Trật khớp khuỷu tay là một trong những loại chấn thương thường gặp, chỉ đứng sau trật khớp vai và có thể xảy ra ở mọi độ tuổi, từ trẻ nhỏ đến người lớn. Nếu tình trạng trật khớp khuỷu tay không được phát hiện, người bệnh không nhận thấy dấu hiệu trật khớp và xử lý kịp thời, có thể dẫn đến các biến chứng ảnh hưởng đến khả năng vận động , trong một số trường hợp nghiêm trọng có thể dẫn đến tình trạng tàn phế.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ thuộc khoa Chấn thương chỉnh hình & Y học thể thao Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Tổng quan về trật khớp khuỷu tay
1.1. Cấu tạo khớp khuỷu tay
Khớp khuỷu tay được hình thành từ ba xương chính:
- Đầu dưới của xương cánh tay.
- Đầu trên của xương trụ.
- Xương quay.
Ở bên ngoài, lồi cầu nối với chỏm quay để tạo thành khớp lồi cầu (khớp giữa cánh tay và quay). Ở bên trong, có ròng rọc nối với hõm xích ma lớn, tạo thành khớp bản lề (khớp giữa cánh tay và trụ). Thêm vào đó, xương trụ và xương quay cũng kết nối với nhau để hình thành khớp quay trụ trên.
Mỗi xương tạo thành khớp khuỷu có hình dạng đặc biệt, đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các động tác gấp và duỗi phức tạp của cánh tay. Hệ thống dây chằng nối giữa các xương giúp đảm bảo các xương luôn nằm đúng trục. Khi trật khớp tay hay có bất kỳ tổn thương nào khác tại khớp khuỷu, các dấu dấu hiệu trật khớp bắt đầu xuất hiện, gây ảnh hưởng đến cơ chế hoạt động bình thường của khớp này.
1.2. Trật khớp khuỷu tay là gì?
Trật khớp khuỷu tay xảy ra khi các xương trong khớp khuỷu bị di lệch hoàn toàn hoặc một phần. Tình trạng này thường xảy ra do tai nạn giao thông hoặc khi ngã. Nếu không nhận ra sớm các dấu hiệu trật khớp và không được điều trị kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến biến dạng vĩnh viễn của chi và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống cũng như khả năng vận động hàng ngày của người bệnh.
2. Nguyên nhân gây trật khớp khuỷu tay
Trật khớp khuỷu tay là tình trạng có thể gặp ở mọi lứa tuổi, từ trẻ em đến người lớn. Các nguyên nhân thường gặp nhất bao gồm:
- Ngã: Trong trường hợp ngã, nếu người bệnh đặt bàn tay xuống đất với tư thế duỗi khuỷu để chống đỡ, áp lực đột ngột có thể khiến khớp khuỷu tay bị trật ra khỏi vị trí bình thường.
- Tai nạn giao thông: Lực mạnh từ va chạm trong tai nạn giao thông có thể gây trật khớp khuỷu tay. Điều này xảy ra khi có những động tác giật mạnh hoặc không kiểm soát được, dẫn đến các dấu hiệu trật khớp.
- Nâng hoặc kéo tay trẻ em không đúng cách: Đối với trẻ nhỏ, nâng hoặc kéo tay một cách bất cẩn hoặc quá mạnh có thể gây ra trật khớp khuỷu vì cấu trúc xương khớp của trẻ còn yếu, dễ bị tổn thương.
3. Phân loại trật khớp khuỷu tay
Trật khớp khuỷu tay được chia thành hai loại chính:
3.1. Trật ra sau
Đây là loại trật khớp phổ biến nhất, chiếm khoảng 90% các trường hợp trật khớp khuỷu tay. Dấu hiệu trật khớp của loại này là phần đầu trên của hai xương cẳng tay bị bật ra khỏi khớp và lệch lên phía sau đầu dưới của xương cánh tay. Đôi khi, xương có thể nghiêng sang một bên, dẫn đến tình trạng trật khớp ra sau và lệch sang bên ngoài hoặc bên trong.
Trong trường hợp này, hầu hết các dây chằng đều bị rách, trừ dây chằng vòng. Nếu dây chằng vòng cũng bị tổn thương, tình trạng trật khớp sẽ trở nên phức tạp hơn vì chỏm xương quay có thể bị đẩy ra khỏi vị trí ban đầu.
