Vị trí rách sụn chêm khớp gối khi xảy ra tai nạn giao thông hoặc chấn thương khá đa dạng và phức tạp.Theo giải phẫu học, sụn chêm có thể bị rách ở sừng trước, sừng sau hoặc sụn chêm trong và sụn chêm ngoài. Với những vị trí và hình thái khác nhau, bác sĩ sẽ quyết định các phương pháp điều trị phù hợp để tăng khả năng phục hồi của vùng bị rách sụn chêm khớp gối.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ thuộc khoa Chấn thương chỉnh hình & Y học thể thao Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Cấu tạo khớp gối và sụn chêm
Khớp gối là một trong những khớp lớn và phức tạp nhất của cơ thể, chịu trách nhiệm nâng đỡ toàn bộ trọng lượng cơ thể. Sự phức tạp này được thể hiện qua cấu trúc đa dạng và phạm vi chuyển động rộng, khiến khớp gối trở thành một vị trí dễ bị tổn thương. Trong số các tổn thương thường gặp, rách sụn chêm khớp gối là tình trạng phổ biến nhất, đặc biệt trong các trường hợp tai nạn giao thông hoặc chấn thương khi chơi thể thao.
Cấu trúc của khớp gối bao gồm ba xương chính: phần đầu dưới của xương đùi, phần đầu trên của xương chày và xương bánh chè. Sụn chêm, nằm giữa đầu trên xương chày và đầu dưới xương đùi, có độ dẻo dai cao, đàn hồi tốt và rất bền vững.
Khớp gối được cấu tạo từ hai sụn chêm, bao gồm sụn chêm trong (nằm ở phía trong) và sụn chêm ngoài (nằm ở phía ngoài). Đây là yếu tố quan trọng giúp xác định vị trí tổn thương khi sụn chêm bị rách.
Mỗi sụn chêm có ba phần chính (sừng trước, sừng sau và thân giữa) cùng với hai bờ là bờ bao khớp (hay còn gọi là bờ ngoại vi) bám vào bao khớp và bờ tự do (bờ trung tâm). Về hình dạng, sụn chêm trong có dạng chữ C, trong khi sụn chêm ngoài có dạng chữ O.
Hơn nữa, việc chẩn đoán vị trí rách sụn chêm và xây dựng phác đồ điều trị cần dựa vào sự phân vùng theo mức độ cung cấp máu cho sụn. Dựa trên tiêu chí này, sụn chêm được chia thành ba vùng, bao gồm:
- Vùng giàu mạch máu nuôi: Vị trí rách sụn chêm này nằm ở 1/3 ngoài (gần bờ bao khớp), nơi tập trung nhiều mạch máu, vì vậy các tổn thương sụn chêm tại đây thường dễ phục hồi nếu được điều trị đúng thời điểm.
- Vùng trung gian: Nằm ở đoạn giữa 1/3, mật độ mạch máu thưa dần, do đó khả năng phục hồi của các tổn thương tại vùng này thấp hơn so với 1/3 phía ngoài, nhất là ở người cao tuổi.
- Vùng vô mạch: Thuộc 1/3 trong, sát với bờ tự do, hoàn toàn không được cung cấp máu. Vì vậy, những tổn thương sụn chêm tại vùng này không có khả năng lành lại và thường cần phẫu thuật cắt bỏ.
2. Vai trò của sụn chêm khớp gối
Khi chúng ta đi bộ, khớp gối có thể chịu một lực gấp 5-6 lần trọng lượng cơ thể. Tùy thuộc vào tư thế, lực tác động lên sụn chêm khớp gối sẽ khác nhau. Chẳng hạn, khi gối duỗi thẳng, một nửa lực sẽ truyền qua sụn chêm, trong khi ở tư thế gối gập, con số này tăng lên đến 85%. Sụn chêm giúp hấp thụ lực và giảm mức độ xóc hiệu quả hơn khoảng 20% so với trường hợp đã cắt bỏ sụn chêm.
Sụn chêm khớp gối có các chức năng sau:
- Giúp phân tán lực tác động đều lên toàn bộ khớp gối.
- Hỗ trợ tăng cường độ ổn định của khớp gối.
