Bệnh ung thư bắt đầu như thế nào?

Tế bào bình thường có thể trở thành tế bào ung thư thông quá một số quá trình. Trước khi bệnh ung thư hình thành, các tế bào đó sẽ trải qua những thay đổi bất thường được gọi là tăng sản và loạn sản. Tuy nhiên, tăng sản và loạn sản có thể hình thành ung thư hoặc không.

Ung thư là căn bệnh mà trong đó một số tế bào của cơ thể phát triển không kiểm soát, lây lan sang các bộ phận khác. Ung thư có thể bắt đầu ở hầu hết mọi nơi trong cơ thể, chúng được tạo thành từ hàng nghìn tỷ tế bào.

Thông thường, các tế bào phát triển và nhân lên thông qua một quá trình gọi là phân chia tế bào để hình thành tế bào mới khi cơ thể cần. Khi các tế bào lão hóa hoặc bị hư hỏng, chúng sẽ chết và các tế bào mới sẽ thay thế vị trí của chúng.

Đôi khi quá trình có trật tự này bị phá vỡ và các tế bào bất thường hoặc bị hư hỏng lại phát triển và nhân lên. Những tế bào này có thể hình thành khối u. Các khối u có thể không phải là ung thư hoặc ung thư.

Các khối u là ung thư lan vào hoặc xâm lấn các mô lân cận và có thể di chuyển đến những nơi xa trong cơ thể để hình thành các khối u mới. Các khối ung thư cũng có thể được gọi là khối u ác tính. Nhiều bệnh ung thư hình thành các khối u rắn, nhưng bệnh bạch cầu thì không có.

Các khối u lành tính không lây lan hoặc xâm lấn vào các mô lân cận. Khi bị loại bỏ, các khối u lành tính thường không phát triển trở lại, trong khi các khối u ung thư có thể phát triển trở lại. Tuy nhiên, các khối u lành tính có thể có kích thước khá lớn. Một số loại sẽ gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hoặc đe dọa tính mạng, chẳng hạn như các khối u lành tính trong não.

Thời gian ủ bệnh ung thư khá dài và hầu hết người bệnh không có những triệu chứng rõ ràng. Do đó, để phát hiện bệnh ung thư sớm và điều trị kịp thời, bác sĩ khuyến cáo nên khám sức khỏe định kỳ 6 tháng một lần.

Tế bào ung thư có nhiều đặc điểm khác với tế bào bình thường như:

• Tế bào ung thư phát triển trong trường hợp không có tín hiệu. Trong khi các tế bào bình thường chỉ phát triển khi chúng nhận được những tín hiệu này.
• Tế bào ung thư bỏ qua các tín hiệu thông báo cho các tế bào ngừng phân chia hoặc chết (một quá trình được gọi là chết tế bào theo chương trình hay quá trình apoptosis).
• Tế bào ung thư xâm nhập vào vùng lân cận và lây lan sang các vùng khác trên cơ thể. Trong khi các tế bào bình thường ngừng phát triển khi chúng gặp các tế bào khác và hầu hết các tế bào bình thường không di chuyển xung quanh cơ thể.
• Các mạch máu phát triển về phía khối u. Các mạch máu này sẽ cung cấp oxy, chất dinh dưỡng cho khối u phát triển và loại bỏ các chất thải từ khối u.
• Tế bào ung thư ẩn mình khỏi hệ thống miễn dịch.
• Tế bào ung thư đánh lừa hệ thống miễn dịch để tồn tại và phát triển. Ví dụ, một số tế bào ung thư “thuyết phục” các tế bào miễn dịch bảo vệ khối u thay vì tấn công nó.
• Tế bào ung thư tích lũy nhiều thay đổi trong nhiễm sắc thể của chúng, chẳng hạn như sao chép và mất đoạn các phần nhiễm sắc thể. Một số tế bào ung thư có số lượng nhiễm sắc thể gấp đôi tế bào bình thường.
• Tế bào ung thư dựa vào các loại chất dinh dưỡng khác với tế bào bình thường. Ngoài ra, một số tế bào ung thư có thể tạo ra năng lượng từ các chất dinh dưỡng theo một cách khác với hầu hết các tế bào bình thường. Chính điều này cho phép tế bào ung thư phát triển nhanh hơn.
• Nhiều khi, các tế bào ung thư phụ thuộc quá nhiều vào những hành vi bất thường này đến nỗi không thể tồn tại nếu thiếu chúng. Các nhà nghiên cứu đã tận dụng thực tế này, phát triển các liệu pháp nhắm vào các đặc điểm bất thường của tế bào ung thư.

Nguyên nhân của bệnh ung thư là do những thay đổi các gen kiểm soát cách hoạt động tế bào, đặc biệt là cách tế bào phát triển và phân chia bất thường. Những thay đổi di truyền gây ra bệnh ung thư có thể xảy ra bởi:

• Xảy ra lỗi trong khi các tế bào phân chia.
• Tổn thương ADN do các chất độc hại trong môi trường gây ra, chẳng hạn như hóa chất trong khói thuốc lá và tia cực tím từ mặt trời.
• Thừa hưởng gen từ cha mẹ, người trong gia đình.