3.2. Trật ra trước
Trật khớp khuỷu tay ra phía trước ít gặp hơn so với các loại trật khác. Tuy nhiên khi xảy ra, tình trạng này có thể đi kèm với các dấu hiệu trật khớp như gãy mỏm khuỷu, đứt các dây chằng (trừ dây chằng vòng), cũng như chấn thương như đụng giập cơ nhị đầu, tổn thương cơ gắn vào mỏm trên của lồi cầu hoặc tổn thương dây thần kinh trụ. Tình trạng này cần được can thiệp y tế khẩn cấp để tránh các biến chứng nghiêm trọng và giúp phục hồi chức năng vận động của tay.
4. Triệu chứng, dấu hiệu trật khớp khuỷu tay
Sau khi xảy ra chấn thương dẫn đến trật khớp khuỷu tay, những triệu chứng, dấu hiệu trật khớp ở khuỷu tay gồm:
- Đau nhức tại khớp khuỷu: Cảm giác đau tăng lên khi cố gắng di chuyển khớp là dấu hiệu trật khớp ban đầu.
- Sưng tấy: Đây là một trong những dấu hiệu của trật khớp khuỷu tay. Khu vực khuỷu tay bị sưng lên do tổn thương dây chằng và sự hình thành tụ máu tại vùng chấn thương.
- Khó khăn trong việc di chuyển cẳng tay: Người bệnh có thể không thể duỗi hoặc gấp cẳng tay hoàn toàn. Đôi khi, cẳng tay chỉ có thể gấp ở một góc nhất định khoảng 40 độ và có vẻ ngắn đi, trong khi cánh tay lại có vẻ dài ra.
- Sờ thấy các bộ phận xương lồi ra: Một trong những cách để nhận biết dấu hiệu trật khớp ở khuỷu tay chính là người bệnh có thể sờ được bờ xương tròn của đầu dưới xương cánh tay, mỏm khuỷu nhô ra phía sau, đầu trên của xương quay lồi ra ngoài và ra sau.
- Dấu hiệu lò xo: Khi gấp nhẹ khuỷu tay và thả lỏng, cẳng tay có thể tự động trở lại vị trí ban đầu, tạo cảm giác như có lực lò xo - một dấu hiệu trật khớp ở khuỷu tay.
Bên cạnh nhận biết dấu hiệu trật khớp, để chẩn đoán chính xác, bác sĩ sẽ yêu cầu chụp X-quang khớp khuỷu ở các góc thẳng, nghiêng và có thể cần đến chụp CT để xác định vị trí trật cũng như phát hiện các tổn thương khác liên quan tới xương.
Chẩn đoán sớm ngay sau chấn thương sẽ dễ dàng hơn do các điểm mốc xương có thể được sờ thấy rõ ràng. Nếu điều trị muộn, tình trạng sưng phù có thể làm phức tạp thêm quá trình chẩn đoán cũng như phát hiện dấu hiệu trật khớp.
5. Cách chữa trật khớp khuỷu tay tại nhà là gì? Có nên thực hiện không?
Trật khớp khuỷu tay là một chấn thương nghiêm trọng và việc tự điều trị tại nhà không phải là giải pháp an toàn. Tuy nhiên, có một số biện pháp sơ cứu có thể thực hiện trước khi đến bác sĩ:
- Nghỉ ngơi: Tránh sử dụng khuỷu tay bị trật để giảm đau và không làm tình trạng thêm nặng.
- Chườm lạnh: Sử dụng túi đá hoặc khăn lạnh chườm lên vùng khuỷu tay trong khoảng 15-20 phút. Điều này giúp giảm sưng tấy và đau.
- Sử dụng băng cố định: Nếu có thể, hãy băng cố định khuỷu tay để giữ ổn định và hạn chế cử động.
Mặc dù những biện pháp này có thể giúp giảm bớt cơn đau và sưng, việc tự thực hiện cách chữa trật khớp khuỷu tay tại nhà không thể thay thế cho sự can thiệp y tế chuyên môn. Người bị chấn thương tuyệt đối không tự nắn chỉnh khớp khuỷu tay tại nhà vì điều này có thể gây thêm tổn thương cho dây chằng và các mô xung quanh. Lúc này, đến bác sĩ hoặc cơ sở y tế ngay khi có dấu hiệu trật khớp để được điều trị kịp thời và chính xác là vô cùng cần thiết.
