Bài viết được viết bởi Bác sĩ chuyên khoa II Phan Phi Tuấn - Trưởng khoa Ngoại tổng hợp, Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Phú Quốc.
Sốc bỏng là một tình trạng nặng do tổn thương bỏng gây ra. Sốc bỏng có thể ở các mức độ khác nhau từ nhẹ, nặng đến rất nặng. Sốc bỏng cũng có thể có biến chứng trên các hệ cơ quan khác. Mọi vấn đề điều trị, theo dõi hay tiên lượng sẽ dựa trên sự phân độ và các biến chứng này. Bên cạnh đó, sốc bỏng trên từng đối tượng đặc biệt như người già, trẻ em... có những đặc điểm riêng. Nên vấn đề phân độ sốc bỏng và đánh giá sốc bỏng trên những đối tượng đặc biệt rất quan trọng.
1. Mức độ sốc bỏng
Có nhiều cách phân độ sốc bỏng. Paris ( 1967 – 1969) đã chia sốc bỏng thành các mức độ nhẹ, nặng, rất nặng dựa trên 8 yếu tố sau:
Ngoài ra Paris còn nêu 2 triệu chứng hay gặp là rét run và cô đặc máu.
2. Biến chứng trong sốc bỏng
- Suy hô hấp và tràn máu phế nang: Bệnh cảnh suy hô hấp cấp thường gặp sau bỏng hô hấp. Bệnh nhân có ho máu tươi, nghe phổi có rale ẩm và bệnh cảnh suy hô hấp. X quang phổi có hình tam giác mờ.
- Thủng loét cấp ống tiêu hoá: còn gọi là loét do stress, loét Curling, biểu hiện xuất huyết tiêu hoá hoặc hội chứng bụng ngoại khoa do thủng. Tổn thương thường gặp dưới dạng loét trợt, có thể 2 hay vài ổ loét, hay gặp ở dạ dày, hành tá tràng. Đôi khi có trường hợp loét trợt toàn bộ ống tiêu hóa.
- Đông máu nội mạch lan tỏa: hội chứng này vừa là nguyên nhân vừa là hậu quả của sốc. Biểu hiện tím đầu chi, thời gian máu chảy, máu đông kéo dài, thời gian Howell tăng, tiểu cầu giảm, tỷ lệ prothrombin giảm.
- Suy thận cấp: Biểu hiện thiểu niệu hoặc vô niệu, xét nghiệm ure, creatinin máu tăng. Bệnh nhân có thể suy thận chức năng do kích thích đau đớn quá mức gây co thắt phản xạ các mạch máu => thận thiếu máu. Do huyết tương thoát quá nhiều gây chèn ép cuộn mạch trong cầu thận (bao Bowman giãn rộng thấm đầy huyết tương gây chèn ép cuộn mạch). Do khối lượng máu lưu hành giảm => luồng máu qua thận giảm => huyết áp động mạch giảm thấp kéo dài, luồng máu chậm 50% => khả năng lọc cầu thận giảm. Do tổn thương thực thể: hoại tử ống thận cấp (hậu quả thiếu oxy kéo dài) => suy thận cấp thực thể. Do huyết tán, Hb tự do trong máu tăng => nước tiểu sẽ có HC, khuôn trụ hình Hb => thiểu niệu. Nếu kèm theo nhiễm toan chuyển hoá sẽ nguy hiểm, vì Hb tự do không được tống dễ dàng khỏi thận mà biến thành Hematin chlorhydrate => tắc ống thận => vô niệu.
3. Sốc bỏng ở những đối tượng đặc biệt
- Người già: do sức đề kháng giảm, hay có các bệnh đi kèm như tim mạch, chuyển hóa, diễn biến không rầm rộ nhưng rất nặng nề. Những biểu hiện thường gặp như hạ thân nhiệt, thiếu máu, rối loạn tim mạch, thiểu niệu, vô niệu, bạch cầu thường không cao, Glucose máu và protein máu tăng cao.
- Phụ nữ có thai: Sốc bỏng gây ra những hậu quả cho cả mẹ và thai nhi. Khi bỏng sâu trên 6 % có thể gây sảy thai hoặc đẻ non. Thai nhi cũng bị ảnh hưởng do giảm thể tích máu lưu hành, rối loạn nội môi, tăng ure, creatinin....Trên người đang mang thai, sốc bỏng thường nặng nề hơn, dễ chuyển sang sốc nhược và khả năng tử vong cũng cao hơn. Nhiễm khuẩn huyết thường sớm hơn, có thể ngày thứ 2 sau bỏng, thường gặp là gram (-).
- Trẻ em: Có thể gặp sốc ở diện tích không lớn: trẻ em dưới 3 tuổi, có thể gặp sốc ở diện tích 3-5%. Khi diện tích bỏng trên 10% nguy cơ xuất hiện sốc.Thường sốt cao kèm huyết áp động mạch tăng. Bạch cầu tăng cao.
4. Sốc ở bệnh nhân bỏng da và bỏng hô hấp
- Tỷ lệ sốc tăng cao 3 lần.
- Tiên lượng nặng.
- Các rối loạn đều nặng hơn: máu cô, huyết áp giảm rối loạn điện giải nặng.
- Rối loạn hô hấp hay gặp.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện không những đảm bảo chất lượng chuyên môn với đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm, hệ thống trang thiết bị công nghệ hiện đại mà còn nổi bật với dịch vụ khám, tư vấn và chữa bệnh toàn diện, chuyên nghiệp; không gian khám chữa bệnh văn minh, lịch sự, an toàn và tiệt trùng tối đa.
Khách hàng có thể trực tiếp đến hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc để thăm khám hoặc liên hệ hotline tại đây để được hỗ trợ.