Cơ thể thường loại bỏ các tế bào có ADN bị hư hỏng trước khi chúng chuyển thành ung thư. Nhưng khả năng đó của cơ thể sẽ giảm khi chúng ta già đi. Đây chính là một phần lý do tại sao có nguy cơ mắc bệnh ung thư cao hơn khi già.

Những thay đổi di truyền góp phần gây ra ung thư có xu hướng ảnh hưởng đến ba loại gen chính, đó là tiền gen sinh ung thư, gen ức chế khối u và gen sửa chữa ADN. Đôi khi, những thay đổi này được gọi là "trình điều khiển" của bệnh ung thư.

Tiền gen sinh ung thư có liên quan đến sự phát triển và phân chia tế bào bình thường. Khi những gen này hoạt động mạnh hơn bình thường hoặc đổi theo những cách nhất định, chúng có thể trở thành gen gây ung thư, cho phép các tế bào phát triển và tồn tại.

Các gen ức chế khối u cũng có liên quan đến việc kiểm soát sự phát triển và phân chia của tế bào. Các tế bào có những thay đổi nhất định trong gen này có thể phân chia một cách mất kiểm soát.

Các gen sửa chữa ADN có vai trò trong việc sửa chữa các ADN bị hư hỏng. Tế bào có đột biến ở các gen sửa chữa ADN có xu hướng phát triển các đột biến bổ sung ở gen khác và những thay đổi trong nhiễm sắc thể của tế bào, chẳng hạn như sao chép và mất đoạn nhiễm sắc thể.

Những đột biến gen này có thể kết hợp với nhau khiến các tế bào trở thành ung thư. Các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng, một số đột biến gen thường xảy ra ở nhiều loại ung thư khác nhau.

Hiện nay, có nhiều phương pháp điều trị ung thư nhắm vào các đột biến gen được tìm thấy trong bệnh ung thư. Một số phương pháp điều trị này có thể được sử dụng bởi bất kỳ ai bị ung thư có đột biến nhắm mục tiêu, bất kể ung thư bắt đầu phát triển ở đâu.

Khi các tế bào ung thư thoát ra khỏi nơi chúng hình thành đầu tiên (ung thư nguyên phát), di chuyển qua hệ thống máu hoặc hạch bạch huyết để đến các bộ phận khác của cơ thể và hình thành khối ung thư ở đó thì được gọi là di căn.

Khối ung thư di căn sẽ có cùng tên và cùng loại tế bào ung thư với ung thư nguyên phát. Ví dụ, ung thư vú hình thành một khối u di căn trong phổi gọi là ung thư vú di căn.

Khi quan sát dưới kính hiển vi, các tế bào ung thư di căn thường giống như các tế bào của ung thư ban đầu. Hơn nữa, tế bào ung thư di căn và tế bào của ung thư ban đầu thường có một số đặc điểm phân tử chung như những sự thay đổi nhiễm sắc thể cụ thể.

Trong một số trường hợp, điều trị có thể giúp kéo dài cuộc sống của những người bị bệnh ung thư di căn. Trong các trường hợp khác, mục tiêu chính của điều trị bệnh ung thư đã di căn là kiểm soát sự phát triển của ung thư hoặc làm giảm các triệu chứng mà nó gây ra. Các khối ung thư di căn có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến cách thức hoạt động của cơ thể và hầu hết những người chết vì ung thư đều do di căn.

Không phải mọi thay đổi trong các mô của cơ thể đều gây ra ung thư. Tuy nhiên, có một số loại thay đổi mô nếu không được kiểm soát có thể phát triển thành ung thư, đó là:

• Tăng sản: Quá trình này xảy ra khi các tế bào trong mô nhân lên nhanh hơn bình thường và các tế bào thừa tích tụ. Tuy nhiên, đặc điểm của các tế bào và cách tổ chức mô vẫn trông bình thường khi quan sát dưới kính hiển vi. Hiện tượng này có thể do một số yếu tố hoặc tình trạng gây ra, bao gồm cả kích thích mãn tính.
• Loạn sản: Đây là một tình trạng cao cấp hơn tăng sản. Trong quá trình này cũng có sự tích tụ của các tế bào phụ. Nhưng các tế bào hình thành do loạn sản trông không bình thường và có những thay đổi trong cách tổ chức mô. Các tế bào và mô càng bất thường thì khả năng hình thành ung thư càng cao.
• Ung thư biểu mô tại chỗ: Là một tình trạng thậm chí còn nặng hơn. Mặc dù đôi khi nó được gọi là ung thư giai đoạn 0, nhưng nó không phải là ung thư vì các tế bào bất thường không xâm lấn mô lân cận như cách các tế bào ung thư làm. Vì một số ung thư biểu mô tại chỗ có thể trở thành ung thư, nên chúng thường phải điều trị khi được phát hiện.

Nguồn tham khảo: cancer.gov, cancer.ca