Tuyến yên là tuyến chính của hệ thống nội tiết. Tuyến này sử dụng thông tin mà nó nhận được từ não để truyền tải thông tin đến các tuyến khác trong cơ thể. Nó tạo ra nhiều loại hormone quan trọng bao gồm hormone tăng trưởng, prolactin và hormone luteinizing (LH) quản lý estrogen ở phụ nữ và testosterone ở nam giới.
1. Tuyến yên
Tuyến yên thường được gọi là tuyến chủ vì hormone của nó kiểm soát các bộ phận khác của hệ thống nội tiết, cụ thể là tuyến giáp, tuyến thượng thận, buồng trứng và tinh hoàn.
Tuyến yên có kích thước bằng hạt đậu và nặng 0.5 gram. Nó là phần nhô ra khỏi đáy của vùng dưới đồi ở đáy não. Tuyến yên nằm trên hố xương bướm ở trung tâm của xương sọ giữa. Và nó được bao quanh bởi một khoang xương nhỏ với nếp gấp màng cứng. Tuyến yên trước là một thuỳ của tuyến điều chỉnh một số quá trình sinh lý của cơ thể (bao gồm sự căng thẳng, sự tăng trưởng, sinh sản, nuôi con bú...).
Thuỳ trung gian tổng hợp và tiết ra hormone kích thích melanocyte. Tuyến yên sau là một thuỳ của tuyến được kết nối chức năng với vùng dưới đồi bởi sự xuất hiện thông qua một ống nhỏ gọi là cuống tuyến yên (hay còn gọi là cuống rốn).
2. Vai trò của tuyến yên trong hệ thống nội tiết
Tuyến yên nằm sau mũi, gần phần dưới của não. Nó gắn liền với vùng dưới đồi bởi cấu trúc giống thân cây. Vùng dưới đồi là một khu vực nhỏ trong não, và nó rất quan trọng trong việc kiểm soát sự cân bằng của các chức năng cơ thể. Nó còn kiểm soát sự giải phóng hormone từ tuyến yên.
Tuyến yên được chia thành hai phần khác nhau đó là thùy trước và thùy sau.
2.1. Thùy trước
Thùy trước của tuyến yên được tạo thành từ một số loại tế bào khác nhau sản xuất và giải phóng ra các loại hormone khác nhau, bao gồm:
- Hormone tăng trưởng (GH). Hormone tăng trưởng điều chỉnh tăng trưởng và phát triển thể chất. Nó có thể kích thích tăng trưởng trong hầu hết các mô cơ thể. Mục tiêu chính của nó là tăng trưởng xương và cơ bắp.
- Hormone kích thích tuyến giáp (TSH). Hormone này kích hoạt tuyến giáp để giải phóng hormone tuyến giáp. Tuyến giáp và các hormone mà nó tạo ra rất quan trọng cho quá trình trao đổi chất.
- Hormone vỏ thượng thận (AH). Hormone vỏ thượng thận kích thích tuyến thượng thận sản xuất ra cortisol và các hormone khác.
- Hormone kích thích nang trứng (FSH). Hormone kích thích nang trứng có liên quan đến sự điều tiết estrogen và sự phát triển của tế bào trứng ở phụ nữ. Nó cũng quan trọng trong việc sản xuất tế bào tinh trùng ở nam giới.
- Luteinizing hormone (LH). Hormone này có liên quan đến việc sản xuất estrogen ở phụ nữ và testosterone ở nam giới.
- Prolactin. Prolactin giúp phụ nữ đang cho con bú sản xuất được sữa tốt hơn.
- Endorphin. Endorphin có đặc tính giảm đau và được cho là có liên quan đến các trung tâm khoái cảm của bộ não.
- Enkephalin. Enkephalin có liên quan chặt chẽ với endorphin và có tác dụng tương tự là giảm đau.
- Hormone kích beta-melanocyte. Hormone này giúp kích thích tăng sắc tố da để đáp ứng với việc tiếp xúc với tia cực tím.