- Đảm bảo lớp hoạt dịch được phân bổ đồng đều, cung cấp bôi trơn và dinh dưỡng cho sụn khớp.
- Tránh tình trạng màng hoạt dịch và bao khớp bị mắc vào khe khớp.
3. Hình thái, cơ chế và vị trí rách sụn chêm
Rách sụn chêm khớp gối có thể có nhiều dạng khác nhau, từ cơ chế đến vị trí bị tổn thương. Thông thường, bác sĩ sẽ mô tả tổn thương dựa vào hình thái và vị trí rách sụn chêm khớp gối.
- Về mặt hình thái, vết rách sụn chêm thường thấy là rách dọc hoặc ngang, đôi khi còn có hình dạng khác như vết rách dạng nan hoa, vạt hoặc phức tạp.
- Vị trí rách sụn chêm có thể nằm ở sừng trước, sừng sau hoặc thân sụn. Nếu rách ở thân sụn, tình trạng này có thể rách ở sụn chêm trong hoặc ngoài. Vị trí rách sụn chêm có thể xuất hiện ở vùng vô mạch, trung gian hoặc vùng có nhiều mạch máu.
Độ tuổi và nguyên nhân đóng vai trò quyết định đến cơ chế rách sụn chêm, bao gồm:
- Rách sụn chêm ở người trẻ tuổi thường xảy ra sau một chấn thương đột ngột khi gối gập lại (chẳng hạn như khi ngồi xổm), đồng thời có sự xoắn vặn ở chân. Vì vậy, các trường hợp này rất dễ gặp trong thể thao hoặc do tai nạn giao thông.
- Rách sụn chêm ở người cao tuổi thường xuất phát từ quá trình thoái hóa khớp. Một tình huống dễ xảy ra là bệnh nhân ngồi ghế rồi đứng lên bất ngờ trong tư thế không thuận lợi, chân có thể bị xoắn nhẹ. Trong những trường hợp này, rách sụn chêm thường kèm theo các tổn thương khác như mòn hoặc bong sụn khớp.
4. Chẩn đoán rách sụn chêm khớp gối
Dấu hiệu rách sụn chêm khớp gối thường không rõ rệt. Trong một số trường hợp, người bệnh có thể nghe thấy một âm thanh giống như tiếng "nổ" khi sụn chêm bị rách và hầu hết bệnh nhân vẫn có thể đi lại bình thường. Các vận động viên, như cầu thủ bóng đá, thậm chí có thể tiếp tục chơi cho đến khi trận đấu kết thúc, mặc dù sụn chêm đã bị rách. Sau khoảng 2-3 ngày, khớp gối sẽ bắt đầu sưng lên và mất đi sự linh hoạt vốn có.
Khi bị rách sụn chêm khớp gối, một số triệu chứng phổ biến có thể xuất hiện như:
- Đau nhức tại vùng gối.
- Sưng tấy và giảm khả năng di chuyển của khớp gối.
- Có thể cảm nhận được tiếng lục khục hoặc cảm giác khớp bị kẹt khi cử động.
- Khả năng cử động gối bị hạn chế, không thể gập hay duỗi hết mức.
Các phương pháp hình ảnh được sử dụng để chẩn đoán rách sụn chêm khớp gối:
- X Quang thường quy: Có thể hỗ trợ trong việc đánh giá tổng quan tình trạng xương ở vùng khớp gối.
- Cộng hưởng từ MRI: MRI giúp xác định rõ ràng vị trí rách sụn chêm và hình thái của rách sụn chêm, mang lại kết quả chẩn đoán chính xác.
- Nội soi khớp gối: Phương pháp này cho phép bác sĩ trực tiếp quan sát cấu trúc của khớp gối và xác định chính xác mức độ cũng như vị trí rách sụn chêm, đồng thời phát hiện các tổn thương đi kèm như dây chằng hay màng hoạt dịch, từ đó đưa ra phương án điều trị cụ thể.
Sụn chêm bị rách là một dạng chấn thương phổ biến và cũng là phần dễ bị tổn thương nhất trong khớp gối. Do đó, việc xác định vị trí rách sụn chêm thông qua các phương pháp chẩn đoán hình ảnh là rất quan trọng để có thể khám và điều trị kịp thời.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
