Bài viết được viết bởi Ths.Bs Trịnh Văn Đông - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh, Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.
Ưu điểm của kỹ thuật chụp cộng hưởng từ là có thể phát hiện sớm và chính xác các bệnh lý của thai và rau thai mà siêu âm không phát hiện ra hoặc siêu âm nghi ngờ. Cộng hưởng từ đánh giá chính xác các mức độ của bệnh lý rau cài răng lược.
1. Giải thích khái niệm/ định nghĩa (kỹ thuật này là kỹ thuật gì)?
- Chụp cộng hưởng từ hay còn gọi là chụp MRI (Magnetic Resonance Imaging) là một kỹ thuật cận lâm sàng chẩn đoán hình ảnh dựa trên nguyên lý tạo ảnh không sử dụng tia X mà sử dụng từ trường và sóng radio.
- Kỹ thuật chụp cộng hưởng từ được ứng dụng để chẩn đoán hầu hết các bệnh lý trong cơ thể như sọ não, vùng cổ, ổ bụng, các bệnh lý về cơ xương khớp, phần mềm...
- Trong sản khoa, ngoài đánh giá các bệnh lý của tử cung như ung thư cổ tử cung, ung thư nội mạc tử cung, lạc nội mạc tử cung trong cơ và ngoài tử cung, dị dạng tử cung, các bệnh lý vùng chậu, đánh giá dị tật thai nhi trong các trường hợp mà siêu âm khó đánh giá như thiểu ối, mẹ béo phì... thì chụp cộng hưởng từ còn đánh giá rất tốt các bệnh lý về rau thai, đặc biệt trong bệnh lý rau cài răng lược.
2. Mục đích/ ý nghĩa của kỹ thuật?
- Bệnh lý rau cài răng lược (AIP) là sự bám bất thường hoặc xâm lấn của bánh rau vào cơ tử cung, có thể xâm lấn một phần hay toàn bộ bánh rau. Đây là bệnh lý hiếm gặp và dễ bỏ sót trên lâm sàng, chúng làm tăng tai biến sản khoa và tử vong cho người mẹ. Nguyên nhân là do niêm mạc tử cung bị tổn thương hay không đủ dày mà bánh rau sẽ phát triển vào trong lớp cơ tử cung, hay gặp ở những bệnh nhân có tiền sử phẫu thuật như mổ bóc u xơ tử cung, mổ lấy thai, nạo phá thai nhiều lần hay bệnh nhân có rau tiền đạo (bệnh lý bánh rau bám qua lỗ trong cổ tử cung).
- Mục đích của kỹ thuật chụp cộng hưởng từ bánh rau là xác định chẩn đoán, đánh giá chính xác mức độ xâm lấn của bánh rau vào cơ tử cung hay sang các cấu trúc lân cận, từ đó giúp bác sỹ sản khoa có hướng theo dõi và điều trị tiếp theo.
- Các mức độ của rau cài răng lược được chẩn đoán chính xác trên cộng hưởng từ:
+ Accreta: bánh rau bám và xâm lấn một phần lớp cơ tử cung (mức độ nhẹ).
+ Increta: bánh rau xâm lấn sâu hơn vào lớp cơ tử cung (mức độ vừa).
+ Percreta: bánh rau xuyên qua lớp cơ và lớp thanh mạc tử cung, có thể đến các cơ quan lân cận (mức độ nặng).
- Ngoài đánh giá bệnh lý bánh rau thai, cộng hưởng từ còn đánh giá các bệnh lý dị tật thai nhi sớm.
3. Chỉ định/ chống chỉ định?
3.1 Chỉ định
+ Các bệnh nhân có nghi ngờ rau cài răng lược trên siêu âm, hoặc siêu âm có chẩn đoán hướng đến rau cài răng lược muốn đánh giá thêm mức độ của bệnh.
+ Bệnh nhân có các yếu tố nguy cơ: rau tiền đạo, bệnh nhân có tiền sử mổ trước đó: mổ lấy thai, mổ can thiệp cơ tử cung hay có tiền sử nong nạo buồng tử cung.
+ Mẹ lớn tuổi > 35 tuổi.
3.2 Chống chỉ định
+ Tất cả các trường hợp có chống chỉ định với chụp cộng hưởng từ chung đều có chống chỉ định với chụp cộng hưởng từ rau thai: Bệnh nhân mang máy tạo nhịp tim; bệnh nhân mang vật có từ tính như kẹp phẫu thuật, van tim nhân tạo, đinh nội tủy, khớp háng nhân tạo, nẹp vít kim loại...
+ Các chống chỉ định tương đối: bệnh nhân kích động, hội chứng sợ nằm trong lồng kín, bệnh nhân không có khả năng nằm yên.
+ Tuy nhiên tốt nhất không nên chụp cộng hưởng từ trong trường hợp 3 tháng đầu, vì đang trong quá trình hình thành cơ quan của thai nhi, có thể cân nhắc nếu thấy thật cần thiết.
4. Cách thực hiện?
- Đặt người bệnh vào trong một từ trường mạnh từ 0,2 – 3 Tesla (T). Phát sóng radio vào người bệnh. Sau đó tắt sóng radio làm cho các proton không còn bị kích thích, dần trở lại trạng thái ban đầu. Sau đó dựng ảnh bằng tín hiệu ghi được, máy tính sẽ dựng lại hình ảnh của các mặt cắt dựa trên các thông số đã ghi.
- Trong chụp cộng hưởng từ rau thai các chuỗi xung được thực hiện: T2 theo các mặt phẳng ngang, đứng ngang, đứng dọc; T1 và chuỗi xung khuếch tán (DWI) theo mặt phẳng đứng dọc.
- Về việc tiêm thuốc đối quang từ (gadolinium): thường thuốc đối quang từ dùng trong chụp cộng hưởng từ rau- thai nhi ít hoặc hầu như không ảnh hưởng đến thai nhi, tuy nhiên bác sĩ hình ảnh và lâm sàng sẽ cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ để ra chỉ định cuối cùng. Trong trường hợp nếu cần thiết dùng thuốc đối quang từ thì cũng ít gặp tác dụng phụ của thuốc.
5. Ưu / nhược điểm?
5.1 Ưu điểm
+ Cộng hưởng từ là kỹ thuật chẩn đoán bệnh lý hiện đại không gây ảnh hưởng cho sức khỏe người mẹ và sự phát triển của thai nhi.
+ Có thể phát hiện sớm và chính xác các bệnh lý của thai và rau thai mà siêu âm không phát hiện ra hoặc siêu âm nghi ngờ. Cộng hưởng từ đánh giá chính xác các mức độ của bệnh lý rau cài răng lược. Nhiều tổn thương của thai nhi siêu âm không phát hiện ra nhưng trên cộng hưởng từ có thể phát hiện chính xác tổn thương như các tổn thương ở hệ thần kinh trung ương, các nội tạng trong ổ bụng...
5.2 Nhược điểm
+ Không thực hiện được trên những bệnh nhân có chống chỉ định với chụp cộng hưởng từ (như đã trình bày phần trên).
+ Không khuyến cáo chụp cho thai kỳ trong 3 tháng đầu.
+ Một vài trường hợp có dị ứng với thuốc đối quang từ, tuy nhiên thường là phản ứng nhẹ.