Thùy sau của tuyến yên cũng tiết ra hormone. Những hormone này thường được sản xuất ở vùng dưới đồi và được lưu trữ ở thuỳ sau cho đến khi chúng được giải phóng.
Hormone được lưu trữ trong thùy sau bao gồm:
- Hormone giãn niệu hay còn gọi là hormone chống bài niệu. Nó giúp cho cơ thể tiết kiệm nước và ngăn ngừa tình trạng mất nước.
- Oxytocin. Hormone oxytocin kích thích giải phóng sữa mẹ. Đồng thời nó cũng có tác dụng kích thích sự co bóp của tử cung khi chuyển dạ.
3. Bệnh liên quan đến tuyến yên
Một số điều kiện ảnh hưởng đến tuyến yên và hầu hết được gây ra bởi một khối u trong hoặc xung quanh tuyến yên. Điều này có thể tác động đến việc giải phóng hormone.
Một số rối loạn tuyến yên bao gồm:
- Khối u tuyến yên. Khối u tuyến yên thường không ung thư. Tuy nhiên, chúng thường can thiệp vào việc giải phóng hormone. Chúng cũng có thể ẩn vào các khu vực khác trong não và dẫn đến các vấn đề về thị lực hoặc đau đầu.
Có hai loại khối u tuyến yên là khối u kích thích bài tiết và khối u không kích thích bài tiết. Các khối u kích thích bài tiết sẽ tiết ra quá nhiều hormone, ngược lại các khối u không kích thích bài tiết không tiết hormone dư thừa.
Những mất cân bằng nội tiết tố này có thể gây ra vấn đề ở nhiều khu vực khác nhau của cơ thể. Ví dụ, nếu có một khối u bài tiết quá mức hormone kích thích tuyến giáp thì sẽ có nguy cơ mắc bệnh cường giáp cao.
- Suy tuyến yên. Tình trạng này làm cho tuyến yên sản xuất rất ít hoặc không có một hoặc nhiều hormone của nó. Điều này có thể ảnh hưởng đến những thứ như tăng trưởng hoặc chức năng hệ thống sinh sản.
- Bệnh to cực chi. Trong tình trạng này, tuyến yên sản xuất quá nhiều hormone tăng trưởng. Điều có thể dẫn tăng trưởng quá mức đặc biệt là tay và chân. Nó thường liên quan đến khối u tuyến yên.
- Bệnh tiểu đường. Điều này có thể được gây ra bởi một vấn đề với việc phát hành hormone giãn niệu. Nó thường do chấn thương đầu, phẫu thuật hoặc khối u. Kết quả là những người mắc bệnh này phải vượt qua một lượng lớn nước tiểu bị pha loãng nhiều. Người bệnh cảm thấy mình cần phải uống nhiều nước hoặc chất lỏng khác.
- Bệnh Cushing. Bệnh do tuyến yên tiết quá nhiều hormone hướng vỏ thượng thận. Điều này có thể dẫn đến tình trạng dễ bầm tím, huyết áp cao, và tăng cân. Nó thường gây ra bởi một khối u gần hoặc trong tuyến yên.
- Tăng prolactin máu. Trong tình trạng này, máu của chứa một lượng prolactin cao bất thường. Điều này có thể dẫn đến vô sinh và giảm ham muốn tình dục.
- Chấn thương sọ não. Tình trạng này liên quan đến một cú đánh bất ngờ vào bão. Tùy thuộc vào chấn thương, cú đánh có thể làm hỏng tuyến yên và gây ra các vấn đề về trí nhớ, giao tiếp và hành vi.
Tuyến yên vô cùng quan trọng đối với chức năng tổng thể của hệ thống nội tiết và sức khỏe tổng thể. Bằng cách làm việc với vùng dưới đồi, tuyến yên đảm bảo rằng tất cả các quá trình bên trong cơ thể hoạt động bình thường.
Khách hàng có thể trực tiếp đến hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc để thăm khám hoặc liên hệ hotline tại đây để được hỗ trợ.
Bài viết tham khảo nguồn: webmd.com, hopkinsmedicine.org, healthline.com, endocrineweb.com
XEM THÊM:
