏ có sự đặc xương hoặc bị bào mòn xương, nhưng không thay đổi về bề rộng khe khớp;
- Độ III: sự bất thường thấy rõ ràng: biểu hiện của tình trạng viêm khớp cùng chậu trung bình hoặc là nặng với những hình ảnh đặc xương, bào mòn, rộng hoặc hẹp các khe khớp, hoặc là dính một phần khớp cùng với chậu;
- Độ IV: Bất thường nặng: hình ảnh cho thấy dính khớp cùng với chậu hoàn toàn.
Tuy nhiên, tiêu chuẩn trên đây hầu như chỉ được chẩn đoán về bệnh vào giai đoạn muộn.
4. Điều trị bệnh viêm cột sống dính khớp
Mục đích chính của quá trình điều trị chính là cải thiện được những cơn đau khớp, cứng khớp và mệt mỏi, đồng thời phục hồi, hoặc cải thiện được chức năng của khớp, đảm bảo chất lượng sống của người bệnh.
Việc điều trị được chia thành 2 nhóm chính là:
4.1 Điều trị bằng thuốc
- Điều trị các triệu chứng: sử dụng NSAIDs, giãn cơ;
- Điều trị về đặc hiệu: Sulfasalazine nếu như bệnh nhân có những tổn thương gân, hoặc là khớp ngoại biên. Những thuốc sinh học có khả năng ức chế TNF được chỉ định cho trường hợp người bệnh không đáp ứng với NSAIDs hoặc sulfasalazine;
- Bổ sung thêm lượng canxi và vitamin D3 vì người bệnh khi bị viêm cột sống dính khớp thường có nguy cơ bị mất khoáng xương tỷ lệ cao hơn so với người bình thường.
4.2 Điều trị không dùng thuốc
- Tập thể dục thường xuyên;
- Tập các phương pháp vật lý trị liệu;
- Duy trì những tư thế cơ thể được thẳng khi người bệnh đi, đứng, ngồi, nằm.
Các dấu hiệu sớm bệnh viêm cột sống dính khớp trên X-quang thường được xác định khi bệnh đã ở giai đoạn muộn. Do đó, nếu như bạn nhận thấy bất kỳ triệu chứng lâm sàng nào của bệnh viêm cột sống dính khớp, hãy đến ngay trung tâm y tế gần nhất để được thăm khám, siêu âm và nhận được phác đồ điều trị phù hợp.