6. Biến chứng và cách điều trị trật khớp khuỷu tay
Trật khớp khuỷu tay nếu không được điều trị kịp thời có thể gây ra các tổn thương nghiêm trọng đến hệ thần kinh và mạch máu. Các biến chứng có thể bao gồm:
- Biến chứng thần kinh: Tổn thương có thể ảnh hưởng đến thần kinh giữa, thần kinh liên cốt trước và phổ biến nhất là liệt dây thần kinh trụ, dẫn đến mất cảm giác ở đầu ngón tay cái.
- Biến chứng mạch máu: Tuy chỉ chiếm 1-5% các trường hợp trật khớp nhưng rất nghiêm trọng, có thể xảy ra khi động mạch cánh tay bị chèn ép, rách hoặc co thắt.
Điều trị trật khớp khuỷu tay phụ thuộc vào mức độ tổn thương với mục tiêu chính là đưa khớp khuỷu trở lại vị trí bình thường và khôi phục chức năng của khuỷu tay. Dưới đây là một số phương pháp điều trị phổ biến:
6.1. Nắn chỉnh khớp
- Đối với trường hợp mới trật khớp: Nếu trật khớp dưới 3 tuần, bác sĩ sẽ thực hiện kéo nắn khớp và sau đó nẹp bột cố định trong khoảng 10 ngày trước khi bắt đầu các bài tập vận động.
- Đối với bệnh nhân đã nắn khớp nhưng vẫn không ổn định: Do tổn thương mô mềm nặng, người chấn thương cần giữ khớp bất động trong 3-4 tuần trước khi tập vận động.
- Trường hợp không thể nắn chỉnh do kẹt khớp, chèn mô mềm hoặc gãy xương nội khớp: Cần can thiệp phẫu thuật để đưa khớp khuỷu về vị trí giải phẫu chính xác.
6.2. Phẫu thuật
- Trường hợp trật khớp phức tạp: Khi có tổn thương thần kinh, mạch máu hoặc nắn chỉnh không hiệu quả.
- Mục đích của phẫu thuật: Phục hồi lại trục chi, khâu phục hồi dây chằng và bao khớp để ổn định khớp khuỷu.
Mỗi trường hợp sẽ được đánh giá cụ thể để áp dụng phương pháp điều trị phù hợp nhất nhằm hạn chế tối đa biến chứng và nhanh chóng khôi phục chức năng vận động cho người bệnh.
Nhìn chung, khi phát hiện các dấu hiệu của trật khớp khuỷu tay, người bệnh cần nhanh chóng đến cơ sở y tế để được bác sĩ thăm khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời. Việc này nhằm ngăn ngừa các biến chứng không mong muốn, đảm bảo khả năng vận động bình thường và tránh ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống hàng ngày.
Trung tâm Chấn thương chỉnh hình & Y học thể thao - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City là chuyên khoa chuyên điều trị các chấn thương và tình trạng bệnh liên quan đến hệ thống cơ xương khớp và dây chằng.
Trung tâm có thế mạnh chuyên môn trong phẫu thuật, điều trị các bệnh lý:
- Thay thế một phần hoặc toàn bộ đoạn xương và khớp nhân tạo;
- Thay khớp háng, gối, khuỷu tay;
- Thay khớp vai đảo ngược, các khớp nhỏ bàn ngón tay ;
- Phẫu thuật nội soi khớp tái tạo và sửa chữa các tổn thương dây chằng, sụn chêm;
- Ung thư xương, u xương và mô mềm cơ quan vận động;
- Phục hồi chức năng chuyên sâu về Y học thể thao;
- Phân tích vận động để chẩn đoán, theo dõi và cải thiện thành tích cho các vận động viên; chẩn đoán và hỗ trợ phục hồi cho người bệnh.
Trung tâm đang áp dụng các công nghệ hiện đại, tối tân vào điều trị như công nghệ tái tạo hình ảnh 3D và in 3D xương, khớp nhân tạo, công nghệ trợ cụ cá thể hóa được chế tạo và in 3D, công nghệ chế tạo và ứng dụng xương khớp nhân tạo bằng các vật liệu mới, kỹ thuật phẫu thuật chính xác bằng Robot.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
