Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Trần Công Trình - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
Dị dạng mạch thận là một trong các dị tật mạch máu hiếm gặp gây tiểu máu. Vì tồn tại bất thường trong mạch máu, cấu trúc nhu mô và chức năng thận cũng bị ảnh hưởng. Theo đó, việc chụp số hóa xóa nền và nút dị dạng mạch thận là cách can thiệp triệt để, khôi phục lại cấu trúc mạch máu bình thường cho thận và bảo tồn được chức năng thận về lâu dài.
1. Dị dạng mạch thận là gì?
Khi có sự thông nối bất thường giữa các động mạch và tĩnh mạch bên ngoài mức mao mạch được gọi là dị dạng động mạch. Đây là kết quả từ quá trình phát triển mạch máu trong giai đoạn phôi thai không hoàn toàn, thường xảy ra giữa tuần thứ 10. Bên cạnh đó, dị dạng mạch thận cũng có thể là hệ quả của các sang chấn vào nhu mô thận như do chấn thương thận hay sinh thiết thận. Tỷ lệ gặp phải dị dạng mạch thận xuất hiện thường xuyên hơn ở phụ nữ cao hơn nam giới (3: 1) và thường liên quan đến thận phải.
Biểu hiện lâm sàng phổ biến nhất của dị dạng mạch thận (75% các trường hợp) là tiểu máu vi thể hoặc tiểu máu đại thể. Tiểu máu xảy ra là do vỡ mạch máu loạn sản trong hệ thống thu thập nước tiểu và có thể trở thành vấn đề đe dọa tính mạng trong nhiều trường hợp mất máu lớn. Mức độ nghiêm trọng của tiểu máu không liên quan đến kích thước của tổn thương; ngay cả những dị dạng mạch thận nhỏ cũng có thể dẫn đến mất máu nghiêm trọng nếu nằm gần hệ thống động mạch khung chậu. Nếu tốc độ mất máu chậm, cục máu đông có thể hình thành làm tắc nghẽn đường tiểu và đau sườn.
Bên cạnh đó, một số người bệnh cũng có biểu hiện tăng huyết áp, suy tim sung huyết hay suy giảm chức năng thận sớm, nhất là trong các trường hợp dị dạng mạch thận bẩm sinh. Dù là nguyên nhân gì, các tổn thương phức tạp như vậy cần được xác chẩn và đưa ra phương pháp điều trị dứt điểm càng sớm càng tốt để bảo tồn chức năng thận. Trong đó, chụp số hóa xóa nền và nút dị dạng mạch thận là một trong những cách thức được ưu tiên lựa chọn.
2. Chụp số hóa xóa nền và nút dị dạng mạch thận là gì?
Khi người bệnh đã có biểu hiện là tiểu máu và chẩn đoán dị dạng mạch thận đã được xác định, kế hoạch điều trị khẩn cấp cần phải được đặt ra, nhất là khi tiểu máu đe dọa tính mạng. Các lựa chọn phẫu thuật bao gồm cắt thận toàn phần hoặc một phần có tính xâm lấn cao, nguy cơ mất hoàn toàn chức năng thận và nguy cơ thoát vị của thành bụng bên. Do đó, kỹ thuật chụp số hóa xóa nền và nút dị dạng mạch thận là thủ thuật can thiệp qua da đã được phát triển để kiểm soát các tổn thương phức tạp như vậy.
Thủ thuật nút dị dạng động mạch thận thường được thực hiện dưới gây tê tại chỗ. Mục tiêu là nhằm tắc nghẽn vĩnh viễn bằng các vật liệu gây tắc nghẽn tại các kênh nhỏ giữa các động mạch và tĩnh mạch tạo thành vòng thông nối trong dị dạng mạch thận. Toàn bộ quá trình thao tác nằm trong lòng động mạch. Kết quả của thủ thuật còn phụ thuộc vào tay nghề thao tác kỹ thuật và loại vật liệu tắc nghẽn được sử dụng. Các loại vật liệu thường được dùng là gel xốp, rượu nguyên chất, rượu polyvinyl, cuộn kim loại hay các keo lỏng sinh học. Đôi khi có sự kết hợp hai loại vật liệu cùng lúc, tùy vào đặc điểm giải phẫu của dị dạng.
3. Quy trình chụp số hóa xóa nền và nút dị dạng mạch thận như thế nào?
Người bệnh và thân nhân cần được giải thích kỹ lưỡng về quy trình thủ thuật chuẩn bị xảy ra, cũng như các rủi ro đi kèm, để yêu cầu hợp tác. Kế tiếp, người bệnh cần phải nhịn ăn, thay trang phục phù hợp và sắp xếp nằm ngửa trên bàn can thiệp, đặt đường truyền tĩnh mạch với dung dịch nước muối sinh lý 0,9%.
