Axit béo chuỗi ngắn trong thực phẩm có vai trò quan trọng đối với hệ tiêu hóa, giúp cung cấp năng lượng cho các tế bào ruột, duy trì sự cân bằng vi khuẩn đường ruột và giảm viêm. Việc bổ sung axit béo chuỗi ngắn thông qua chế độ ăn uống giàu chất xơ có thể mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe hệ tiêu hóa.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ chuyên khoa Tiêu hoá - Gan Mật - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Hiểu về Axit béo chuỗi ngắn
Theo khái niệm y học, Axit béo chuỗi ngắn (SCFAs) là nhóm axit béo có chuỗi carbon ngắn, thường từ 2 đến 6 nguyên tử carbon, như axit axetic (2 carbon) và axit propionic (3 carbon). Chúng được tạo ra chủ yếu từ quá trình lên men chất xơ bởi vi khuẩn có lợi trong ruột già. SCFAs cung cấp năng lượng cho tế bào ruột và giúp duy trì sự cân bằng vi sinh vật đường ruột, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe tiêu hóa.
2. Axit béo chuỗi ngắn hoạt động thế nào?
Ruột non và ruột già có một lớp tế bào gọi là biểu mô ruột. Khi chúng ta ăn nhiều thực phẩm chứa chất xơ, cơ thể sẽ tạo ra axit béo chuỗi ngắn (SCFAs), giúp kích thích sự phát triển và hoạt động của các tế bào này, bảo vệ hệ tiêu hóa. SCFAs còn giúp giảm viêm, hỗ trợ hệ miễn dịch và cân bằng vi khuẩn đường ruột. Ngoài ra, SCFAs cũng giảm sự sản xuất và hấp thụ các chất độc hại, từ đó duy trì môi trường lành mạnh cho đường ruột.
3. Chất xơ và axit béo chuỗi ngắn
Chất xơ là một loại carbohydrate phức tạp. Khi di chuyển qua hệ tiêu hóa, chất xơ không bị phân hủy như các chất dinh dưỡng khác. Bên cạnh đó, chất xơ còn giúp tạo cảm giác no và hỗ trợ kiểm soát lượng đường trong máu. Chất xơ có hai loại: hòa tan và không hòa tan.
- Chất xơ hòa tan hấp thụ nước, giúp phân di chuyển dễ dàng qua đường ruột, có trong trái cây, rau, các loại đậu và yến mạch.
- Chất xơ không hòa tan không thay đổi nhiều trong quá trình tiêu hóa, giúp các chất thải di chuyển suôn sẻ qua hệ tiêu hóa, có trong rau, ngũ cốc nguyên hạt và gạo lứt.
Chất xơ chỉ có trong các thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật và chất xơ từ thực vật giúp cơ thể tạo ra nhiều axit béo chuỗi ngắn (SCFAs). Ngũ cốc nguyên hạt cũng là nguồn tốt để cơ thể sản xuất các axit này. Một số thực phẩm giàu chất xơ giúp cơ thể sản sinh axit béo chuỗi ngắn bao gồm bột ngô, khoai tây, mì ống và đậu Hà Lan.
4. Vi khuẩn đường ruột và SCFAs
Vi khuẩn đường ruột, đặc biệt là các vi khuẩn có lợi như Lactobacillus và Bifidobacterium, có khả năng phân hủy chất xơ để tạo ra các SCFAs như axit axetic, axit propionic và axit butyric. Các axit béo chuỗi ngắn này giúp vi khuẩn có lợi phát triển và ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn có hại.
Những lợi ích thường thấy của vi khuẩn đường ruột là:
- Bảo vệ cơ thể khỏi mầm bệnh.
- Điều hòa trao đổi chất, sản xuất Hormone và chức năng miễn dịch.
- Góp phần chuyển hóa các loại thuốc.
- Giao tiếp với hệ thần kinh trung ương.
Tác động đến tiến trình hoạt động của não bộ.
Khi vi khuẩn có hại phát triển quá mức có thể gây ra các bệnh như trầm cảm, Alzheimer và Parkinson. Một số nghiên cứu còn cho thấy sự mất cân bằng vi khuẩn đường ruột ở những người mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ (ASD). Dù vai trò của axit béo này trong rối loạn phổ tự kỷ vẫn đang được tranh cãi, nhiều nhà nghiên cứu tin rằng vi khuẩn đường ruột có thể ảnh hưởng đến mức độ nghiêm trọng của bệnh.
5. Các tác động khác của axit béo chuỗi ngắn đến cơ thể
5.1. Tác động đến quá trình mang thai
Ở phụ nữ mang thai, sự thay đổi của hệ vi sinh vật đường ruột có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi. Các yếu tố góp phần vào sự thay đổi này bao gồm việc sử dụng kháng sinh hoặc men vi sinh, thay đổi chế độ ăn uống, phản ứng của hệ miễn dịch khi bị bệnh hoặc nhiễm trùng và căng thẳng. Những yếu tố này có thể làm mất cân bằng vi khuẩn trong cơ thể và tác động đến thai kỳ.
5.2. Tác động đến não bộ
Mặc dù các chuyên gia chưa hiểu rõ hoàn toàn nhưng ruột có khả năng giao tiếp với não để điều chỉnh các chức năng trong cơ thể và axit béo chuỗi ngắn (SCFAs) đóng vai trò trong quá trình này. Có mối liên hệ giữa rối loạn não và sự mất cân bằng vi khuẩn trong ruột, cho thấy vi sinh vật đường ruột có thể ảnh hưởng đến sức khỏe não bộ.
Tóm lại, axit béo chuỗi ngắn (SCFAs) đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe hệ tiêu hóa. Chúng không chỉ cung cấp năng lượng cho các tế bào ruột mà còn giúp giảm viêm, duy trì sự cân bằng vi khuẩn đường ruột và hỗ trợ chức năng miễn dịch. Việc bổ sung chất xơ từ thực phẩm sẽ thúc đẩy quá trình sản xuất SCFAs, từ đó cải thiện chức năng tiêu hóa và bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh liên quan đến đường ruột. Chú trọng vào chế độ ăn giàu chất xơ là cách đơn giản và hiệu quả để tăng cường sức khỏe tiêu hóa lâu dài.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