Các phương tiện theo dõi nhịp thở, mạch, huyết áp, điện tâm đồ, SpO2 được gắn trên người bệnh và các chỉ số hiện trên màn hình để dễ quan sát. Sau khi vệ sinh vùng bẹn và sinh dục, bác sĩ sẽ phủ khăn lỗ vô khuẩn tại vùng chuẩn bị can thiệp. Trong trường hợp người bệnh quá kích thích và hợp tác kém thì cần cân nhắc chỉ định thuốc an thần để quá trình dễ thực hiện.
Tại vị trí can thiệp, bác sĩ sẽ tiến hành gây tê tại chỗ là từ động mạch đùi. Khi thuốc tê có tác dụng, bác sĩ sẽ chọc kim và luồn ống nong vào lòng động mạch, đưa đến vị trí động mạch đốt sống có bất thường. Tại đây, bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra đánh giá tổn thương bằng cách chụp động mạch chủ bụng đoạn từ ngang gốc động mạch thận bằng ống thông đuôi lợn. Kế tiếp, động mạch thận bên tổn thương cũng được chụp chọn lọc bằng ống thông Cobra.
Khi đã xác định được vị trí tổn thương, bác sĩ sẽ tiếp cận bằng cách đặt ống thông dẫn đường vào gốc động mạch thận cùng bên. Sau đó, ống thông và dây dẫn siêu nhỏ sẽ được luồn vào cuống gốc mạch máu nuôi ổ dị dạng. Một lượng thuốc cản quang được bơm vào để chụp mạch xác định vị trí đầu vi ống thông đã nằm trong ổ dị dạng động tĩnh mạch. Dưới màn hình chụp số hóa xóa nền, bác sĩ sẽ rút dây dẫn siêu nhỏ và thay thế bằng dây dẫn siêu nhỏ cứng để bắt đầu điều trị với vật liệu nút mạch. Tùy theo thể loại và đường tiếp cận ổ dị dạng mà lựa chọn vật liệu nút mạch phù hợp. Vòng xoắn kim loại hoặc keo sinh học là hai loại vật liệu thường dùng. Tuy nhiên, sự lựa chọn vật liệu nào là tùy vào tính sẵn có cũng như kinh nghiệm của phẫu thuật viên.
Để kết thúc thúc thủ thuật, bác sĩ sẽ cần chụp mạch kiểm tra. Việc nhận định kết quả đã đạt yêu cầu hay chưa là dựa vào hình ảnh chụp DSA tại vị trí nút tắc, các nhánh lân cận và hạ lưu. Nút tắc dị dạng phải hoạt động tốt, không có dòng chảy trào ngược và không bị di lệch sang vị trí khác. Đồng thời, bác sĩ cũng sẽ kiểm tra đoạn mạch trước, trong và sau đoạn gây tắc nút vẫn lưu thông bình thường, không có dấu hiệu huyết khối hay bóc tách thành mạch. Khi đã đảm bảo được các điều kiện như trên, những dụng cụ can thiệp hai bên sẽ được rút ra ngoài. Vị trí động mạch chọc dò sẽ được đè ép trực tiếp bằng tay khoảng 15 phút để cầm máu và sau đó băng ép trong 8 giờ. Trong khoảng thời gian này, người bệnh chỉ được cử động hạn chế tại giường.
4. Các biến chứng nào có thể gặp khi chụp số hóa xóa nền và nút dị dạng mạch thận?
Tương tự như bất kỳ thủ thuật can thiệp nội sọ nào, việc chụp số hóa xóa nền và nút dị dạng mạch thận cũng có thể ẩn chứa các rủi ro nhất định, bao gồm:
- Rách động mạch gây chảy máu ổ bụng
- Bóc tách thành động mạch
- Di lệch nút tắc gây nhồi máu thận, mạc treo
- Máu tụ hay xuất huyết tại vị trí chọc dò
- Nhiễm trùng tại vị trí chọc dò
- Các biến chứng liên quan đến việc gây tê, gây mê hay dùng thuốc cản quang.
Tóm lại, chụp số hóa xóa nền và nút dị dạng mạch thận là một cách thức điều trị can thiệp tại chỗ đạt hiệu quả cao. Bằng cách thông qua con đường nội mạch, các ổ mạch dị dạng sẽ bị tắc nghẽn và tự tiêu, dòng máu sẽ lưu thông bình thường và chấm dứt hiện tượng “cướp máu”. Từ đó, người bệnh sẽ thuyên giảm triệu chứng tiểu máu và chức năng thận cũng sẽ phục hồi.
Bác sĩ Trần Thị Mai Hương đã có 25 năm kinh nghiệm khám và điều trị trong lĩnh vực Sản Phụ khoa, phẫu thuật đường dưới,phẫu thuật nội soi. Đã giữ chức vụ phó trường khoa Sản bệnh lí, phó Trưởng phòng đẻ - bệnh viện Phụ sản Hải Phòng.
Để thăm khám và điều trị tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec, Quý khách vui lòng đến trực tiếp Hệ thống Y tế Vinmec hoặc đăng ký khám trực tuyến TẠI ĐÂY.
